Wolne Miasto Gdańsk / Freie Stadt Danzig/  zostało utworzone 15 listopada 1920 na mocy ustaleń traktatu pokojowego kończącego I wojnę światową, zawartego w Wersalu 28 czerwca 1919 ; .
 Obejmowało miasto Gdańsk i najbliższą okolicę. Wolne Miasto Gdańsk, pozostawało pod zarządem Komisarza Ligi Narodów, miało własną konstytucję, parlament /Volkstag/, będący organem ustawodawczym, oraz senat, reprezentujący władzę wykonawczą. Pełnomocnikiem polskim w Wolnym Mieście Gdańsk, był Komisarz Generalny Rzeczypospolitej Polskiej.
 
Pierwotnie, Gdańsk został przyznany Polsce, bez plebiscytu
 
Zwycięskie państwa po I Wojnie Światowej widziały konieczność rozwiązania kwestii polskiej jej granic.
Problemem stał się Gdańsk i dostęp Polski do morza. Olbrzymie starania o polski  Gdańsk poczynił Roman Dmowski. Jeszcze w czasie wojny, przebywając w Londynie, przedłożył angielskiemu ministrowi spraw zagranicznych Arthurowi J. Balfourowi  memorandum w sprawie Polskiego Gdańska i dostępu Polski do morza.
W Paryżu,13 listopada 1917 roku działający we Francji Komitet Narodowy Polski przekazał ministrom spraw zagranicznym państw sprzymierzonych memoriał w sprawie niepodległości Polski. Przedstawiał on konieczność powstania Polski, jako jedynego po wojnie
 „przeciwstawienia dla Niemiec na wschodzie”
 Ponadto memoriał podawał warunki strony polskiej, wśród których naczelnym było:
„zniesienie panowania niemieckiego na obszarze dzielnicy Prus od Bałtyku przez wcielenie do Polski wszystkich tych ziem, należących obecnie do Niemiec, włącznie z ujściami Wisły i Niemna".
W końcu I Wojny Światowej narodziło się nowe wielkie mocarstwo Stany Zjednoczone.
Prezydent Stanów Zjednoczonych Thomas Woodrow Wilson, powołał komisję, która miała przygotować materiały do przyszłych rokowań, rozstrzygających ład po I Wojnie Światowej. Thomas Woodrow Wilson, wyznaczył na przewodniczącego komisji doktora Mezesa.
Komisja powołała komitet Polski pod przewodnictwem Roberta H. Lord’a
Dnia 22 XII 1917 komitet wręczył prezydentowi Wilsonowi dokument nr 887, głoszący potrzebę utworzenia niepodległej Polski, której granice „powinny opierać się na właściwym wyważeniu czynników narodowych i ekonomicznych, dając w całej pełni wyraz konieczności adekwatnego dostępu do morza".
W 13 punkcie projektu zredagowanego przez Thomasa Woodrow Wilsona, ogłoszonego 8 stycznia 1818 roku, Prezydent Thomas Woodrow Wilson,stwierdził:
„powinno zostać utworzone niepodległe państwo polskie, które powinno obejmować terytoria zamieszkane przez ludność niewątpliwie polską, które powinno mieć zapewniony wolny i bezpieczny dostęp do morza”.
W dniu 8  października 1918 roku Roman Dmowski przedłożył prezydentowi USA memorandum w sprawie granic Polski. Zażądał w nim włączenia zarówno Śląska, jak i Pomorza z Gdańskiem. Ponadto zdementował obliczenia pruskiej statystyki, która liczbę polskich mieszkańców omawianych ziem szacowała na 35% i podał liczbę od 55 do 75% w samych tylko powiatach zachodnich położonych wzdłuż wybrzeża Bałtyku. Oświadczył, iż Prusy Zachodnie powinny być przyznane Polsce, gdyż „obejmują terytorium swoim ujście Wisły, wielkiej rzeki polskiej, stanowią naturalny wylot na morze”. Ponadto przejęcie ich zapewni Polsce niezawisłość polityczną od Niemiec.
W tym czasie pewne kręgi bardzo wpływowe w Stanach stawiały kwestię:
 "iż Gdańsk powinien stać się wolnym portem, zaś rzeka Wisła umiędzynarodowiona".
