POWOŁANIE...

Z
ks. prof. Tadeuszem Guzem kierownikiem Katedry Filozofii Prawa
Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II, rozmawia Piotr
Czartoryski-Sziler

Jakie
przesłanie pozostawia nam dzisiaj Matka Boża z Lourdes w kontekście
ideologii gender, która coraz bardziej dotyka rodziny w całej Europie?

– Z faktu, że Maryja jest Niepokalaną Matką
wcielonego w ludzką naturę Syna Bożego Jezusa Chrystusa, wypływa cały
szereg prawd, które są centralnie ważne także dla współczesnej
ludzkości. Dla rozumienia przez ludzkość Boga, Kościoła, człowieka i
podstawowych wspólnot ludzkich, jak małżeństwo, rodzina, naród,
społeczeństwo czy wspólnota narodów w sensie globalnym. Niepokalane
Poczęcie Najświętszej Maryi Dziewicy dotyczy ponadto wszystkich wymiarów
bytowania człowieka, czyli zarówno bycia mężczyzną i kobietą, jak i
relacji człowieka jako osoby w sensie jednostki do Boskiego Stwórcy i
zarazem Zbawcy, a także relacji każdej wspólnoty osobowej do Osobowego
Boga w Trójcy Świętej Jedynego. To wszystko w Osobie i dziele Maryi
urzeczywistnione zostało w najdoskonalszy sposób. W tym sensie, że w
najdoskonalszy sposób jest w Matce Najświętszej przemyślane, w Jej
wolnej woli umiłowane, a także i w czynach Matki Najświętszej, wspartych
naturalnie przenajświętszą łaską Pana i Boga, przeżyte, doświadczone i
zrealizowane. W postawie Niepokalanej, w Jej Osobie jako kobiety, Matki,
także małżonki świętego Józefa mamy najwspanialsze, najświętsze wzory
dla wszystkich wymiarów bytowania człowieka w ogóle, tzn. w sensie
jednostkowym i wspólnotowym, w sensie kształcenia rozumu i wychowania
człowieka do tego, żeby był człowiekiem miłości Boga i człowieka,
człowiekiem mądrości i posłuszeństwa Bogu, czyli pełnienia woli Boga,
ponieważ w woli Boga jest zawarty najdoskonalszy plan dla każdego
człowieka.

Tę prawdę neguje ideologia gender.

– W sprzeczności z katolicką nauką o
człowieku, czyli o jego Boskim pochodzeniu, osobowej istocie
duchowo-cielesnej i celach jego człowieczeństwa oraz jego relacjach do
Boga i innych osób: anielskich i ludzkich, stoi ideologia gender, która
całkowicie neguje prawdę o wiecznym istnieniu Boga Objawienia
chrześcijańskiego, o świętych na czele z Maryją jako Królową Nieba i
Ziemi, o Kościele Chrystusowym czy religii. Ideologia gender neguje
systematycznie prawdę o człowieku jako istocie duchowej, osobowej, o
nietykalnej godności człowieka jako kobiety i jako mężczyzny, redukując
ich życie do „zlepka popędów” przeznaczonych do użycia i ostatecznie do
totalnego zużycia w ich swawolnym wyżyciu poprzez „seksualizację
wszystkich sfer ludzkiej egzystencji” (H. Marcuse). Wcale nie ukrywa się
m.in. za S. Freudem i Th. Wiesengrund-Adornem, iż drugą stroną
samorealizacji seksualnej jest „popęd śmierci”, czyli całkowite
unicestwienie każdego jako kobiety i mężczyzny.

Vittorio Messori w swojej ostatniej książce o św. Bernadetcie stwierdził, że Lourdes to „uchwyt wiary” dla chrześcijan.

