Wychowywał się Pan w poczuciu wyjątkowości osoby, służby płk. Łukasza Cieplińskiego?

– Kultu Łukasza Cieplińskiego w rodzinie nie było, bo go być nie
mogło, natomiast absolutnie był kult munduru. Do munduru wszyscy mieli
sentyment, natomiast tak naprawdę dopiero całkiem niedawno zrozumiałem
dlaczego. O Łukaszu dowiedziałem się w latach 80., gdy byłem studentem
Wojskowej Akademii Medycznej. Jak pan wie, był to okres szczególnie
trudny i ponury dla wojskowych i ich rodzin, którzy byli podejrzewani o
związki ze strukturami polskiego zbrojnego podziemia. Wielu członków z
najbliższej rodziny Łukasza Cieplińskiego było zaangażowanych w ruch
powstańczy, a najliczniej w Powstanie Wielkopolskie – bracia Stanisław i
Antoni, mąż starszej siostry oraz bracia matki Łukasza. Skutkiem tego
zaangażowania była fala represji, która objęła całą rodzinę. Pamiętam,
że będąc dzieckiem, chodziłem do starej ciotki Cieplińskiej na konfitury
domowej roboty i herbatę i tam oglądałem zdjęcia powstańców
wielkopolskich. Potem dowiedziałem się, kim byli Cieplińscy, ale
zasadniczo, jak wspomniałem, pierwszą zrozumiałą dla mnie informację o
nich przekazał mi mój ojciec Alojzy Dominik, gdy byłem jeszcze na
studiach.

Co ojciec Panu wtedy powiedział?

– Był bardzo oszczędny w słowach, przekazał mi jedynie, że w naszej
rodzinie jest ktoś, kto zasłużył się w czasie kampanii wrześniowej i za
swoje bohaterstwo został odznaczony Krzyżem Virtuti Militari. Tematu
wujka nie dało się specjalnie drążyć, bo mój ojciec był również
wojskowym i dokładnie wiedział, czym może to grozić. Trochę więcej
dowiedziałem się dopiero w latach 90., gdy zostały odsłonięte tablice
pamiątkowe na powązkowskiej Łączce i w niszy muru otaczającego kościół
parafialny w Kwilczu, rodzinnej miejscowości Cieplińskich. Informacje
pochodziły z Instytutu Pamięci Narodowej, jak również od moich starszych
kuzynek. Maria Cieplińska, matka Łukasza, i Anna Dominik, moja babka,
były rodzonymi siostrami. Mój ojciec był bratem ciotecznym Łukasza
Cieplińskiego, więc dla mnie jest on wujkiem. Kuzynki pamiętają, jak
rodzice po cichu rozmawiali o Łukaszu. Wspominały też, że w czasie ich
studiów interesowano się, do jakich organizacji należą, ale również w
centrum zainteresowania była przynależność organizacyjna ich rodziców.
Tym samym rodzina Dominików w jakiś sposób była przez cały ten czas
kontrolowana. Dopiero zmiany ustrojowe i proces rehabilitacyjny Łukasza
Cieplińskiego przeprowadzony w 1992 roku zmienił diametralnie tę
sytuację.

W jaki sposób pielęgnują Państwo pamięć o płk. Łukaszu Cieplińskim?

– Zachowało się wiele wspomnień krewnych oraz tych, którzy z nim
bezpośrednio współpracowali w konspiracji po wojnie, chociażby jego
łączniczki Janiny Wierzbickiej-Kopeć ps. „Osa”. Z relacji moich kuzynek,
które zapamiętały wspomnienia moich stryjów, wiem, że był to człowiek
bardzo prawy, wzorowo zorganizowany, głęboko wierzący i wychowany w
duchu patriotycznym. Jako młody chłopak z pobudek patriotycznych poszedł
z podstawówki wprost do Korpusu Kadetów w Rawiczu, gdzie od razu
zwrócił na siebie uwagę. Gdy w czasie nauki w Rawiczu i później w Szkole
Podchorążych odwiedzał rodzinne strony, bywało, że ubierał się w mundur
i zabierał swoich młodszych kuzynów na pobliskie pola w Kwilczu, i tam
uczył ich historii Polski, prowadził im musztrę, uczył patriotyzmu. Ci
mali chłopcy – między Łukaszem a jego kuzynami była duża różnica wieku –
słuchali go z zapartym tchem i patrzyli z podziwem, gdyż był dla nich
wzorem do naśladowania.

