IPN publikuje nieznane akta ws. ks. Jerzego Popiełuszki. Dostępne będą m.in. nagrania z całego procesu morderców

Zabójstwo ks. Jerzego Popiełuszki jest wyjaśniane w ramach śledztwa w sprawie związku zbrojnego w MSW w Warszawie - przypomina w rozmowie z PAP szef pionu śledczego IPN Andrzej Pozorski. To jedna z najważniejszych spraw w prokuraturze IPN - zapewnił.

Prokuratorzy IPN
wyjaśniają okoliczności zabójstwa ks. Jerzego Popiełuszki w ramach
szerokiego śledztwa w sprawie związku zbrojnego funkcjonującego w MSW
w Warszawie w latach 1956- 989. W jego skład wchodzili funkcjonariusze
Służby Bezpieczeństwa, którzy - jak przypuszczamy na tym etapie śledztwa
- kierowani byli przez osoby zajmujące najwyższe stanowiska państwowe.
Grupa ta mogła dokonywać zabójstw działaczy opozycji demokratycznej, ale
także duchownych Kościoła katolickiego

— powiedział PAP Pozorski, dyrektor Głównej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu.

Śledztwo w sprawie związku zbrojnego w MSW prowadzą prokuratorzy Oddziału IPN z Warszawy, który - jak zaznaczył Pozorski - jest właściwy dla prowadzenia tej sprawy.

Księdza Jerzego Popiełuszkę - duszpasterza ludzi pracy, kapelana Solidarności – zamordowali funkcjonariusze SB w nocy
z 19 na 20 października 1984 roku. Ich proces (tzw. proces toruński)
rozpoczął się dwa miesiące później - 27 grudnia w Sądzie
Wojewódzkim w Toruniu.

Podczas 21 rozpraw oskarżono i skazano
na więzienie cztery osoby: kpt. Grzegorza Piotrowskiego (głównego
zabójcę księdza) i płk. Adama Pietruszkę (przełożonego Piotrowskiego)
na 25 lat pozbawienia wolności, a także por. Leszka Pękalę i por.
Waldemara Chmielewskiego odpowiednio na 15 i 14 lat więzienia. Wszyscy
byli funkcjonariuszami Departamentu IV MSW, którego celem w latach PRL było zwalczanie Kościoła katolickiego.

Mimo upływu 32 lat od zabójstwa ks. Jerzego do dziś nie wiadomo, czy za zabójcami z IV Departamentu MSW stali wyżej usytuowani mocodawcy.

Dlatego też w naszym śledztwie dotyczącym MSW
w Warszawie jednym z istotnych wątków jest sprawa kierowania zabójstwem
ks. Popiełuszki przez osoby, które zajmowały wyższe stanowiska
w hierarchii partyjno-państwowej. Sprawdzamy, kto jeszcze mógł brać
udział w tym zabójstwie

— tłumaczy Pozorski.

Przypomina też, że w tej sprawie przed sądami stawali wiceszef MSW Władysław Ciastoń i dyrektor Departamentu IV MSW Zenon Płatek, jednak zostali uniewinnieni z braku dowodów winy.

Ze znanych historykom w sprawie zabójstwa ks. Popiełuszki dokumentów wynika, że w październiku 1984 r. Płatek - decyzją szefa MSW
gen. Czesława Kiszczaka - kierował specjalną grupą operacyjno-śledczą,
która miała na celu wyjaśnić okoliczności porwania księdza. Wówczas
to Płatek określał szczegółowe zadania śledcze dla grupy. W jej składzie
znalazł się m.in. Pietruszka – jak się okazało zwierzchnik
Piotrowskiego i późniejszy oskarżony i skazany w procesie. To oznacza,
że esbecy, którzy planowali śmierć księdza byli - decyzją Kiszczaka -
odpowiedzialni za prowadzenie śledztwa w sprawie jego uprowadzenia.

To, że proces toruński, jak i poprzedzające go śledztwo, był reżyserowany jest dla nas oczywiste. Władze PRL,
i to na najwyższym szczeblu, w olbrzymim stopniu interesowały się
tą sprawą. W jednym z protokołów z posiedzenia biura politycznego KC PZPR
z 27 listopada 1984 roku zapisano na przykład, że oskarżeni Piotrowski
i inni nie mają obrońców, w związku z tym należy szukać dla nich takich,
z którymi będzie można znaleźć wspólny język, i którzy nie będą
poszerzać sprawy poza sam fakt uprowadzenia i zabójstwa księdza Jerzego

— mówił PAP Pozorski.