– Tak, oczywiście. Matka Najświętsza jest
rzeczywiście tą kotwicą wiary, nadziei i miłości człowieka współczesnego
w tym sensie, że rzeczywiście Ona poprzez Jej niezwykłą świętość i
niepowtarzalną przyjaźń z Bogiem w Trójcy Świętej Jedynym stała się dla
nas fundamentem i niedoścignionym wzorem życia według cnót Boskich:
wiary, nadziei i miłości. Ta postawa Niepokalanej wprost porwała –
duchem i sercem – św. Bernadettę, ale także naszego św. Maksymiliana
Marię Kolbego, który tutaj, w Lourdes, też przebywał przed swoją wyprawą
ewangelizacyjną do Japonii i czerpał obficie inspiracje dla
fascynującej dzisiaj świat misji pod sztandarem Niepokalanej,
zakończonej tryumfem nad ideologią bezbożności i nienawiści niemieckiego
nazizmu oraz zdobyciem na wieki „dwóch koron”, które w tutejszym muzeum
ku jego czci są ukazane wraz ze wzmianką o wielokrotnych próbach
rozbiorów katolickiej Polski i o ponownych zwycięstwach katolickiego
Narodu Polaków – Boską mocą wiary św. Matka Boża pokazuje nam, że każdy
problem, który napotkamy na drodze naszego życia, naszego powołania czy
działania – w domu rodzinnym, szkole, zakładzie pracy, polityce, w
koegzystencji wspólnoty narodów, np. w Unii Europejskiej – mamy za
przykładem Niepokalanej rozwiązywać w przyjaźni z Panem Bogiem. Co
ciekawe, objawienia Matki Bożej w Lourdes dokonały się w przeddzień
ogłoszenia przez Karola Darwina jego głównego dzieła „O pochodzeniu
gatunków”. Zarówno Darwin, jak i przed nim Ernst Haeckel chcieli dokonać
zamachu na dzieło stworzenia Boga, czyli na cały kosmos jako dzieło
Boga Stwórcy. Dziś w kontekście szalejącej ideologii gender trzeba
zapytać, czy rzeczywiście będziemy utrzymywać, tak jak uczy Kościół
rzymskokatolicki, że Bóg jest Stwórcą człowieka, małżeństwa, rodziny,
narodu i całego kosmosu oraz wszystkich aniołów i duchów niebiańskich,
czy też pozwolimy, jako katolicy, zanegować tę fundamentalną prawdę o
Boskim pochodzeniu wszechświata. Ufam – także i na tym etapie dziejów
Kościoła Chrystusowego w Polsce, iż zwyciężymy przez Maryję, Matkę
Stworzyciela i zarazem Królową Polski, bowiem, jak pisze św.
Maksymilian, „jeżeli prawdą jest, że Niepokalana rzeczywiście objawiła
się Bernadetcie w Lourdes, to pewną jest rzeczą, że Ona żyje i kocha
ludzi jak prawdziwa Matka” (8 grudnia 1940 r.).

Jakie byłyby konsekwencje negacji tej prawdy?

– Gdyby powiodło się Darwinowi, Haecklowi i
wszystkim ewolucjonistom naszych czasów oderwać ludzką myśl od prawdy o
tym, że Bóg Objawiony w Trójcy Świętej Jedyny jest Stwórcą świata,
czyli całego kosmosu i człowieka, to wtedy faktycznie załamują się
wszystkie relacje, o których nadmieniliśmy. Załamuje się więc relacja
człowieka względem Boga, względem drugiego człowieka, kobiety względem
mężczyzny i odwrotnie, także małżonków względem dzieci. Zerwaniu
uległyby również wszystkie więzy rodzinne, narodowe, społeczne,
zawodowe, polityczne, także i wszystkie wymiary kultury, jak nauka,
sztuka, moralność i religia. Bo zatrata Boga oznacza de facto nie tylko
utratę sensu bytu ludzkiego i sensu każdego stworzenia, które istnieje w
kosmosie, lecz po prostu utratę całej egzystencji ludzkiej.

Czy to nie zastanawiające, że w czasie II
wojny światowej Prymas Polski ks. kard. August Hlond znalazł schronienie
właśnie w Lourdes?

