„Ogień” walczył o Polskę niepodległą - rozmowa z dr Korkuciem z IPN w 95. rocznicę urodzin Józefa Kurasia

Wniosek z dziennikarskiego śledztwa: żołnierze "Ognia" w 1946 r. mordowali Żydów

Organizatorami rajdu są: Instytut Pamięci Narodowej Oddział
w Krakowie, Podhalańska Grupa Rekonstrukcji Historycznej Zgrupowania
Partyzanckiego „Błyskawica”; Fundacja „Pamięć i Wolność” w Waksmundzie
oraz Stowarzyszenie „Odra – Niemen”.

Patronat honorowy nad Rajdem objęli Panowie Zbigniew Kuraś (syn mjr.
Józefa Kurasia), płk Kazimierz Paulo „Skała” (dowódca 5. kompanii ZP),
mjr Zbigniew Paliwoda „Jur” (z 6. kompanii ZP) oraz Pani dr Zuzanna
Kurtyka (Prezes Stowarzyszenia Rodzin Katyńskich 2010).

Rajd adresowany jest przede wszystkim do młodzieży starszych klas
gimnazjalnych oraz młodzieży ponadgimnazjalnej, zainteresowanej
najnowszą historią Małopolski. Wzorem poprzednich lat, uczestnicy –
tworząc samodzielne kilkuosobowe patrole – w pierwszym i drugim dniu
rajdu będą przemierzać szlaki, wykonując wyznaczone przez organizatorów
zadania podczas przejścia trasy.

Rajd odbędzie się na terenie Skalnego Podhala i Tatr, z bazami w
szkołach w Chochołowie, Witowie i Dzianiszu oraz w Ośrodku Biathlonowym w
Kościelisku-Kirach.

W czasie trwania rajdu uczestnicy poznają dzieje niepodległościowego
podziemia zbrojnego z lat 1939–1947 na terenie Podhala i Tatr. Dotrą do
miejsc i obiektów związanych z historią walk o niepodległość Polski oraz
osobiście będą mogli uczestniczyć w rekonstrukcji wydarzeń w terenie.

Zgłoszenia uczestników przyjmowane będą do dnia 5 października 2016 r. pod adresem: marcin.chorazki@ipn.gov.pl

Liczba miejsc jest ograniczona! Decyduje kolejność zgłoszeń.
Rejestracja może być zakończona po wcześniejszym wyczerpaniu liczby
uczestników rajdu.

PLAN RAJDU:

Dzień 1, piątek 7 października 2016 r.:

• Godz. 9.00: zbiórka w Zakopanem w Parku Marii i Lecha Kaczyńskich – pomnik „Ogniowców” przy Rondzie AK (rejon dworców).

• Godz. 9.30–13.00 – start patroli na trasę według przygotowanego wcześniej grafiku.

Trasa: Zakopane, ul. Kościuszki – Rówień Krupowa – Krupówki
Dolne – cmentarz na Pęksowym Brzyzku – targowica pod Gubałówką – szlak
czarny wzdłuż kolejki linowo-terenowej – Gubałówka (1120 m) – szlak
czerwony im. Poruseństwa Chochołowskiego 1846 r. – Pająkówka – Słodyczki
– Gruszków – Tominów – Ostrysz (1023 m) – Cyrlica (896 m) – Chochołów
cmentarz

• Obiadokolacja na terenie szkoły w Chochołowie. Po zjedzeniu
obiadokolacji nastąpi rozwiezienie patroli do baz noclegowych (Witów,
Dzianisz, Kościelisko-Kiry).

Dzień 2, sobota 8 października 2016 r.:

• Ok. godz. 7.20: śniadanie w bazach noclegowych (Sztab Rajdu
zapewnia chleb, herbatę, kawę; dodatki do śniadania we własnym
zakresie). Tego dnia Patrole będą wyruszać od godz. 8.15 na wyznaczone
trasy, przebiegające również szlakami turystycznymi TPN.

• Godz. 8.15–11.00: dojazd patroli busami według grafiku, na start trasy u wylotu Doliny Chochołowskiej – Siwa Polana

Trasa: Siwa Polana – Wyżnia Brama Chochołowska – szlak czarny
Doliną Starorobociańską – Polana Chochołowska (schronisko – Polana
Hucisko) – szlak żółty Iwaniacka Przełęcz (1459 m) – schronisko Ornak
(1109 m) – szlak zielony doliną Kościeliską do Kir (stadion biathlonowy)

• Obiadokolacja w obozie w Ośrodku Biathlonowym w Kościelisku-Kirach,
następnie patrole zostaną rozwiezione busami do baz noclegowych (Witów,
Dzianisz, Chochołów).

