Protoplasci WOT

Dzieje roznych nurtow prowadzacych do powstania takiego fenomenu jak WOT zajelyby obszerne tomy. Wszak zolnierzy-obywateli oraz lekko uzbrojone oddzialy zolnierzy spotkac mozna bylo juz w Starozytnosci. Jednak na zasadzie przyczynkarskiej mozna probowac odslaniac fregmenty tego procesu i zjawiska. Zdarzylo mi sie juz to kilka razy na tym forum.Bardzo informacyjny jest rozdzial pt. "Red Coat and Brown Bess" w ksiazce Richarda Holmesa pt. "Redcoat. The British Soldier in the Age of Horse and Musket" (Harper Collins Publishers, London 2002) (Czerwona Kurtka. Zolnierz Brytyjski w Epoce Konia i Muszkietu). Zamierzam przedstawic w skrocie jego tresc. 

Autor w oryginalny sposob przedstawil rozne aspekty okresu rozciagajacego sie mniej wiecej jeden wiek (II polowa XVIII w. i I polowa XIX w.). W tym to czasie wojska brytyjskie zdolaly podbic kawal swiata. Ich cecha charakterystyczna byly czerwone kurtki mundurow i dlugie muszkiety nazywane "Brown Bess" (zrodlo tej nazwy jest nieznane). W tym wieku muszkietow odpowiednikami Brown Bess byly pruskie Muszkiety Poczdamskie od nazwy duzego arsenalu na przedmiesciach Berlina oraz francuskie muszkiety wz.1777. Bitwy na poczatku omawianego okresu polegaly na strzelaniu do siebie zwrtych oddzialow (blokow). Wygrywali bardziej zdyscyplinowani, wyszkoleni w przestrzeganiu sporej ilosci komend  poprzedz poprzedzajacyh oddanie strzalu. Pozniej groznie wygladajace i budzace strach bloki i kolumny byly rozwijane w linie. W czasie manewrow pruskiej armii na Slasku w 1785 r. armia liczaca 23 000 zolnierzy, czyli wielkosc korpusy, w zdumiewajaco szybkim tempie przeszla do rozwinietego szyku rozciagajacego sie na 4 kilometry.

Luzne oddzialy lekkiej piechoty pojawily sie na dobre zlozone z zolnierzy- oobywateli pojawily sie na dobre w czasie wojny o niepodleglosc w Ameryce. Jednak taka formacja zlozona z milicji i traperow jako jedyna i samodzielna nie miala wiekszych szans w starciu z brytyjskimi zawodowcami, nazywanymi 'Czerwonymi Kurtkami". Bez wprowadzenia zasad szkolenia i dyscypliny narzuconych przez bylego kapitana armii pruskiej Friedricha Wilhelma von Steubena, ktory od 1778 r. byl inspektorem  generalnym Armii Kontynentalnej wojna o niepodleglosc mogla przybrac zupelnie inny obrot.

Nastepny etap to wojny prowadzone przez rewolucyjna Francje. Wladze Francji  atakowanej przez  wojska interwencyjne mocarstw w dniu 23 VIII 1793 r. zdobyly sie na rozpaczliwy krok - cale spoleczenstwo zostalo zamienione w armie wlacznie z dziecmi i starcami. Walczyc mieli mlodzi mezczyzni, zonaci mieli bron produkowac i zajmowac sie transportem, kobiety mialy szyc mundury i namioty oraz sluzyc w szpitalach wojskowych jako pielegniarki. Na koniec, staruszkowie mieli udawac sie do  iejsc publicznych i zagrzewac tam zolnierzy do boju oraz modlic o zwyciestwo Republiki. Jasne, ze caly koncept nie mogl byc wyknany w pelni. Na przyklad trzeba bylo zrezygnowac z pierwotnego pomyslu, ale tez i praktyki,  demokratycznego wyboru oficerow. Ta praktyka byla stosowana po drugiej stronie frontu w popularnej, ochotniczej formacji brytyjskiej nazywanej "Yeomanry" (od chlopow-farmerow stanowiacych jej trzon). Tam zebrani ochotnicy z powiatu wybierali swoich oficerow, ktorymi jednak byli ludzie ze szlachty. Co wiecej zold byl oddawany przez zolnierzy do wspolnej puli i nastepnie po rownemu dzielony.

