O bogaceniu sie dla dobra biednych

Program 500+ od samego poczatku spotyka argument, ze jest to populizm,  rozdawnictwo pieniedzy szkodzace gospodarce. Najbardziej groteskowa forme przybiera on na forach wojskowych, gdzie rosyjskie trolle glosza nieodmiennie, ze te pieniadze po prostu zabierane sa wojsku. Ci sami osobnicy tez  glosza, ze pieniadze przeznaczane na WOT wyrzucane sa w bloto i oslabiaja obronnosc Polski.

Argumenty za i przeciw programowi 500+ maja swoje zaplecza w postaci teorii ekonomicznych. A w tej plaszczyznie spierac sie mozna do konca swiata, ktorego np. JKM i jego zwolennicy z pewnoscia nie dozyja. Na szczescie tez jest praktyka, uznawana przez marksistow kryterium prawdy. I dzieje gospodarcze Europy Zachodniej i jej pochodnych (USA,Australia, Kanada, Nowa Zelandia) dostarczyly wystarczajaco duzo faktow na korzysc jednej ze stron.

Historycznie, pierwszy byl poglad, ze klasa burzuazyjna w najwiekszym stopniu przyczynia sie do rozwoju gospodarczego. Klasa prozniacza, wiadomo, proznuje, zas lud jest wiecznie nienazarty i duch swiata nie ma z niego pozytku w postepie poprzez dzieje. Skrzetni kapitalisci oszczedzaja, gromadza kapital, ktory nastepnie inwestuja. Tu przejawia sie ich poswiecenie, jakby nawet bohaterstwo. Ryzykuja utrata oszczednosci dokonujac wyboru kierunku inwestowania. To przeklada sie na wzrost gospodarczy. A wzrost gospodarczy sila rzeczy powieksza wielki tort, do ktorego przysiadaja sie wszyscy.  Na wstepie moze sie wydawac, ze ten optymistyczny proces odbywa sie kosztem wyzyskiwanego, harujacego fizycznie ludu, ale w dluzszej perspektywie on tez okazuja sie byc  beneficjantem. Sluszne sie moglo wydawac liberalom XVIII i XIX-wiecznym, by nie rozszerzac praw wyborczych na ludzi ubozszych, gdyz wchodzac do procesu politycznego szybko by zadbali o swoje bandziochy, a nie dobro kapitalistow, czyli ogolu. Kobiety, to inna sprawa - nie zamierzali dawac praw wyborczych z powodu niezadowalajacego poziomu zdolnosci intelektualnych.

Kapitalizm rozwijal sie po swojemu, az po poltora wieku osiagnal swoj Zloty Wiek. Za ten okres uwaza sie lata 1950-1973. Przed jego nadejsciem normalny poziom wzrostu godpodarczego wynosil  okol 1.5%. W Zlotej Erze poziom wzrostu wynosil w USA i UK okolo 2-3%, w Europie Zachodniej  4-5%, a w Japonii - 8%. Pozniej, kraje te nigdy nie byly w stanie osiagnac tak dobrych rezultatow. Osiagniecie tamtego okresu przypisuje sie glownie mocnemu opodatkowaniu zamoznych i  wiekszej redystrybucji dochodu narodowego na cale spoleczenstwo. Zwiekszenie doplywu pieniedzy dla ludzi ubozszych oliwilo gospodarke i ta rozwijala sie szybciej.

A pozniej nastapilo wyhamowanie wzrostu gospodarczego i sila rzeczy wrocono do starych teorii i praktyk. Wahadlo poszlo w druga strone. Nawet przychylni socjalizmowi T.Blair czy B. Clinton ograniczali opodatkowanie bogatych. Jakkolwiek niezbyt udalo sie ograniczyc "panstwo dobrobytu" z jego szczodrymi swiadczeniami. W sumie, polityka korzystna dla bogatych nie przyczynila sie do przyspieszenia rozwoju gospodarczego na swiecie. O ile w "Zlotym Wieku" srednie tempo wzrostu gospodarczego wynosilo ponad 3%, to w ostatnich kulkudziesieciu latach utrzymywalo sie na polowe nizszym poziomie. Tort niby rosl, ale znacznie wolniej.

Katastrofie ulegly teorie ekonomiczne gloszace, ze gromadzone przez niewielu bogactwo stanie sie czesciowo udzialem tych co nizej na zasadzie saczenia ("trickle-down economics"). Przykladowo, w USA w latach 1979-2006  1% najbogatszych zwiekszyl swoj udzial w dochodzie narodowym z 10% do 22.95, a udzial 0.1% najbogatszych amerykanow wzrosl z 3.5% do 11.6%. Rozpietosc dochodow wzrosla kilkunastokrotnie. Bardzo razaco wyglada rosnaca przepasc pomiedzy zarobkami najwyzsza kadra zarzadzajaca oraz menadzerami inansowymi a robotnikami. Zyja jakby na innych planetach.

Mechanizmy rynkowe zawiodly. Nie sa w stanie zapewnic przekladania bogacenia sie juz bogatych na korzysc calego spoleczenstwa. Trzeba bogatym w tym pomoc.  Potrzebne sa mechanizmy sklaniajace bogacacych sie do inwestowania. Niezbedne sa tez pompki elektryczne udrazniajace "saczenie sie" bogactwa. A od tego jest panstwo.

Krotkowzroczni widza w programie 500+ obciazenie dla gospodarki narodowej. Tak jest tylko na krotka mete. w dluzszej perspektywie przyniesie on rozne korzysci. Najbardziej wybija sie pronatalistyczna strone programu 500+. Warto jednak pamietac, ze tych korzysci dla gospodarki bedzie wiecej. Wiadomo, ze biedniejsi, po przekroczeniu pewnego poziomu wzrostu dochodow inwestowac beda w wyksztalcenie i zdrowie. To z kolei sprzyja produktywnosci i wzrostowi gospodarczemu. 

Glowne zrodlo: Ha-Joon Chang, "23 Things They Don't Tell You about Capitalism", Bloomsbury Press, NY 2010.