Zachowały się jakieś dokumenty, grypsy więzienne?

– Nie, one zostały wywiezione za granicę. Trudno mi powiedzieć, jak
wiele dokumentów rodzinnych się zachowało. Najwięcej jest ich w Kwilczu,
w domu siostrzenicy Łukasza. Wiem też, że gimnazjum w Kwilczu
zgromadziło większość dokumentów rodzinnych związanych z Łukaszem
Cieplińskim w sali historycznej. Wiele dokumentów celowo zniszczono w
obawie przed represjami UB. Nieliczne zdjęcia znajdują się w zasobach
rodzinnych.

Są przymiarki do procesu beatyfikacyjnego Łukasza Cieplińskiego. To
wyjątkowa sprawa, nawet na tle całej plejady żołnierzy podziemia
niepodległościowego.

– Czuję z tego powodu dumę. Rozmawiałem nawet o tym ostatnio z żoną i
zastanawialiśmy się nad tym, czym różnił się Łukasz od księdza Jerzego
Popiełuszki. Stanem duchownym, ale czy stanem ducha? Raczej nie. Ksiądz
Popiełuszko nie chodził w pole z bronią, ale przecież stał na straży
tych samych wartości. Myślę więc, że mówienie o Łukaszu w kategoriach
świętości życia jest olbrzymim wyróżnieniem i potwierdzeniem jego
głębokiej wiary. Łukasz zawsze podkreślał i był o tym przekonany, że za
wyznawane ideały warto oddać życie. I tak się stało w jego przypadku.
Jego więzienne grypsy przepełnione modlitwą i odwoływaniem się do Boga
są niepodważalnym świadectwem jego głębokiej wiary. Wiara była jego
jedynym oparciem w trakcie przesłuchań, dawała mu siłę, by bronić
prawdy. Nie przekabacono go ani stanowiskiem, ani pieniędzmi, ani
czymkolwiek innym. I dziś warto tym się szczycić, podkreślać, że
wierność wyznawanym wartościom wiele znaczy.

Rodzina oddała materiał porównawczy do badań genetycznych?

– Tak, materiał genetyczny został pobrany od ciotki z Poznania,
siostrzenicy Łukasza, i od stryja Feliksa, najstarszego żyjącego członka
rodziny. Materiał ten jest w Polskiej Bazie Genetycznej Ofiar
Totalitaryzmów w Szczecinie, mam nadzieję, że szybko stanie się
potrzebny.

Miał Pan od początku pewność, że wuj spoczywa na Łączce?

– Sądzę, że nigdzie indziej go nie wywieźli. Co ciekawe, „Nil”,
Pilecki, którzy pewnie też tam spoczywają, czy Ciepliński lub „Łupaszko”
to byli zupełnie różni ludzie, którzy w dodatku raczej nigdy się w
życiu nie spotkali, a prezentowali dokładnie taką samą postawę. Z czego
to wynika? Z tamtych czasów, w których żyli, chęci wolności,
suwerennego, mocnego państwa, samorządzenia. Oni w tej myśli, która ich
jednoczyła, wyrastali. Marszałek Józef Piłsudski był człowiekiem, który
potrafił takich ludzi zjednoczyć, ale oni sami również jednoczyli wokół
siebie podobne, oddane sprawie polskiej, osoby. Trzeba pamiętać, że
Rzeszów, który uczcił kilka dni temu wujka pomnikiem, został oswobodzony
dzięki Armii Krajowej, tak samo Wilno. Do Rzeszowa Sowieci nie weszli,
ale później zrobili czystkę wśród tych, którzy wyzwolili to miasto.

Zastanawiali się już Państwo, gdzie pochowają szczątki pułkownika, jeśli zostaną odnalezione w trzecim etapie prac na Łączce?

