Kolejny etap VII Podlaskiego Rajdu Śladami Żołnierzy 5.Wileńskiej Brygady AK – „Imieniny Zygmunta”. Topiło, 2 maja 2015

Nad mogiłą „Jastrzębia”

Adam Białous
http://naszdziennik.pl/wp/78645,nad-mogila-jastrzebia.html

Weterani „Łupaszki” celebrowali 69. rocznicę bitwy 1. szwadronu 5. Wileńskiej Brygady AK na Topile.

Uroczystości odbyły się przy mogile, w której spoczywają szczątki dwóch żołnierzy mjr. Zygmunta Szendzielarza „Łupaszki”. Jeden z nich o ps. „Jastrząb”, wyznania prawosławnego, był dowódcą tzw. białoruskiej drużyny 5. Wileńskiej Brygady AK, drugi to katolik – kapral ps. „Julek”. Obaj oddali życie za wolną Polskę.

Na grobie-pomniku złożono kwiaty i zapalono znicze. Za pośrednictwem listu ze specjalnymi pozdrowieniami do uczestników uroczystości zwrócił się mieszkający w USA ppłk Zygmunt Błażejewicz, dowódca 1. szwadronu 5. Wileńskiej Brygady AK ps. „Zygmunt”.

– Pan Błażejewicz zawsze pamięta o rocznicach bitew jego oddziału czy to na Topile, czy m.in. w okolicach Perlejewa, i o tych żołnierzach, którzy podczas tych starć z siłami komunistycznej bezpieki zginęli – mówi Bogusław Łabędzki, prezes Stowarzyszenia Historycznego im. Danuty Siedzikówny „Inki”, jeden z organizatorów uroczystości.

W mogile-pomniku na Topile spoczywają szczątki dwóch żołnierzy 1. szwadronu 5. Wileńskiej Brygady AK poległych podczas rozegranej tu 28 maja 1945 roku bitwie. Do tej pory nie ustalono ich imion i nazwisk, tylko pseudonimy i stopnie wojskowe. Jeden z nich to pochodzący z Kresów II RP kapral o ps. „Julek”, drugi to starszy szeregowy o ps. „Jastrząb” (istnieją przypuszczenia, że jego nazwisko brzmiało Poleliowiec), który dowodził tzw. białoruską drużyną 5. Wileńskiej Brygady AK. Było w niej siedmiu żołnierzy, najpewniej pochodzących z powiatu Sołpce, którzy uciekli z Ludowego Wojska Polskiego i na początku maja 1945 r. przyłączyli się do 1. szwadronu 5. Wileńskiej Brygady AK.

Szwadron pod koniec maja 1945 r. zakwaterował się na terenie osady Topiło oraz m.in. w pobliskiej gajówce, miejscach położonych niedaleko Hajnówki, w Puszczy Białowieskiej. O świcie 28 maja 1945 r. grupa operacyjna NKWD wspierana przez 11. pułk KBW zaatakowały gajówkę, w której rozlokowali się m.in. żołnierze tzw. drużyny białoruskiej 5. Wileńskiej Brygady AK oraz plutonowy Lucjan Minkiewicz ps. „Wiktor”, zastępca dowódcy 1. szwadronu. Później został on poj- many przez UB i zamordowany w roku 1951 w mokotowskim więzieniu. Z otoczonej przez siły bezpieki gajówki żołnierze „Łupaszki” zdołali się wydostać i wycofać w las. Ale dwóch z nich zginęło. Kapral o ps. „Julek” zginął na miejscu, starszego szeregowego o ps. „Jastrząb” Sowieci dobili dzień później.

Na pomoc żołnierzom zaatakowanym w gajówce pospieszyli z odsieczą, ulokowani nieco dalej, w okolicy smolarni, ich koledzy (około 45 osób) z 1. szwadronu. Na przedzie biegł ich dowódca, wówczas kapitan, Zygmunt Błażejewicz. Na terenie puszczańskiego rewiru Topiło rozpętała się zajadła bitwa, podczas której funkcjonariusze NKWD w zamieszaniu zaczęli ostrzeliwać żołnierzy KBW, a ci odpowiadali im ogniem. W wyniku tego chaotycznego ostrzału przy użyciu m.in. ciężkich karabinów maszynowych zginęło co najmniej 20 funkcjonariuszy NKWD i KBW.