Esbek - poeta

Bywa, ze niektore zyciorysy i sprawy nadaja sie wprost na scenariusz filmu. W tym przypadku - sensacyjnego. Mowa o oficerze Sluzby Bezpieczenstwa Romualdzie Skopowskim.

Na tego funkcjonariusza trafilem dzieki pracy swietnych slaskich historykow z IPN. Wlasciwie to dali mi namiar sklaniajacy do dalszych poszukiwan. Tak wiec Skopowski urodzil sie w 1939 r. w Jozefowce, pow. Tarnopol. Po wojnie jego rodzice przeniesli sie na Ziemie Zachodnie do Lubania Slaskiego. W 1962 r. zatrudnia sie w Komendzie Powiatowej MO w Lubaniu na stanowisku oficera operacyjnego Referatu ds. Bezpieczenstwa. W nastepnym roku wystepuje o przeniesienie do Katowic i otrzymuje zgode zwierzchnosci. W KW MO Katowice zaczal prace w dniu 1 V 1963 r.  Nastepnie, w okresie 14 XII 1966 - 22 XII 1967 r. pobieral nauke w Oficerskiej Szkole Operacyjnej CW MSW Legionowo. Oczywiscie, ze pozniej  stopniowo awansowal, tak ze w dniu 16 II 1970 r. zostaje kierownikiem Grupy IV Wydzialu III [zwalczanie opozycji] KW MO Katowice. Musial dobrze sie zapowiadac skoro skierowano go na 10-miesieczne przeszkolenie operacyjne w Wyzszej Szkole KGB w Moskwie. Byla to przepustka do esbeckiej elity. W dniu 1 VII 1973 r. skierowano go do dyspozycji dyrektora Departamentu Kadr MSW. Zadecydowano o powrocie do Katowic, gdzie od 1 VIII 1973 r. pelnil funkcje naczelnika Wydzialu "C" [ewidencja i i archiwum] KW MO Katowice. Nastepnie od 16 V 1977 r. pracowal na stanowisku naczelnika Wydzialu III A w tejze komendzie. Na koniec przeszedl w kwietniu 1981 r. na emeryture. Odszedl w wieku 42 lat w stopniu podpulkownika. Zgrabna kariera, ale jeszcze nie sensacyjna.

Stala sie takaz za sprawa notki koncowej biogramu pplk Skopowskiego. Brzmiala ona tak: "W latach siedemdziesiatych pod pseudonimem "Julian Matej" pisal teksty piosenek dla zespolu SBB i Haliny Frackowiak". No i mamy sprawe z calkiem innej polki!

("Kadra bezpieki 1945-1990. Obsada stanowisk kierowniczych aparatu bezpieczenstwa w woj. slaskim/katowickim, bielskim i czestochowskim", red. Waclaw Dubianski, Adam Dziuba, Adam Dziurok, IPN Katowice 2009, s. 450.)

Katowiccy historycy skierowali do zrodla, jakim byl tekst Tomasza Szymborskiego pt. "O esbeku, ktory pisal piosenki dla zespolu SBB i Haliny Frackowiak", Polska. Dziennik Zachodni, 28 I 2009. Slaski dziennikarz zamiescil informacje na ten temat rowniez w innych publikatorach. W dalszej czesci bede z nich obficie korzystal.

Najpierw uzupelnienia zyciorysu oficera SB. W 1961 r. ukonczyl on studnia prawnicze na Uniwersytecie Wroclawskim. W moskiewskiej szkole KGB im. F. Dzierzynskiego wysluchiwal nastepujacych wykladow: "[...] z pracy kontrwywiadowczej, dzialalnosci organow bezpieczenstwa panstwowego ZSRR, wywiadu paanstw kapitalistycznych oraz ich dzialalnosci przeciw panstwom socjalistycznym". KGB nauczylo go tez podstaw psychologii operacyjnej".