Jak dodał, władze zadbały też o skład orzekający podczas procesu, któremu przewodniczył prezes toruńskiego sądu Artur Kujawa.

Prokurator podkreśla jednak, że na obecnym etapie nie ma podstaw do wznowienia śledztwa w sprawie procesu toruńskiego.

Pamiętajmy,
że zgodnie z kodeksem karnym wznowienie jest nadzwyczajnym środkiem
zmiany prawomocnego orzeczenia. Musiałaby pojawić się zatem nowa,
istotna okoliczność w tej sprawie, natomiast nie są nią hipotezy, które
od czasu do czasu formułują historycy czy publicyści, którzy nie mają
dostępu do całości materiału dowodowego

— dodał Pozorski.

Być może taka okoliczność pojawi się po zapoznaniu się prokuratorów IPN z materiałami ze zbioru zastrzeżonego. Znajdują się tam akta służb PRL, z których część wciąż - co jest obecnie ustalane - może być ważna dla aktualnego bezpieczeństwa państwa. W archiwum IPN trwa przegląd dokumentów (dokonywany m.in. przez funkcjonariuszy ABW) pod kątem ich ewentualnego odtajnienia; praca ta ma zakończyć się do 31 marca 2017 r.

Niezależnie
od tego apelujemy do każdego, kto posiada informacje dotyczące
okoliczności śmierci ks. Jerzego Popiełuszki, by się do nas zgłosił.
Szukamy też osób, które wiedzą, kto może takie informacje posiadać lub
też wiedzą, gdzie mogą znajdować się jakieś dowody w postaci dokumentów.
W każdym takim przypadku prokurator podejmie odpowiednie działania.
Bo nie jest sztuką przedstawiać hipotezy na spotkaniach autorskich lub
w mediach, ale skrupulatnie je sprawdzać

— zaapelował Pozorski.

W wolnej
Polsce śledztwo wobec Płatka i Ciastonia wszczęto już w 1990 r. -
po tym, gdy skazani w procesie toruńskim zaczęli zeznawać, jak
przełożeni wpływali na nich, mówiąc np. „by Popiełuszko zamilkł”, ale
nie dając bezpośredniego rozkazu zabicia.

Po ponad
dwuletnim procesie, w sierpniu 1994 r., Sąd Wojewódzki w Warszawie
niejednomyślnie uniewinnił obu generałów. Ciastoń i Płatek, którzy
w areszcie spędzili dwa lata, nie przyznali się do winy. Po apelacji
ostatecznie w 2000 r. proces Płatka zawieszono z powodu jego choroby
(zmarł w 2009 r.). Na wokandę wróciła też sprawa Ciastonia, który w 2002
r. z braku dowodów winy został znowu uniewinniony.

Poza wątkiem śledztwa IPN
związanym z tajemnicą wyżej usytuowanych mocodawców innym jest sprawa
tworzenia fałszywych dowodów przeciwko ks. Popiełuszce m.in. przez
Piotrowskiego. Wiadomo, że wspólnie z innymi esbekami włamał się
w grudniu 1983 r., do mieszkania księdza w Warszawie.

Grupa
podrzuciła tam pistolety i granaty, a także nielegalne w Polsce Ludowej
pisma, które według komunistycznych funkcjonariuszy poniżały władze PRL
i nawoływały do wystąpień antypaństwowych. Włamanie było jedną z wielu
form represji ks. Popiełuszki; było to także szkalowanie go w prasie,
liczne wezwania na komendę MO czy powtarzające się rewizje.

Prokuratura IPN podkreśla, że w śledztwie dotyczącym związku zbrojnego w MSW
w Warszawie, w tym okoliczności zabójstwa ks. Popiełuszki,
rozpatrywanych jest aż kilkadziesiąt różnych wątków o różnym ciężarze -
od pospolitych przestępstw do zabójstw. Akta dotyczące samego wątku ks.
Jerzego Popiełuszki w tej sprawie liczą 127 tomów, dodatkowo
prokuratorzy dysponują 82 tomami załączników oraz 104 tomami akt
policji, prokuratury powszechnej i sądów. Od 2004 r. przesłuchano ponad
120 osób, wciąż przesłuchiwane są kolejne.

Norbert Nowotnik

mly/PAP