Ranking panstw wedlug Globalnego Indeksu Militaryzacji 2017–przewodzi Izrael, a USA, Chiny, Polska, Niemcy na dalszych miejscach

Mowiac o militaryzacji ma sie glownie na mysli stan uzbrojenia, liczbe zolnierzy oraz wydatki na cele obronne. Mozna tez tworzyc klasyfikacje biorac pod uwage rozne kryteria, np. wyposazenie w bron atomowa czy inne elementy uzbrojenia. Ciekawym sposobem analizy tej problematyki jest polaczenie kilku wymiarow w celu zbudowania globalnego indeksu i co zatym idzie rankingu panstw calego swiata. Takie podejscie, dajace nam troche inna, moze nawet niespodziewana klasyfikacje panstw, jest stosowane od 1995 roku przez Das Internationale Konversionszentrum Bonn (Bonn International Center for Conversion – BICC). Co roku publikowany jest nowy raport. Wyniki ostatniej analizy prowadzonej przez Dr. Maxa Muschlera i opublikowanej w roku 2017 bazuja na danych z 2016 roku. Oprocz powyzszych danych przedstawie tez informacje o finansowych nakladach na dzial obronnosci.

1. Miedzynarodowy Index Militaryzacj, jego wymiary i metody liczenia oraz ranking panstw

Miedzynarodowe centrum BICC w Bonn zostalo utworzone w 1994 roku jako niezalezna organizacja i zajmuje sie takimi zagadnieniami, jak: militaryzacja, zasoby naturalne, badanie konfliktow miedzynarodowych, migracji, kontroli zbrojenia. Zebrane dane, dotyczace 151 panstw, siegaja okresu od 1990. Studia nad stopniem militaryzacji i budowa Globalnego Indexu Militaryzacji (GMI) opieraja sie na danych sztokholmskiego Instytutu Badan nad Pokojem (SIPRI), IWF, WHO, Miedzynarodowego Instytutu Badan Strategicznych (IISS) oraz wlasnych zrodlach BICC. Prace te sa sponsorowane przez niemieckie Ministerstwo ds Wspolpracy Gospodarczej i Rozwoju.

Aby oddac relatywna relacje wagi i znaczenia aparatu militarnego do calego spoleczenstwa, badacze stosuja nastepujace wymiary, nadajac im rozne znaczenie, wyrazone wartosciowaniem faktorow.

W pierwszej plaszczyznie: wydatki zbrojeniowe, ujete sa wydatki na uzbrojenie w relacji do produktu Krajowego Brutto (PKB), (przypisano tutaj faktor 5) oraz wydatki zbrojeniowe w relacji do wydatkow na sluzbe zdrowia (faktor 3).

W drugiej plaszczyznie: personel, obliczana jest relacja miedzy militarnym i paramilitarnym personelem a liczba ludnosci (faktor 4), stosunek liczby rezerwistow do liczby ludnosci (faktor 2) oraz relacja miedzy militarnym i paramilitarnym personelem a liczba lekarzy (faktor 2).

W trzeciej plaszczyznie: uzbrojenie, rozpatrywana jest ilosc ciezkiej broni do liczby ludnosci (faktor 4).

W oparciu o specjalne algorytmy i formuly matematyczne nadawana jest okreslona liczba punktow poszczegolnym krajom na skali od 0 do 1000. Analizowany jest tez rozwoj nacjonalny i regionalny. Na podstawie punktacji osiagnietej w indeksie budowany jest ranking panstw. Tajnikow tych rachunkow nie znam, opieram sie tylko na ogolnej charakterystyce metody i wynikach studiow.

Indeks GMI 2017 obliczony na podstawie danych dla roku 2016 pozwolil uszeregowac 151 krajow swiata. Pierwsza dziesiatke krajow, ktore przeznaczaja na sfere militarna szczegolnie duzo srodkow finansowych w porownaniu z innymi spoleczno-gospodarczymi obszarami, tworza:

Izrael (888,6 punktow), Singapur (867,1), Armenia (832,7), Rosja (805,6), Korea Pld. (798,1), Kuwejt (794,3), Jordania (789,2), Cypr (784,9), Grecja (784,0) i Brunei (780,2).

Zaskoczeniem jest nieobecnosc innych wielkich mocarstw atomowych, ktore uplasowaly sie na dalszych pozycjach. Tutaj trzeba wymienic najpierw USA tylko 31 miejsce, Pakistan (52), Francja (63), Wielka Brytania (69), Chiny (92). Polska znalazla sie na 65 miejscu a Niemcy na 104.