W stanach Zjednoczonych zbliżały się wybory, Wilson potrzebował polskich głosów .W dniu  11 listopada 1918 roku Roman  Dmowski został zaproszony na uroczyste posiedzenie senatu Stanów Zjednoczonych, zaś po nim udał się na prywatną rozmowę z prezydentem Wilsonem. Stanowisko Wilsona pokrywało się ze stanowiskiem Polski  reprezentowanej przez Romana Dmowskiego.
W owym czasie sprawę Polski poparła Francja, dla której silna Polska była gwarantem nienaruszalności granic Francji ze strony Niemiec.
Konferencja pokojowa w Paryżu była miejscem , gdzie ostatecznie miała się rozwiązać sprawa Gdańska i jego przynależności. Do Paryża przybyli nie tylko reprezentanci rządu polskiego, ale też przedstawiciele Kaszubów z Antonim Abrahamem i Tadeuszem Rogalą na czele i polskich gdańszczan Rada Ludowa.
W dniu  22 stycznia 1919 roku delegacja Stanów Zjednoczonych miała gotowy plan Tentative Report w sprawie powojennego ładu w Europie   Plan był oparty o wnioski Romana Dmowskiego uzgodnione z Thomasem Woodrow Wilsonem w Stanach.  Plan przewidywał potrzebę
 „bezpiecznego i nie utrudnionego dostępu do morza”.
 Zalecał on oddanie Pomorza z Gdańskiem Polsce, gdyż
 „w wypadku Polski to interesy życiowe, natomiast w wypadku Niemiec, pozostawiając na boku pruskie sentymenty, są one zupełnie drugorzędne”.
W dniu 21 lutego 1919 roku odbyła się wspólna konferencja ekspertów amerykańskich i angielskich, która także zaleciła włączenie Gdańska do Polski. Jednakże, wbrew opinii własnych ekspertów, 23 lutego rząd brytyjski zgłosił votum separatum.
Dnia 19 marca, podczas posiedzenia Rady Najwyższej, premier brytyjski, nienawidzący Polaków  Dawid Lloyd George ostro skrytykował raport komisji według projektu Romana Dmowskiego. Wyraził ponadto „obawę przed włączeniem 2 132 000??? Niemców w granice Polski”.
Doradcami brytyjskiego premiera Dawida Lloyd George'a byli syjoniści urodzeni na rdzennych ziemiach polskich, którym wciąż śniła się bananowa republika pod patronatem Rosji ale na terenach Polski ze stolicą w Lublinie  / vide Lewis Bernstein Namier znany jako Bernstein-Namierowski oraz lord Namier urodzony w Woli Okrzejskiej i Róża Luksemburg, współtwórczyni komunistycznej partii Niemiec, urodzona w Zamościu
Stanowisko Anglików było podyktowane nadmiarem wzrostu siły Francji w stosunku do Anglii, czy jak ja tam zwał. Anglicy stali na bazie równowagi sił
" balance of power"  Podobny pogląd Wielkiej Brytanii  na dzisiejsze problemy Unii Europejskej i Polski przedstawił mi kilka dni temu w moim domu bardzo wysokiej rangi przedstawiciel dyplomacji angielskiej przy Radzie Unii Europejskiej
 Podczas kolejnego posiedzenia  Rady Najwyższej dnia 22 marca, w celu ponownego rozpatrzenia raportu Komisji do Spraw Polskich, premier Lloyd George nadal podtrzymywał swe zdanie. W końcu jednak oświadczył, iż:
 „może uznać zalecenia komisji, ale jedynie jako prowizoryczne, gdyż Rada powinna zachować sobie prawo ewentualnej późniejszej ich rewizji”. Ta pozorna próba kompromisu została po krótkiej debacie przyjęta, Wilson zaś uznał w publicznym wystąpieniu, że: „nowy raport komisji został otrzymany, przedyskutowany i zarezerwowany dla ostatecznego zbadania łącznie z następnym etapem ustalania granic dotyczących Niemiec”.
Mimo sprzeciwów angielskiego premiera   Dawida Lloyd Georga, delegacja amerykańska miała nowy  projekt,  opracowany przez Roberta Lorda i Isaiaha Bowmana. Zalecał on włączenie Gdańska do Polski, gdyż
„Gdańsk zawdzięczał swoje znaczenie w przeszłości swej pozycji jako port naturalny wielkiego polskiego zaplecza…”.
 Amerykanie proponowali przebieg granicy na Pomorzu wzdłuż linii lingwistycznej, dającej Polsce stały dostęp do morza.