– Sługa Boży ksiądz Prymas Hlond jest
jednym z największych Prymasów w dziejach Kościoła w Polsce i należy do
wielkich mężów Bożych w dziejach Kościoła powszechnego, którzy
zaznaczyli swoją twórczą obecność bardzo wielkimi dziełami
chrześcijańskimi na opoce Dobrej Nowiny Jezusa Chrystusa. A mianowicie
ksiądz Prymas Hlond był w tej korzystnej sytuacji, że miał już do
dyspozycji objawienia Matki Najświętszej w Lourdes z 1858 roku, które
zostały przez Kościół święty zatwierdzone, co więcej, wcześniej został
również ogłoszony przez Ojca Świętego Piusa IX dogmat o Niepokalanym
Poczęciu Najświętszej Maryi Panny w 1854 roku. Miały już także miejsce
objawienia Matki Bożej w Fatimie w 1917 roku, w przededniu rewolucji
bolszewickiej. I dlatego przypuszczam, że zrządzeniem Opatrzności Bożej
było, że ksiądz Prymas Hlond znalazł się w tym świętym miejscu. Jego
pozycja była bardzo trudna, w pierwszych dniach kampanii wrześniowej
osobiście poinformował Papieża Piusa XII o sytuacji okupowanej Polski
przez hitlerowskie Niemcy i komunistyczny Związek Sowiecki, informował
także Stolicę Apostolską o prześladowaniu Żydów. Stolica Piotrowa miała
więc natychmiast, z pierwszej ręki, informacje o tragedii katolickiego
Narodu Polskiego we wrześniu 1939 roku. III Rzesza Niemiecka wydała
zakaz powrotu Prymasa Hlonda do Polski. Pomimo wysiłków dyplomacji
Watykanu w kwestii powrotu ks. kard. Augusta Hlonda do Polski zakończyły
się one fiaskiem. Wszechmocny Bóg jednak potrafi wszystko „przemienić
ku dobru” (św. Augustyn) i to zapewne On sam przysłał do Lourdes –
jednego z najważniejszych miejsc na ziemi – naszego Prymasa Polski, by
wymodlił nam nadprzyrodzoną pomoc i ratunek u Maryi jako „Czcigodnej
Matki, jaśniejącej ustawicznie blaskiem najdoskonalszej świętości i
niedotkniętej nawet pierworodną zmazą grzechową”, aby „odniosła
największy tryumf nad starodawnym wężem” (Pius IX, „Ineffabilis Deus”,
1854), napadającym wówczas od Zachodu i Wschodu na nasz Naród i
Ojczyznę.

Niemcy nie chcieli, by ksiądz Prymas podnosił w tych trudnych chwilach ducha Narodu Polskiego?

– Tak. Generalna zasada działania
hitlerowców i komunistów sowieckich była taka, żeby wyniszczyć nam
całkowicie inteligencję kościelną i elitę naukową, duchowych i
politycznych przywódców Narodu i państwa Rzeczypospolitej Polskiej.
Prymas Hlond, wiedząc o objawieniach w Lourdes, udał się tutaj, by
szukać ratunku. Był bowiem przekonany, że „zwycięstwo, gdy przyjdzie,
będzie to zwycięstwo Maryi” – jak powiedział w godzinie swojej śmierci
22 października 1948 roku. Jego następca, Prymas Tysiąclecia ks. kard.
Stefan Wyszyński kontynuował ten rys maryjny i mariologiczny w polskiej
duchowości, pobożności, w polskiej teologii i katolicyzmie. I postanowił
sobie, że w godzinie śmierci ks. Prymasa Hlonda – umierał między
godziną 10.00 a 10.30 – zawsze będzie celebrował Mszę Świętą za swojego
śp. poprzednika na stolicy prymasowskiej. Z jednym wyjątkiem, a
mianowicie 22 października 1978 roku odprawił tę Mszę Świętą
poprzedniego dnia, czyli 21 października, z wiadomych racji. O tej
godzinie bowiem – i to też jest zrządzenie Bożej Opatrzności – ks. kard.
Karol Wojtyła, jako wybrany Jan Paweł II, w sposób uroczysty
inaugurował swój wielki i trzeci pod względem długości pontyfikat w
dotychczasowej historii Kościoła o olbrzymich treściach i wielkich
zwrotach nie tylko w politycznych dziejach Europy i świata.

Gdy Ojciec Święty Jan Paweł II przybył po raz pierwszy do Polski, powtórzył słowa Prymasa Hlonda.

– To prawda. W kaplicy jasnogórskiej w
Częstochowie, w tej duchowej stolicy polskiego Narodu, u stóp Matki
Bożej Królowej Polski wypowiedział te znamienne słowa. I rzeczywiście,
Niepokalana, zapowiedziana już w Protoewangelii, czyli na pierwszych
stronach Księgi Rodzaju, jest Tą, Która ściera głowę węża. Przez Nią
świat odzyskuje utracony Raj i przyjaźń z Panem Bogiem. To przez Maryję
przyszło zbawienie świata, czyli Chrystus Pan, odwieczny Syn Boga Ojca i
cudowny Syn Niepokalanej Maryi Dziewicy, z Niej narodził się Mesjasz,
nasz Zbawiciel. Zauważamy tutaj, że w dziejach zbawienia właśnie Maryja
jako Niepokalana Dziewica i Matka spełnia obok Jezusa rolę centralną.

