Ukryta inflacja w Europie

Ukryta inflacja w Europie

En passant,  17.07.2017

Wiekszosc normalnie myslacych ludzi przypuszczala, przynajmniej od 2007 roku, ze w Europie i USA nastapi gwaltowny wzrost inflacji. Mielismy wtedy do czynienia z olbrzymim kryzysem finansowym, ktory byl elementem swiatowego kryzysu gospodarczego. W kryzysie tym splotly sie kryzysy w poszczegolnych obszarach gospodarki. Jak nieszczescia to zawsze naraz: kryzys bankowy, finansowy, zalamanie na rynku nieruchomosci i instrumentow finansowych w tej plaszczyznie (pozyczki hipoteczne, subprime rynek, balon cenowy w przypadku nieruchomosci), ratowanie upadajacych bankow hipotecznych (Fannie Mae, Freddie Mac, Hypo Real Estate) oraz innych bankow (Commerzbank), ogromne zadluzenie poludniowoeuropejskich panstw strefy euro, kryzys euro, grozacy upadkiem tej nowej, sztucznej waluty (o problemach strefy euro zamiescilem niedawno w naszym blogu dwa teksty jako korespondent). Odpowiedzia bankow centralnych na calym swiecie bylo masowe drukowanie pieniedzy, a co za tym idzie rozbudowa ich bilansow, obnizki stop procentowych i skupowanie obligacji, pozyczek panstwowych, firm, bankow, kredytow hipotecznych, itd. W prasie ekonomicznej bylo pelno artykulow, ktore prognozowaly szybki rozwoj inflacji. Naukowcy akademiccy i fachowcy finansowi byli przekonani, ze inflacja kroczy wielkimi krokami. Czekalismy na ta inflacje i strach nas ogarnial w miare czytania tych artykulow, czym wiecej sie czytalo, tym bardziej serce bilo. Oficjalne statystyki nie potwierdzaly jednak wzrostu inflacji. Zastanawialem sie nad problemem: Czyzby istniala rzeczywiscie ukryta inflacja? On bedzie tematen niniejszego tekstu. Tutaj skupie sie jednak na sytuacji w Europie, a scislej w strefie euro.

Inflacja jako proces wzrostu przecietnego poziomu cen i zarazem obnizka sily nabywczej pieniadza, to zjawisko grozne, gdy jest ona za duza, wieloprocentowa i przechodzaca w hiperinflacje, korzystne, gdy jest umiarkowana (ca. 2% rocznie) i niekorzystne gdy jest za niska np. na poziomie zera, albo jeszcze gorzej ujemna (deflacja). Jej przyczyny sa wielostronne – m.in. nadmierna podaz pieniadza, wzrost kosztow produkcji (surowce, place), wzrost popytu, niezrownowazony budzet panstwa, itd. Tutaj skupie sie na inflacji jako fenomenie monetarnym, w mysli koncepcji noblisty Miltona Friedmana. Wedlug niego to wlasnie wzrost podazy pieniedzy wspomaga zdecydowanie rozwoj inflacji. Duzy wzrost podazy pieniadza konczy sie wczesniej czy pozniej wzrostem inflacji. Wysoka inflacja powoduje, ze wlasciciele pieniadza papierowego, tez wierzyciele traca masowo swoj majatek, a dluznicy zyskuja, bo ich zobowiazania finansowe topnieja w szybkim tempie. Sila nabywcza masowo wprowadzanego na rynek pieniadza spada, kosumenci usiluja wydac jak najszybciej swoje dochody na zakup towarow. Powstaja samonapedzajaca sie spirala wzrostu cen, ktorej przyspieszenie zapewnia drukowanie nowych pieniedzy.

Jezeli ma sie w pamieci historyczna juz dla nas niemiecka czy wegierska hiperinflacje, to wlos nam sie jezy na glowie, gdy czytamy, ze banki centralne aktualnie drukuja masowo pieniadze i pompuja je na rynek. Dla przestrogi przypomne wiec o niemieckiej hiperinflacji z roku 1923.

Niemiecka hiperinflacja z roku 1923 byla zjawiskiem wyjatkowym. Deprecjacja pieniadza poprzez masowy druk nowych banknotow doprowadzila do astronomicznych cen wszystkich dobr rynkowych zmieniajacych sie w szybkim tempie. Jesienia 1923 roku przy druku nowych pieniedzy byly zaangazowane bez przerwy 1723 panstwowe maszyny drukarskie i dodatkowo 123 przedsiebiorstwa prywatne! Nie ma tu miejsca ani czasu na analizowanie przyczyn tej inflacji. Problem jest znany i dostatecznie przeanalizowany. Chodzi mi tylko o pokazanie rozmiaru i tempa zjawiska.