Następną koleją rzeczy było przekazanie przez  Radę Najwyższą Konferencji Pokojowej sprawę granicy polskiej.  Komisja Cambona z poleceniem przygotowania stosownego raportu na dzień 8 marca. / Jules Cambon,był przewodniczącym komisji do spraw polskich na konferencji pokojowej w Paryżu w 1919 roku. Dążył do przyłączenia do Polski Górnego Śląska i Gdańska  bez plebiscytu. Projekt ten zaakceptował amerykański prezydent Woodrow Wilson.
W tej sytuacji Roman Dmowski w dniu  29 stycznia 1919 roku wystąpił przed Radą Najwyższą przedstawiając polskie żądania: "przyłączenia Pomorza z Gdańskiem, a także części Prus Wschodnich.Kolejny raz  6 marca Dmowski ponownie złożył wyjaśnienia przed Komisją do Spraw Polskich, która umieściwszy stosowne poprawki przedstawiła ostateczną wersję swego projektu Radzie Najwyższej 12 marca 1919 roku. Komisja uznała polskie żądania za całkowicie uzasadnione, dając Romanowi Dmowskiemu, stojącemu na czele polskiej misji pełne poparcie.
Niestety premier brytyjski,  Dawid Lloyd George, dnia 19 marca, podczas posiedzenia Rady Najwyższej, ostro skrytykował raport komisji. Wyraził ponadto „obawę przed włączeniem 2 132 000??? Niemców w granice Polski.
Liczba ta to propaganda niemiecka. Na tych terenach nigdy nie mieszkało razem tyle ludności wszystkich narodów, Niemców, polaków, Kaszubów. Kolejnym ciekawym uzasadnieniem tego anglika była teoria, że pobite Niemcy nie podpiszą takiego traktatu.
Niemiecka polityka mające silne związki gospodarcze  i dynastyczne z Wielka Brytanią, w końcu 5 kwietnia  uzyskała poparcie prezydenta Stanów Zjednoczonych. Według członka delegacji amerykańskiej, D. Huntera Millera, premier Lloyd George wykorzystał dla swej sprawy sprzeciw Wilsona w sprawie oddania Włochom miasta Fiume. Tak więc Fiume podzielono, a Gdańsk postanowiono uczynić Wolnym Miastem.
Na polecenie premiera Wielkiej Brytanii w ciągu dwóch godzin, Isaiah Bowman USA i H.J. Patron UK wytyczyli granice Wolnego Miasta Gdańska.
Rada Czterech te granice zatwierdziła. /  Isaiah Bowman to człowiek wywodzący się z plemienia wybranego /
W dniu 11 kwietnia 1919 roku Sejm Polski, w reakcji na postanowienie konferencji paryskiej, ogłosił uchwałę o następującym brzmieniu:
 „Jest prawem Polski posiadanie Gdańska z wybrzeżem Bałtyku i prawo to ani dyskusji ani żadnym układom podlegać nie może”. Także w Gdańsku, Polska Rada Ludowa zwołała wiec, któremu przewodniczył Franciszek Kubacz. Uchwalono rezolucję o przyłączeniu do Polski Gdańska i Prus Królewskich.
W dniu 28 czerwca 1919 roku, doszło do podpisania traktatu pokojowego przez delegację niemiecką. W artykule 100 Niemcy zrzekali się wszelkich praw do tego miasta na korzyść mocarstw sprzymierzonych. Ponadto traktat ustalał granicę miasta, ustala sprawy dotyczące jego ustroju, wspominając o uprawnieniach Ligii Narodów oraz Polski. Szczegóły tych uprawnień miały być ustalone w przyszłej konwencji gdańsko-polskiej.
Postscriptum
W owym czasie Polska, miał dwóch wielkich polityków: Józefa Piłsudskiego i Romana Dmowskiego.Panowie Ci mieli diametralnie różny pogląd na przyszłą wolną Rzeczypospolitą.
 
Jednakże obaj byli Polakami i interes Polski był najważniejszy.
 
Poza tym między Panami stanęła kobieta, 'Femme fatale' , Maria z Koplewskich, primo voto Juszkiewiczowa, która została pierwszą żoną Józefa Piłsudskiego.
Dziś polscy przywódcy kłócą się o bilet na samolot, czy krzesło, więc Polska staje się krajem, którym zaczynają rządzić inni.