Nadzieję budzi fakt, że wciąż tłumy
wiernych pielgrzymują do Jej sanktuariów na całym świecie, w tym
szczególnie właśnie tu, do Lourdes.

– Dowiedziałem się, że rocznie przybywa do
Lourdes około 5 milionów pielgrzymów, zaś w roku 2008, który był rokiem
jubileuszowym tych wspaniałych objawień Niepokalanej, przybyło ich tutaj
około 10 milionów. To świadczy o tym, że rzeczywiście w narodach świata
istnieje bardzo zdrowy nurt wiary, który bardzo precyzyjnie odczytuje
źródło naszego zbawienia. Przyjście Jezusa i później dzieje Kościoła,
które Chrystus Pan jako jego Założyciel zainaugurował, są nierozerwalnie
związane z misją i służbą Matki Najświętszej, z Jej tym jakże
niezwykłym „fiat”. Maryja za sprawą łaski Boga została ocalona z potopu
grzechu pierworodnego, z tego całego zła w dziejach świata, które
uprzyczynowili upadli aniołowie i nasi prarodzice. Pan Bóg, przenikając
wszystkie stworzenia w ich jestestwie, wiedział doskonale – ponieważ
jest Prawdą Absolutną – że Matka Najświętsza jako Osoba ludzka jest
najdoskonalszym człowiekiem wszechczasów. I dlatego właśnie Jej Bóg
Ojciec zawierza własnego, odwiecznego Syna i rozpoczyna się wielka
historia zbawienia. Nieprzypadkowo Pius IX, ogłaszając dogmat o
Niepokalanym Poczęciu Najświętszej Maryi Panny, napisał: „Zaiste jest to
czcigodna Matka, skoro Bóg Ojciec postanowił Jej oddać za Syna swego
Syna jedynego, którego urodziwszy, umiłował z serca swego jako równego
sobie. A uczynił to Bóg Ojciec w ten sposób, by jeden i ten sam był
naturalnym Synem wespół dla Boga Ojca, jak i dla Dziewicy, sam zaś Syn
wybrał Ją sobie za Matkę rzeczywistą, a Duch Święty chciał i sprawił to,
że z Dziewicy począł się i narodził ten, od którego On sam pochodzi”.
Stąd też, jeżeli pragniemy zrozumieć apostolskość Kościoła
Chrystusowego, to jest ona nierozerwalnie związana z maryjnością
Kościoła zbudowanego przez Chrystusa na św. Apostole Piotrze.

Kapłanem, który zawierzył życie Maryi, był
również bł. ks. Jerzy Popiełuszko. Cud, który wydarzył się w 2012 roku
we Francji za jego wstawiennictwem, może przyspieszyć kanonizację
kapelana „Solidarności”?

– Na drodze zwyczajnego wyniesienia kogoś
na ołtarze jako świętego muszą być spełnione dwa fundamentalne warunki.
Po pierwsze, musi być dokonany cud za wstawiennictwem błogosławionego
jako kandydata na świętego, i po drugie, musi rozszerzać się kult, cześć
ofiarowana temu człowiekowi. Na te dwa kryteria Stolica Apostolska
zwraca szczególną uwagę. Oczywiście mamy teraz niecodzienne przypadki
kanonizacji osób, m.in. błogosławionego Papieża Jana XXIII, kiedy Ojciec
Święty Franciszek odstąpił od tego kryterium, które nazywamy cudem za
wstawiennictwem błogosławionego. Pozostaje jednak w mocy świętej nauki
Kościoła Jezusa z Nazaretu, iż najpewniejszym dowodem na niebiańską
bliskość błogosławionego do Tronu Łaski Najwyższego Boga jest
rzeczywiście cud, bowiem tylko taki czyn ewidentnie przekracza prawa
kosmosu i dokonywany jest bez wątpienia wyłącznie przez samego Boga
Stwórcę.

Cud uzdrowienia mężczyzny z nieuleczalnego raka jest bardzo spektakularny.