Dzień 3, Partyzancka Niedziela, 9 października 2016 r.:

• Godz. 7.30: pobudka i śniadanie (Sztab Rajdu zapewnia chleb,
herbatę, kawę; dodatki do śniadania we własnym zakresie). Po śniadaniu
będziemy składać obozowisko sąsiadujące ze szkołami oraz Ośrodkiem
Biathlonowym i porządkować teren. Po przewiezieniu uczestników Rajdu z
baz noclegowych do miejsca oficjalnego zakończenia Rajdu, odbędzie się
uroczysty apel. Wymarsz do kościoła na Mszę Świętą o godzinie 11.00. Po
Mszy Św. odbędzie uroczyste zakończenie Rajdu połączone z rozdaniem
nagród. Następnie – w ramach Partyzanckiej Niedzieli –
rekonstrukcja historyczna walk partyzanckich z siłami UBP, MO i KBW,
piknik historyczny oraz koncert zespołu „Forteca”. Zakończenie Partyzanckiej Niedzieli odbędzie się ok. godz. 16.00. Szczegółowy program na plakacie.

Organizatorzy zastrzegają sobie możliwość dokonania zmiany trasy oraz miejsca wydarzeń towarzyszących Partyzanckiej Niedzieli (w dniu zakończenia Rajdu) z powodu warunków pogodowych.

Wszystkich chętnych zapraszamy i prosimy o śledzenie na bieżąco komunikatów, zamieszczonych na stronach organizatorów.

Bezpośredni kontakt z przedstawicielami organizatorów:

dr Marcin Chorązki – koordynator rajdu (OBEN IPN w Krakowie): 666 010 647

Adam Błaszczyk: 664 942 004

Jan Dudor: 500 822 082

Dariusz Duda: 602 645 741

Jan Kuraś: 882 402 995

Roksana Szczypta-Szczęch: 667 297 984

Michał Czech: 696 578 957

Krakowski sąd uchylił wyrok Sądu Okręgowego w Nowym Sączu, który
w 2019 r. oddalił wniosek opiewający na kwotę miliona zł. Obecnie
Zbigniew Kuraś domaga się już 10 mln zł, a także - w dalszym ciągu -
pieniędzy na postawienie ojcu symbolicznego nagrobka. Apelację od wyroku
sądu pierwszej instancji na korzyść Kurasia złożyła zarówno jego
obrona, jak i prokurator.

Teraz sprawę ponownie rozpozna nowosądecki sąd. Taką decyzję prok. Agnieszka Stanek oceniła jako w pełni słuszną.

Argumentacja,
która została podniesiona przez sąd apelacyjny, uwzględniająca apelację
wywiedzioną przez prokuratora, jak i apelację pełnomocnika Zbigniewa
Kurasia, jest w pełni zasadna i podziela koncepcję, która została
przedstawiona w środkach odwoławczych

— powiedziała dziennikarzom.

Oczyszczenie pamięci i imienia ojca

Syn
Kurasia domaga się zadośćuczynienia na mocy zapisów Ustawy o uznaniu
za nieważne orzeczeń wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz
niepodległego bytu państwa polskiego, zwanej „ustawą lutową”.

Jak
podkreśliła w rozmowie z dziennikarzami jego pełnomocnik, radca prawny
Anna Bufnal, syn „Ognia” „walczy przede wszystkim o oczyszczenie
z zarzutów pamięci i imienia jego ojca”, a także o „godziwą
rehabilitację i zadośćuczynienie” za krzywdę, która została jego ojcu
wyrządzona. Przyznała, że ma nadzieję, iż jej klient doczeka w końcu
rozstrzygnięcia w tej sprawie, a piątkowy wyrok oceniał jako
„bardzo satysfakcjonujący”.

Bufnal zaznaczyła, że sąd zwrócił
uwagę „na okoliczność spełnienia wszystkich przesłanek i okoliczności
istotnych dla rozstrzygnięcia, uprawniających do zmierzenia się z trudną
tematyką przyznania zadośćuczynienia za doprowadzenie do pozbawienia
życia przez organy ścigania”.

To, co jest ważne
i faktycznie precedensowe, na co zwrócił uwagę sąd, to okoliczność,
że samopostrzał może być zakwalifikowany jako pozbawienie życia przez
organy ścigania. (…) pierwszy raz w tak wyraźny sposób sąd wskazał,
że zapisy „ustawy lutowej” nie mogą być odczytywane literalnie, tylko
konieczne jest przeprowadzenie wykładni celowościowej, aby uwzględnić
ogół okoliczności towarzyszących określonemu zdarzeniu

— wyjaśniła. Jak dodała, „to jest chyba najważniejsza kwestia, która padła dzisiaj na sali sądowej”.

Pełnomocnik
syna Kurasia zwróciła uwagę, że przedstawione w ustnych motywach przez
sąd apelacyjny wytyczne będą musiały zostać uwzględnione przez sąd
niższej instancji, który ponownie zajmie się sprawą.

Tych
wytycznych spodziewamy się na piśmie, wierzymy, że zostaną zastosowane,
wdrożone i skróci to procedowanie przez sąd pierwszej instancji

—
dodała. Odnosząc się z kolei do kwestii wysokości zadośćuczynienia,
którego domaga się syn „Ognia”, Bufnal oceniła, że kwota ta nie jest
wygórowana - należy bowiem pamiętać, że doszło tutaj do utraty życia.