– Na razie w ogóle o tym nie rozmawialiśmy. Pomyślimy nad tym, gdy
zostanie odnaleziony. Trzeba się zastanowić, jaka byłaby w ogóle wola
Łukasza. Czy chciałby zostać pochowany tam, gdzie się urodził, czy może w
Rzeszowie, gdzie spędził najważniejsze lata w swoim życiu. Myślę, że
Rzeszów to była jego druga rodzina, on nigdy nie zawiódł się na
ludziach, którzy go tam otaczali. Bardzo się cieszę, że IPN prowadzi
prace poszukiwawczo-ekshumacyjne żołnierzy wyklętych, one mają wielki
sens. Między 1945 a 1954 rokiem zapadło na nich w Polsce około 7 tysięcy
wyroków śmierci, z czego większość została wykonana. Za głoszenie
prawdy dostawali kulę w tył głowy, w większości nie mają swoich grobów.
Jestem pewien, że gdyby szczątki Łukasza pochowano w grobie,
gromadziłyby się przy nim tłumy ludzi.

Fakty są jednak takie, że prawda o tych żołnierzach uwiera do dziś.
Joanna Senyszyn kpiła ostatnio z „Lalka”, że zginął, bo „zapomniał, że
wojna się skończyła”.

– Myślę, że komentarz jest zbyteczny. Pani poseł sama wydała o sobie
opinię. Na uroczystościach poświęconych płk. Łukaszowi Cieplińskiemu w
Filharmonii Rzeszowskiej był raper, który śpiewał piosenki m.in. o wujku
i gen. Fieldorfie „Nilu”, mówił też o nich bardzo ciekawe rzeczy.
Chciał jeździć po całej Polsce, by w różnych domach kultury przypominać
ich postaci. Nie powiedział, o jaką miejscowość chodzi, ale zdarzyło
się, że zakazano mu do niej przyjazdu, bo „w przeciwnym razie kierownik
domu kultury straci pracę”. Niech pan zauważy, jak trudna jest sama
procedura ekshumacyjna, ile budzi emocji i jak bulwersuje niektóre
środowiska. Nigdy nie miałem bezpośredniego kontaktu z pracownikami IPN,
ale od kilku dni dokładnie wiem, co robią, i jestem naprawdę pełen
podziwu dla ich wysiłku. Negatywne opinie, jakie słyszałem o IPN,
utwierdzają mnie w tym, że wykonuje on pracę o niezwykłym znaczeniu.
Wciąż słyszy się zastrzeżenia: Po co te prochy odgrzebywać? Komu to
potrzebne? A ile to będzie kosztować? Gdyby IPN nie było, nikt nie
upomniałby się o naszych bohaterów.

Ich oprawcy niekiedy jeszcze żyją, pobierają wysokie emerytury, a
sprawy o zbrodnie komunistyczne kończą się przed sądami umorzeniem lub
symbolicznym wyrokiem.

– Jeśli jacyś oprawcy już pomarli, to żyją ich dzieci, które – jak
sądzę – wiedzą, co robili ojcowie. To bolesne, że o ofiarach za wiele
się nie mówi, a ich katom żyje się bardzo dobrze. To jest pewna
niesprawiedliwość. Powinno się wyraźnie zrehabilitować naszych
żołnierzy, pokazać, że to byli porządni ludzie, a ich oprawców nazwać po
imieniu. I nie chodzi o to, by ich teraz wsadzać do więzienia, lecz o
zwykłą ludzką uczciwość. Nie można dopuszczać do tego, by oprawcom żyło
się lepiej niż ludziom, którzy w imię wyznawanych przez siebie zasad
walczyli o wolną i niepodległą Ojczyznę, którzy często pozbawiani byli
pracy i wiele lat przeżyli w nędzy. Nie można zapominać także nazwisk
oprawców Łukasza. Musimy dziś czerpać z życiorysów żołnierzy
niezłomnych, gdyż oni – jak mówił w Rzeszowie ks. infułat Józef Sondej –
mieli dusze nieskazitelne. A to nie bierze się z przypadku. Jak czytał
pan grypsy Łukasza Cieplińskiego, to wie, że pisał w nich, iż cieszy
się, że umrze za wiarę, jako katolik. Jego postawa wynikała z kultu
wiary, uczciwości, prawości, które wiążą się z Kościołem, który dziś
jest tak atakowany. Żołnierze wyklęci byli brutalnie torturowani, ich
ciała nie wytrzymałyby tych wszystkich mąk, gdyby nie to, że w sercu
mieli niezłomną wiarę.

Dziękuję za rozmowę.