– Tak, to była nieuleczalna choroba. Stan
tego mężczyzny w wieku około 50 lat był agonalny. Francuski kapłan
wezwany do niego w dniu urodzin bł. ks. Jerzego Popiełuszki do szpitala z
sakramentem namaszczenia chorych był krótko po powrocie z pielgrzymki
do Polski i między innymi do grobu księdza Jerzego. Był wypełniony osobą
ks. Jerzego Popiełuszki i jego bohaterskim, męczeńskim dziełem zarówno
dla dziejów Polski, jak i Europy. Bo wydaje mi się, że wprawdzie
„Solidarność” odegrała bardzo ważną rolę, ale bez krwi tego
sprawiedliwego i krwi innych męczenników polskich – których imion, a
nawet grobów czasami nie znamy, bo ślady po nich zostały zatarte przez
komunistów PRL-owskich – nie byłoby możliwe pokonanie komunizmu
sowieckiego, jak również komunizmu zachodniego w Polsce i Europie. Stąd
rola księdza Jerzego jest centralna w procesie dekomunizacji Polski.
Sądzę, że po tym cudzie we Francji dojdzie wkrótce do jego kanonizacji.
Ciekawe jest to, że tak jak ksiądz Prymas August Hlond znalazł w czasie
zawieruchy wojennej schronienie we Francji, tak teraz cud za przyczyną
bł. ks. Jerzego wydarza się właśnie tutaj.

Dlaczego Francja odgrywa tu ważną rolę?

– Bo to jest wciąż pierwsza córa Kościoła,
pomimo panującego tu obecnie wielkiego kryzysu, potężnej laicyzacji i
olbrzymich procesów sekularyzacyjnych. To nie tylko sama rewolucja
francuska wyrządziła olbrzymie zniszczenie w duszach ludzkich, także
protestantyzm francuski, hugenoci, ateiści, materialiści czy komuniści
francuscy. To w Paryżu, przed objawieniami Matki Bożej w Lourdes,
szalały rewolucje socjalistyczne. Tutaj narodziła się także ideologia
pozytywizmu, która dążyła do wyrugowania wszelkiej nadprzyrodzoności.
Wielu wielkich Polaków zinterpretowało pozytywizm najpierw bardzo
pochlebnie, twierdząc, że można go zaakceptować. Takim przykładem jest
chociażby Bolesław Prus, który później zorientował się, że bez Boga,
człowieka i ziemi nie można w ogóle zbudować kultury, ponieważ bez
Stwórczego Ducha Boga niemożliwe byłoby zaistnienie Polski i świata. I
dlatego on, tak jak wielu innych polskich pozytywistów, powrócił w końcu
z tej pułapki ideologicznej na drogi bardzo konstruktywne, tzn. na
drogi afirmacji Polski i całego kosmosu jako dzieł stwórczych Boga,
czego najdoskonalej można dokonać na drodze wiary katolickiej i
apostolskiej myśli kościelnej.

Jakie owoce duchowe może przynieść Europie kanonizacja bł. ks. Jerzego Popiełuszki?

– Bardzo wiele obiecuję sobie po akcie
kanonizacji księdza Jerzego, bo on jeszcze bardziej uzmysłowi nam, jakim
zagrożeniem jest ideologia marksistowsko-leninowska oraz jej jeszcze
radykalniejsza forma w postaci genderyzmu, który jest odmianą
neomarksizmu, pewną radykalizacją neomarksistowskiej szkoły
frankfurckiej. Teraz Stolica Apostolska poddaje ten cud egzaminowi, co
jest normalną procedurą w tego typu procesach kanonizacyjnych. Musimy
jeszcze trochę uzbroić się w cierpliwość, Stolica Apostolska w
odpowiednim czasie zakomunikuje nam wyniki swoich badań w tej materii.
Myślę i tego najbardziej oczekuję, żeby Naród Polski uświadomił sobie,
że nie może ulegać żadnej ideologii, bo czy to jest ideologia komunizmu,
neomarksizmu zachodniego, genderyzmu, liberalizmu, libertynizmu,
kapitalizmu czy socjalizmu – one wszystkie chcą sprowadzić Polskę i
Polaków oraz Europę i całą rodzinę ludzką na manowce fałszu, kłamstwa,
nienawiści, zdrady Boga, człowieka i całego wszechświata, za który
przecież człowiek przejął odpowiedzialność w Raju. Ksiądz Jerzy uczył
nas, że osiągnięcie ziemskiego i wiecznego szczęścia dla Polski możliwe
jest tylko na drodze wierności Bogu, Ewangelii, Krzyżowi Pańskiemu,
Matce Najświętszej i Kościołowi św. oraz na drodze szacunku i ochrony
każdego życia ludzkiego jako kobiety i mężczyzny, matki i ojca, rodziców
i dzieci, ponieważ tylko miłość życia Bożego i ludzkiego prowadzi do
pełni istnienia w wiecznym Królestwie Niebieskim jako wspólnocie
świętych z wiecznie świętym Panem Bogiem.