Pojawil sie takze nowy czynnik, ktorym bylo prowadzenie walk w nierowno uksztaltowanym terenie, po borach, po lasach. Tam rowniutka jak pod linijke linia nie sprawdzala sie. Potrzebne byly inne figury bardziej dopasowane do terenu. co ciekawe, wzor znaleziono w Europie Wschodniej i Balkanach. Tam byly sprawne, szybkie oddzialy godne nasladowania. Najpierw Francuzi w 1692 r. sformowali oddzialy huzarow, czyli lekkiej kawalerii wzorowanej na dzikich jezdzcach z wegierskich puszt. Na ich nieszczescie nadmiernie zajeli sie nimi krawcy, ktoryz uszyli im przyciezke czapy z elementami futrzanymi, bardzo obcisle spodnie, krotkie kortteczki (dolmany) i inne elementy czyniace zycie huzara mizernym.

Natomiast Austriacy poszli w tym samym kierunku, tyle, ze wybrali piechote.  Pod koniuec XVIII w. sformowali 17 pulkow lekkiej piechoty nazywanej "grenzen" na terenach granicznych pomiedzy Chorwacja i Slowenia. Problem polegal na wywazeniu proporcji pomiedzy wyszkoleniem, dyscyplina a luzem wlasciwym "wolnej" lekkiej piechocie. Ten luz ulatwial inwencje oraz nie utrudnial szybkiego przemieszczania sie. Polozono nacisk na szkolenie snajperskie. Austriakom po roznych reformach to sie udalo. Natomiast nie udalo sie krolowi Prus Fryderykowi. Cierpiac na brak lekkiej piechoty rozkazal sformowac "wolne bataliony" w roznyuch regionach swego kraju. Jako mu sie nie udalo czego symbolem byla dezercja calego batalionu po uprzednim zabiciu oficerow i zabraniu kasy batalionowej a nawet  przydzielonego im dziala.

Bogate doswiadczenia z lekka piechota mieli Anglicy z racji bitew kolonialnych w Ameryce Polnocnej. Szczegolnie owocne byly doswiadczenia wyniesione z Wojny Siedmioletniej (1756-1763). Otoz w  1754 r zaczely sie walki francusko-angielskie w okoliocy francuskiego fortu Duquesne nalezacego do sieci fortec broniacych kolonii francuskich polozonych w Dolnie Rzeki Swietego Wawrzynca. Wyprawa angielskiego generala E.Braddocka  zakonczyla sie niepowodzeniem, mimo ze mnial przewage liczebna  (1 200 zolnierzy z 44 i 48 pulku piechoty).Francuzi wsoparci indianskimi wojownikami zadali 'Czerwonym kurtkom" dotkliwe straty. Walczyli rozproszeni ukrywajac sie wsrod drzew i krzakow. Celem snajperskich strzalow uczyniuli glownie oficerow. W rezultacie 63 na 86 oficerow angielskich zostalo zabitych albo rannych. To dalo Brytyjczykom do myslenia. Utworzono duzy i mocny pulk piechoty (Royal American), w ktorym  do kazdego batalionu dolaczono lekka kompanie nazywana "light bobs". W polaczeniu z regularnymi grenadierami stanowil mieszanke dajaca wieksze szanse w walce ze sprytnym przeciwnikiem.

Po zakonczeniu Wojny Siedmioletniej lekka formacja zostala rozwiazana. Argumentem bylo to, ze nie sprawdzi sie w warunkach wojny europejskiej. Powodem bylo takze  to, ze zawodowi oficerowi patrzyli krzywym okiem na to inne wojsko.  Luzno, wygodnie ubrani, malo zdyscyplinowani zolnierze razili kadre przyzwyczajona do scislej dyscypliny i przywiazujaca duza wage do szczegolow umundurowania.

Jednak jak to mowia: "jak trwoga to do Boga", formacje ochotnicze wracaly do lask, gdy wybuchaly wojny. Ostatnim przykladem w Anglii mogla byc Home Guard w czasie II wojny swiatowej. Tak czy inaczej juz w 1800 r.  sformowano lekkie oddzialy. Byl to pulk nr 95 przeobrazony pozniej w Brygade Strzelcow Juz nie w czerwonych kurtkach, tylko w zielonych, dzieki czemu stanowili mniej widoczny cel dla strzelcow przeciwnika. Muszkiety zastapiono karabinami Bakera. Zas morale wzmocniono dodaniem do zasad dyscypliny elementow wzajemnego zaufania.

Lekka piechota miala w sobie pewne cechy partyzantow i pozniejszych komandosow. Przykladowo, to wlasnie sposreo ochotnikow z Yeomanry rekrutowali sie zolnierze slynnej angielskiej Long Range Desert Group, pierwocin wspolczesnych komandosow. Walczyla ona w wojnie na pustyni (1940-1943). Tak zrodzil sie brytyjski SAS, ktory obok amerykanskich SEALS nalezy dzis do najlepszych sil specjalnych na swiecie.