Wielkie mocarstwa wraz z ich ogromnymi wydatkami na militaria, wyrazonymi w liczbach absolutnych, spadly na dalsze pozycje, gdyz wydatki owe zostaly ujete w relacji do PKB, liczby ludnosci i innych sfer. W liczbach absolutnych do pierwszej pietnastki naleza: USA przeznaczajac na sfere militarna 611 miliardow $, mialy calkowity udzial w swiatowych wydatkach militarnych az 39%. Za nimi uplasowalay sie Chiny (215 miliardy, czyli 13,7%), a na trzecim miejscu Rosja (69,2 miliardy), dalej Arabia Saudyjska (63,7), Indie (55,9). Francja (55,7), Wielka Brytania (48,3), Niemcy (41,1), Korea Pld. (36,8), Wlochy (27,9), Australia (24,6), Brazylia (23,7), Zjednoczone Emiraty Arabskie (22,8), Izrael (18).

Przygladniecie sie pierwszej dziesiatce w rankingu militaryzacji i pierwszj dziesiatce pod wzgledem wydatkow finansowych na sfere militarna prowadzi do niespodziewanych rezultatow. Tylko jeden kraj zajmuje podobna pozycje w obydwoch klasyfikacjach. Krajem tym jest Rosja. Ale o tym pozniej.

Wzrastajace wydatki zbrojeniowe znajduja odbicie w rosnacych kursach koncernow produkujacych uzbrojenie. Kurs akcj firmy Northorp Grummman wzrosl w ciagu 5 lat, od 01.01.2013 do teraz z 70 $ do 316 $ (az o 350%), firmy Rheinmetall z 40 € do 114 € (185%), a Lockhed Martin z 92$ na 332$ (260%). Ma to czesciowo zwiazek z ogolnym wzrostem kursu wiekszosci akcji na swiatowych gieldach jako efektu polityki drukowania pieniedzy i ukrytej inflacji na swiecie, ale ten wzrost pokazuje nam mimo wszystko zwiekszenie silnego strumienia pieniedzy w kierunku rozbudowy maszynerii wojennej. Swiatowe wydatki na cele militarne wyniosly w 2016 roku az 1,7 biliona dolarow. Wzrost wydatkow Europy Zachodniej nie byl zbyt duzy i wynosil w przeciagu ostatniego roku tylko 2,6%. To za malo w porownaniu ze wzrostem nakladow na te cele np. w Chinach az o 5,4%, Rosji o 5,9% czy Indiach o 8,5%. Jest to oznaka przyspieszenia wyscigu zbrojen. Kraje NATO powinne wydac w roku 2017 az 962 miliardy $ w porownaniu z 881 miliardami w roku 2016.

2. Regionalne aspekty militaryzacji

Na Bliskim i Srodkowym Wschodzie widoczny jest wysoki stopien militaryzacji Izraela. Kraj ten przewodzi tez swiatowej klasyfikacji. Jego wysoka pozycja wynika nie tylko z wysokich wydatkow militarnych (18 miliardow $), ale tez z obowiazujacego tam systemu obowiazkowej sluzby woskowej, ktora obejmuje mezczyzn (3 lata) oraz kobiety (21 miesiace). Liczba militarnego personelu jest tam wysoka w stosunku calkowitej liczby ludnosci. Ponadto armia jest doskonale uzbrojona i posiada dodatkowo bron nuklearna. Panstwo to wydaje 5,8% calego PKB na cele militarne. Region ten jest obszarem, na ktorych toczone sa ciagle wojny, a konflikty i napiecia sa na porzadku dziennym. Stad tez i inne tamtejsze kraje stoja wysoko w klasyfikacji. Szczegolnie rzuca sie w oczy Arabia Saudyjska (miejsce 17), ktorej wydatki obronne wynosily 63,7 miliardow i byly wieksze od takich panstw jak GB, Francja, Indie czy Niemcy. Jej wydatki stanowily az 10,4% jej rocznego PKB! Co ciekawe jej wydatki w 2016 spadly o 30% w stosunku do roku poprzedniego (rezultat mniejszych dochodow ze sprzedazy ropy naftowej). Posiada ona 227 tysiecy zolnierzy. Nie mozna tutaj zapomniec o Iranie (miejsce 22), ktory wprawdzie wydal 12,7 miliardow (3% PKB), ale za to ma ogromna polmilionowa armie z dodatkiem 350 tysiecy rezerwistow. Kraje tego regionu beda zwiekszac swoje wydatki militarne wraz ze wzrostem cen ropy naftowej i zwiazanym z tym przyrostem PKB oraz lepsza sytuacja budzetowa. Bliski i Srodkowy Wschod to beczka prochu, ktora moze jeszcze wybuchnac.

USA, ktore wydaly 611 miliardow $ (3,3% PKB), zajmuja tylko 31 pozycje. Juz drugi rok z rzedu rosna jednak ich wydatki, po uprzednim spadku. Niedlugo ma wzrosnac wyraznie liczba zolnierzy, flota wojenna bedzie rozbudowywana ze 171 okretow na docelowo 350. Przybeda tez 2 nowoczesne lotniskowce. Zostanie tez radykalnie zmodernizowane uzbrojenie nuklearne.