Te wspomniane manowce ideologiczne prowadzą człowieka w konsekwencji do śmierci duchowej.

– Oczywiście. To jest prawdziwe i
najgłębsze ostrze każdej ideologii, łącznie z genderyzmem i
neomarksizmem, że w różnorakim stopniu dążą do osłabienia naszych
zdolności istnienia, czyli naszej racjonalności, naszych dróg miłości
Boga i człowieka czy dróg tworzenia i konstruktywnego kształtowania tej
ziemi, która została przez Boga Stwórcę człowiekowi zawierzona, by
czynił ją sobie poddaną. Człowiek może to uczynić poprzez tworzenie
nauki, sztuki, moralności, religii, czyli przez kulturę. I dlatego dąży
się dzisiaj do totalnej ideologizacji kultury w tzw. rewolucji
kulturowej neomarksistów, o których dzisiaj mówi się jako o
genderystach. Dlatego trzeba nam, katolikom, trwać w dalszym ciągu w
wielkiej nauce Jezusa z Nazaretu, nauce Pisma Świętego Starego i Nowego
Testamentu oraz nauce Kościoła rzymskokatolickiego, nabudowanego na
Piotrze, bo wtedy mamy tego gwaranta i widzialnego zastępcę Chrystusa na
ziemi, który w mocy Ducha Świętego prowadzi Kościół przez epoki,
pokolenia ku pełni, ku oglądowi Boga twarzą w twarz. I taką drogę i
perspektywę, patrząc od strony stworzonych przez Boga w Trójcy Świętej
Jedynego ludzi, najbardziej zapewnia Niepokalana Matka Najświętsza jako
jedyne stworzenie Boże, które nie uległo jakiejkolwiek deformacji przez
zło ideologiczne upadłych aniołów i ludzi.

Polska musi być Jej jednak wierna.

– Tak. Jeżeli Polska będzie wierna Matce
Najświętszej, jako Niepokalanej Matce i Królowej Nieba i Ziemi, to
dzieje Polaków będą wielkie, bardzo twórcze, mądre, będą dziejami
miłości Boga i człowieka, dziejami spełnionymi. Wtedy Polska spełni
swoją misję. I tutaj wydaje mi się, że z jednej strony możemy to
boleśnie przeżywać, że nasz Naród Polski jest z różnych racji
zewnętrznych rozpraszany po świecie, ale z drugiej strony właśnie w
Lourdes uświadomiłem sobie chyba po raz pierwszy tak głęboko, że Polska
katolicka ma misję w świecie i tę misję w daleki sposób określiła
właśnie Matka Najświętsza. Jestem przekonany, że istnieje jakieś
przedziwne przymierze pomiędzy Matką Najświętszą a Polską katolicką.
Stąd też dopatruję się w tym procesie rozpraszania Polaków po świecie
procesu wzmacniania i niekiedy wprowadzania katolicyzmu we wszystkie
narody i kontynenty świata. Temu wyzwaniu Polacy na emigracji, pomimo
wielu osobistych i rodzinnych trudów, mogą sprostać tylko i wyłącznie
pod warunkiem, że będą tak jak ci pielgrzymi 139. Europejskiej
Pielgrzymki Polaków do Lourdes wierni, zaprzyjaźnieni i rozmiłowani w
Niepokalanej Matce i Królowej Nieba i Ziemi, Królowej Polski; rozmodleni
i mądrzy w Duchu Świętym, żyjący i działający w miejscach ich ziemskich
misji wszechmogącym dynamizmem Trójcy Przenajświętszej we
współstwarzaniu i współzbawianiu wszystkich narodów i widzialnego
wszechświata. Trzeba nam, Polakom i zarazem katolikom, żyć naszym
tytułem: Polonia semper fidelis.

Dziękuję za rozmowę.