Nieoczywista sprawa

W ustnych
motywach wyroku krakowski sąd podkreślił, że sprawa nie jest tak
oczywista jak mogłoby się wydawać. W jego opinii nie można jednoznacznie
wskazać, że to sąd pierwszej instancji popełnił przy jej rozpoznaniu
błędy. Sąd ocenił, że „nie jest to proces o prawdę historyczną”;
przyznał, że choć „w pewnym zakresie od tych prawd historycznych nie
będzie dało się uciec”, to jednocześnie kluczowym jest zbadanie w tej
sprawie określonych przesłanek.

Jako najważniejszą kwestię, która
powinna determinować całe spojrzenie na sprawę, sąd wskazał kwestię
pozbawienia życia przez organy państwa i wskazał, że „literalna
wykładnia przepisu” nie jest prawidłowa; należy bowiem wziąć pod
uwagę okoliczności.

W tym kontekście trzeba stwierdzić, że ta śmierć była determinantą czynności podejmowanych przez organy państwa

— orzekł sąd.

Zgodził się tym samym z tezą, że „Ogień” nie utracił woli życia i nie poddał się w walce.

On niewątpliwie
tę działalność chciał kontynuować (…). Wszystkie okoliczności
wskazywały na to, że determinantą i przyczyną pozbawiania się życia,
próby podjęcia samobójstwa, była kwestia związana z brakiem możliwości
ucieczki z miejsca obławy

— stwierdził sąd.

Jako
problematyczną określił kwestię braku materiałów dotyczących sekcji
zwłok, co uniemożliwia jednoznaczne stwierdzenie przyczyny śmierci.
Ponadto wskazał, że to postępowanie nie będzie proste, mówiąc między
innymi o pojawiających zarzutach, dotyczących działalności oddziału
„Ognia” o „charakterze czysto kryminalnym”.

Krakowski sąd orzekł,
że nad tymi kwestiami będzie musiał pochylić się sąd z Nowego Sącza.
Jako najbardziej istotną z nich określił sprawę śledztwa dotyczącego
„krótkiej działalności przy zakładaniu posterunku czy jednostki
UB w Nowym Targu, której Józef Kuraś przez trzy tygodnie był
komendantem”. Sąd wskazał, że trzeba będzie ustalić cel, w jakim miał
on podjąć takie działanie, a także ustalić, czy nie miała być to np.
próba infiltracji działalności UB. Konieczne będzie ustalenie, czy tego
typu działalność - jeśli miała miejsce - nie stanowiła zaprzeczenia
działalności „na rzecz niepodległego bytu państwa polskiego”.

Józef
Kuraś urodził się 23 października 1915 r. w Waksmundzie koło Nowego
Targu. Podczas kampanii wrześniowej 1939 r. walczył jako podoficer
Wojska Polskiego przeciw jednostkom niemieckim i słowackim. Później
został żołnierzem Organizacji Orła Białego i ZWZ. W 1941 r. związał się
z regionalną organizacją o nazwie Konfederacja Tatrzańska. W czerwcu
1943 r. Niemcy zamordowali jego żonę, 2,5-letniego syna i ojca,
a następnie podpalili zabudowania, nie pozwalając ich gasić. Kuraś
przyjął wówczas pseudonim „Ogień”. Był wtedy żołnierzem oddziału
partyzanckiego Armii Krajowej, później dowódcą Oddziału Ludowej Straży
Bezpieczeństwa - podległej ludowcom związanym ze strukturami cywilnymi
Polskiego Państwa Podziemnego w Nowym Targu. W 1944 r. był też dowódcą
oddziału egzekucyjnego Powiatowej Delegatury Rządu.

Po wojnie
Kuraś tworzył struktury Milicji Obywatelskiej i był szefem Powiatowego
Urzędu Bezpieczeństwa w Nowym Targu. Po krótkiej służbie w organach
państwa komunistycznego powrócił „do lasu”, tworząc grupę walczącą
z komunistycznymi władzami na Podhalu.

„Ogień”
zginął w lutym 1947 r. Według relacji świadków, osaczony przez
funkcjonariuszy Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego w Ostrowsku,
usiłował popełnić samobójstwo. Zmarł w szpitalu w Nowym Targu. Miejsce
jego pochówku dotychczas nie zostało odnalezione.

wkt/PAP

Major Józef Kuraś „Ogień”, urodzony
w Waksmundzie, był jednym z najodważniejszych żołnierzy niezłomnych.
Początkowo nosił przydomek „Orzeł”.

W pacyfikacji
w 1941 roku przyjął pseudonim „Ogień”, bo mu zastrzelili pierwszą żonę
Elżbietę, 2,5-letniego synka, ojca Józefa. Niemcy podpalili dom.
Pilnowali, żeby tam wszyscy spłonęli

— powiedział Jan Kuraś, prezes Fundacji „Pamięć i Wolność”.