3. Maszyneria wojenna Rosji i wzrost wydatkow zbrojeniowych w Europie Wschodniej

Pisalem powyzej, ze tylko jeden kraj zajmuje wysoka pozycje w rankingu panstw pod wzgledem stopnia militaryzacji (miejsce 4) oraz calkowitych wydatkow na cele militarne (miejsce 3). Krajem tym jest Rosja. Rosja wydaje rocznie na sfere militarna 69, 2 miliardy $, co stanowi 5,3% jej PKB. Prowadzi ona intensywna modernizacje broni wszelkiego rodzaju. W dodatku uczestniczy de facto w dzialaniach wojennych na Ukrainie i w Syrii, co tez kosztuje. W Europie Rosjanie zajmuja 1 miejsce pod wzgledem wydatkow zbrojeniowych i 2 miejsce pod wzgledem stopnia militaryzacji. Posiada tez najwieksza armie w Europie, 1,2 miliona zolnierzy, pod wzgledem liczebnosci czwarta co do wielkosci armia swiata, po Chinach (2,2 miliony), USA (1,43) i Indiach (1,36). Niektore zrodla donosza o aktualnym zmniejszaniu sie rosyjskich wydatkow na zbrojenia. Trudno to potwierdzic, zwlaszcza, ze statystyki mozna pisac w rozny sposob. Teraz, gdy ceny ropy naftowej i gazu, bedacych waznym zrodlem dochodow Rosji, podnosza sie, nalezaloby raczej oczekiwac wzrostu nakladow na sfere militarna.

Nic wiec dziwnego, ze bliscy sasiedzi Rosja znajduja sie w pierwszej dziesiatce euoropejskiego rankingu pod wzgledem indeksu militaryzacji i wysoko w globalnej klasyfikacji: Armenia (3), Azerbajdzan (11), Bialorus (12), Ukraina (16), Finlandia (24), Estonia (26). w przypadku Armenii i Azerbajdzanu wyjasnic mozna ich wysoka militaryzacje raczej ich wzajemnym konfliktemm granicznym o Nagornyj Karabach trwajacym od kilkudziesiaeciu lat. Wydatki Ukrainy wynosza 3,8% PKB. Faktem jest jednak, ze wzrosly ogolne wydatki sasiadow Rosji na cele zbrojeniowe, Polski nie wylaczajac (wklad 2% PKB). Szczegolnie boja sie rosyjskiego niedzwiedzia kraje baltyckie. Litwa zwiekszyla wydatki o 34,6%, Lotwa o 43,5%. Kraje te przesunely sie w rankingu o 10 miejsc ciagu roku!

Niepostrzezenie wyrosl w Europie i na swiecie militarny, wczesniej jakis czas nie doceniany gigant militarny, ktory przeznacza ogromne srodki finansowe i ludzkie na zbrojenia, tworzac ogromna maszynerie wojenna. Akcje na Ukrainie (Krym, Donbas) oraz w Syrii swiadcza o rosnacym apetycie rosyjskiego niedzwiedzia, ktory patrzy znow lakomym okiem na europejskich sasiadow. Dlaczego Rosja ciagle zbroi sie? Bo boi sie Chin i USA– to uzasadnione. Ale tez dlatego, ze widzi nowe szanse opanowania bezbronnej Europy. W dodatku Europa rozbrajala sie caly czas liczac naiwnie na wiecznie istniejacy amerykanski parasol obronny.

Tluste czasy dla Europy skonczyly sie wraz z nadejsciem nowej strategii amerykanskiej. Teraz trzeba placic za bezpieczenstwo kraju, bo wolnosc kosztuje ogromne ilosci srodkow finansowych. Minimalna skladka dla krajow NATO jest juz ustalona na 2% PKB. Kto nie dostarczy swojego wkladu czlonkowskiego, moze kiedys wyleciec z tej prominentnej organizacji. Teraz trzeba dopasowac sie do realiow, nadganiac stracony czas, wiecej przeznaczac na cele militarne, slowem odrobic zalegle zadania domowe. Koniecznosc zwiekszenia nakladow finansowych musza zrozumiec najwieksze kraje europejskie, przede wszystkim Niemcy (tylko 1,2% PKB na cele obronne, udzial w swiatowych wydatkach 2,4%, wzrost w 2016 roku tylko o 2,9%). Nic dziwnego, ze eksperci powatpiewaja w pelne zdolnosci obronne niemieckiej Bundeswehry. Wiemy dobrze, ze nic nie jest tak cenne jak wolnosc narodu. Jej bolesny brak doswiadczyla Polska podwojnie, takze Finlandia, oraz inne kraje bloku wschodniego, w tym czesc Niemiec (NRD). Wyscig zbrojeniowy trwa, nie wiadomo tylko dokad nas doprowadzi.