W opinii sluzbowej obejmujacej okres 1965-1966 tak chwalono Skopowskiego: "Ppor. Romuald Skopowski organizuje prace operacyjna w srodowiskach inteligencji (prawniczych) zamierzajaca do zapobiegania i przecinania wrogiej dzialalnosci. W chwili obecnej posiada on na swoim kontakcie 14 tajnych wspolpracownikow oraz prowadzi operacyjna obserwacje w ramach 7 spraw. Posiada bardzo dobrze zorganizowany doplyw informacji tak w stosunku do figurantow prowadzonych spraw jak i calego srodowiska palestry slaskiej, a nawet innych grup inteligenckich". W 1970 r. Skopowski, juz jako kapitan, zajmowal sie srodowiskiem akademickim. Pracowalo dla niego 22 tajnych wspolpracownikow.

Jeden z funkcjonariuszy SB tak opisal rozstanie pplk. Skopowskiego ze sluzba w aparacie bezpieczenstwa PRL: "Wiosna 1981 roku przyszedl do swojego przelozonego, ukleknal, przepraszal i ze lzami w oczach prosil o wyslanie na emeryture, bo nie byl w stanie zapobiec kontrrewolucji 'Solidarnosci'".

Zalozyciel SBB i lider zespolu poznal Skopowskiego uzywajacego nazwiska Julian Matej jeszcze pod koniec lat 1960. Tak o nim napisal: "Znalismy sie jakos tak towarzysko. Mieszkal chyba nawet w Siemianowicach Slaskich. Poprosilem go o wiersz, ktory moglbym wykorzystac jako tekst utworu dla nowego zespolu Silesian Blues Band. Matej wybral wlasnie "Memento z banalnym tryptykiem". I taki wlasnie tytul nosil pierwszy utwor legendarnego zespolu.

Z kolei piosenkarka Halina Frackowiak wspominala: "Kiedy Jozek Skrzek przyniosl mi teksty Juliana Mateja do mojej plyty "Geira' bylam zaskoczona, poruszona ich pieknem i trescia. To byly najpiekniejsze teksty, jakie kiedykolwiek spiewalam. Julian Matej, ktorego poznalam dopiero pozniej, jak zaden inny autor potrfil wczuc sie w dusze kobiety. Zaprzyjaznilismy sie i utrzymywalismy kontakt. Od kilku miesiecy jednak Julian nie odzywal sie".

Pozniej, juz jako emerytowany oficer SB pomagal piosenkarce w zaopatrywaniu w deficytowa zywnosc meza Frackowiak, Jozefa Szaniawskiego (1944-2012). Ten niepodleglosciowiec w 1985 r. zostal aresztowany pod zarzutem wspolpracy z CIA. Wieziono go na Mokotowie, Rakowieckiej i w Barczewie. Zwolniono go dopiero w 1989 r. 

Halina Frackowiak po dowiedzeniu sie, ze Mateja/Skopowski pracowal w SB stwierdzila: "Dla mnie on zawsze bedzie poeta i bardzo utalentowanym czlowiekiem. Nie wiedzialam nawet, ze pracowal w MSW. spiewajac slowa, ktore napisal, czulam ich prawdziwosc, wiarygodnosc". 

Z kolei J. Skrzek po zdemaskowaniu oficera SB dal taka opinie: "Niesamowite...Pisal swietne wiersze, wiele z nich znalazlo sie na plytach SBB. Pamietam, ze mowil, ze pracuje w MO i zajmuje sie sprawami gospodarczymi".

Pewnie, ze sprawdzilem dorobek literacki Matei. Jest calkiem pokazny. Zaczal od tomiku poezji pt. "Zostalo we mnie", Wydawnictwo "Slask", Katowice 1973. Pozniej byly: "Za slowem biegne", "Skaly tarpejskie", "Rodowod", "Tak rzecz pojmujesz", "Galazka rdzy", "Wolnosc bezbrzezna", "Czekam na blekit",  oraz "Zasiedzialem sie, czas na mnie".