Kulturowe zrodla niemieckiego faszyzmu - X (Mlodziez)

Na przyszly sukces faszyzmu w Niemczech, fakt ze nieswiadomie, pracowala takze mlodziez. Pozniej, jak przyszlo co do czego, z entuzjazmem wlaczyla sie w ruch narodowo-socjalistyczny.

Niemiecki sytem szkolny byl ociezaly, a metody nauczania sztywne. Mysle, ze moje pokolenie przybajmniej w szkole podstawowej doswiadczylo zalet i wad systemu nauczania nastawionego na erudycje. Niech przykladem bedzie moj nauczyciel astronomii w szkole sredniej- starszy pan z Wilna. Lekcje polegaly na dokladnym dyktowaniu tekstu, a sprawdziany na wiernym, co do przecinka, odtwarzaniu. Mialem akurat wyjatkowo  dobra pamiec, wiec mi to nie przeszkadzalo. Dostawalem piatke za piatka. Jednak nie wszyscy wytrzymywali ten tryb nauczania. W latach 1883-1888 tylko w samych Prusach samobojstwo popelnilo 289 uczniow, w tym 110 chlopcow ze szkol srednich. zaniepokoilo to wladze, ale poprzestano na naradach i powierzchownych zmianach. W efekcie zrodzil sie opisywany w ostatnim odcinku ruch szkol prywatnych z internatami. Jednak dla sfrustrowanej i zbuntowanej mlodziezy bylo to troche za malo. Doszlo do czegos niespotykanego w dziejach Niemiec - masowego ruchu mlodziezy opartego na samoorganizacji. G.L.Mosse opisuje to tak (str.171):

"Zaden ruch nie wytworzyl takiej spontanicznosci, nie napelnil ja takim entuzjazmem i nie rozwinal sie tak szeroko. Zalozony w 1901 r. jako stowarzyszenie turystyki krajoznawczej uczniow berlinskiego przedmiescia Steglitz szybko rozprzestrzenil sie na wieksza czesc polnocnych Niemiec. Struktura organizacyjna od samego poczatku byla luzna. Kazdy przywodca sam rekrutowal swoja grupe i kierowal nia w czasie wycieczek, wspolnych spiewow i dyskusji w swojej "izbie".Na poczatku byla jedna duza organizacja, ktorej liderem byl Karl Fischer. Obejmowala wszystkie kola "Wandervogel" [Ptaki Wedrowne] (jak nazywani byli czlonkowie tego Ruchu Mlodziezowego). Jednak z powodu zbyt mocnej wersji przywodztwa rozwijanej przez Fischera ruch rozpadl sie na szereg grup ze swoja struktura przywodcza... Z garstki uczniow w Steglitz "Wandervogel' rozwijal sie blyskawicznie i w 1911 r. liczyl juz 15 000 czlonkow. Tym co bylo nowe i rewolucyjne byl brak opieki ze strony doroslych. Wycieczki zaczely sie pod haslem: "Sama mlodziez" i prez to ruch stal sie symbolem rewolty przeciwko starszym.

Ruch byl swiadomym wysilkiem mlodziezy dla organizowania sie w celu zdobywania pewnych idealow intelektualnych, kulturalnych, artrystycznych, spolecznych i politycznych przeciwstawnych do manier i wygladu swoich rodzicow. Czy tez tak jak sie im wydawalo.Ta  potencjalna wybuchowosc mlodziezy, ich dynamizm wewnetrzny, choc wyrosly z rozczarowania, byl kuszacym celem do wykorzystania zarowno przez lewice, jak i prawice".

Jednak prawica miala tu zdecydowana przewage, gdyz mlodziez juz od dawna swymi przekonaniami przechylala sie w kierunku konserwatywnym. Jakkolwiek by to dziwnie brzmialo przy przedstawionych wyzej zalozeniach Ruchu mlodziezowego. Zaskakujace jest, ze konserwatywna mlodziez czula sie rewolucjonistami. Wycieczki krajoznawcze traktowali jako cos w rodzaju obalania istniejacego porzadku. Prawde mowiac czesc wspolczesnej mlodziezy wklada jeszcze mniej wysilku w swoja buntownicza aktywnosc - wystarczy zazywac narkotyki, malowac na murach, i farbowac wlosy na czerwono. 

Pierwsza nazwa jakiej uzywali okreslajac swoj ruch byl "Bachanten", czyli wedrujacy nauczyciel w Sredniowieczu. chlopcy wspierali sie nawzajem w uczeniu sie postaw i zachowan umozliwiajacym im wyzwolenie ducha stlamszonego przez szkole, rodzicow i wladze. Wedrujac po ziemi ojczystej poznawali i odczuwali ducha niemieckiego zakotwiczonego gleboko w przeszlosci. Czystosc ziemi i przyrody leczyla od burzuazyjnych zwyczajow i hipokryzji. 

Mimo odzegnywania sie od polityki w Wandervogel  znalezc mozna calkiem duzo roznych watkow politycznych. Bo niby jak nazwac organizowane juz od 1902 r. wycieczki do skupisk mniejszosci niemieckiej w Polsce, a pozniej w innych krajach Austro-Wegier?

Caly szereg elementow zblizal Ruch Mlodziezowy do volkizmu. Na przyklad, panastwo cesarza Wilhelma celebrowalo rocznice bitwy pod Sedanem, a mlodziez swietowala Letnie Przesilenie (Summer Solstice). Wybierano jakies romantyczne miejsce i rozpalano wielkie ognisko. przywolywano wydarzenia ze starozytnosci i spiewano. Na znak  poswiecenia niemieckim wartosciom kazdy skakal przez ogien. Haslo ogolne brzmialo: "Zachowac siebie na przekor wszelkim silom". Podziwiac mozna pomyslowosc liderow Wandervogel. Wykorzystali nawet ksiazki niemieckiego autora Karola May'a. Old Shatterhand czy Winnetou stali sie bohaterami niemieckiej mlodziezy. Reprezentowali takie wartosci jak dzielnosc, uczciwosc i witalnosc.  Twardosc natury miala ksztaltowac twardosc ludzkich charakterow.

 Wspolczesna romantyczna muzyka dawala przewage solistom. Tymczasem Wandervogel preferowal muzyke choralna. Odbijala ona harmonijna wspolorace w zespole. Piesni ludowe nawiazywaly do przeszlosci i scalaly emocjonalnie  spiewajacych w duchu wspolnych wartosci.

Wandervogel zachowal prawie do konca swoja czystosc. Zarowno przywodcy, jak i wiekszosc czlonkow nie czula sympatii do partii narodowo-socjalistycznej w latach 20-ych. Pozniej, w latach 30-ych XX w. mlodziez dala sie uwiesc i porwac Hitlerowi i faszyzmowi.

Zrodlo;

George L. Mosse, "The Crisis of German Ideology. Intellectual Origins of the Third Reich", The Universal Library, NY 1964.