Szybkie tempo procesow inflacyjnych obrazuja dobrze ponizsze przyklady. Gazeta codzienna, ktora kosztowala w styczniu 1922 roku tylko 0,40 marki, potem l lipca 1923 juz 700 marek. Ale to nie koniec, cena tej samej gazety wynosila 1 pazdziernika 1923 roku 10 milionow marek, 22 Listopada 100 Miliardow marek (Blaich, Fritz: Der schwarze Freitag. Inflation und Wirtschaftskrise. Deutscher Taschenbuch Verlag. München 1985, s. 9.) .Inne ceny wygladaly nastepujaco: 9 czerwca 1923 roku 1 jajko w Berlinie kosztowalo 800 marek, litr mleka 1440, , a pol roku pozniej 2. grudnia 1923 jedno jajko – 320 miliardow, a litr mleka – 360 miliardow. Nie lepiej wiodlo sie relacji marki do dolara. W dniu 1 lipca 1914 placono za 1 dolara 4,2 marki, ale 20 listopada 1923 az 4,2 biliony marek. Na wolnej gieldzie w Kolonii cena dolara osiagnela 20 listopada prawie 12 bilionow papierowych marek. Kto mial zloto, ten nic nie stracil. W szczytowym okresie inflacji jedna uncja zlota kosztowala prawie 240 bilionow papierowych marek, a trzeba pamietac, ze jeszcze na poczatku 1918 roku placona za nia tylko 100 papierowych marek. Wlasciciele nieruchomosci czy akcji stali tez po stronie wygranych. Po szkodzie jest kazdy madry. Gdyby ktos , kto mial 100 miliardow papierowych marek w styczniu 1921 roku kupil wtedy kilka lub kilkanascie tysiecy domow, skakalby w gore pod sam sufit z radosci, bo za ta sume pod koniec 1923 roku moglby kupic juz tylko jedna gazete codzienna! Plakali za to ci , ktorzy trzymali pieniadze w bankach.

Niesamowity skok w ilosci punktow doswiadczyl niemiecki indeks akcji, gdyz ceny akcji rosly tez w zawrotnym tempie. Niemiecko indeks akcji (Der Aktienindex des Statistischen Reichamtes) urosl z 274 punktow pod koniec roku 1920 do 26,89 bilionow punktow na koniec 1923. Tak sie zakonczyla ta katastrofalna hossa - Katastrophenhausse ( Crack-up-Boom). To byly tylko punkty indeksu, ale za cenami akcji staly jednak udzialy w realnie istniejacych przedsieborstwach. Lokata w wartosci trwale takie jak akcje zabezpieczyla inwestorow prywatnych przed calkowita utrata majatku. Mimo to w wyniku inflacji akcjonariusze stracili 80% zainwestowanego wczesniej kapitalu. Bylo to jednak lepsze niz w przypadku posiadaczy gotowki, ktorzy stracili wszystko.

Tempo niemieckiej hiperinflacji bylo tak szybkie, ze na poczatku roku 1923 nowo wydrukowane banknoty 1000 i 5000 markowe nie weszly w ogole do obiegu. Zamiast tego wydrukowano na nich dodatkowo nominal 1 miliard i 500 miliardow. Ta hiperinflacja doprowadzila do zalamania niemieckiej gospodarki i jej systemu bankowego. Zasoby finansowe klasy sredniej ulokowane w pieniadzu, obligacjach, polisach ubezpieczeniowych zostaly wymazane z ksiag bankowych, stala sie ona bankrutem. Wszyscy pracownicy zatrudnieni i rencisci zostali finansowo zdegradowani. Place realne robotnikow spadla na koniec okresu inflacji o od 30% do 50%. Zarobki/renty nie byly w stanie nadazyc za tempem inflacji. Ci co mieli kapital w bankach i zyli dotychczas z procentow stracili wszystko.

Inflacji w Polsce doswiadczylo spoleczenstwo na wlasnej skorze w ostatnim roku PRL-u 1989. wtedy to skoczyla ona wedlug danych GUS-u na poziom 251,1%. W pierwszym roku transformacji gospodarczej 1990 wzrosla ona az do 585,8%. Gdy ktos mial wklad mieszkaniowy na mieszkanie M-3 w spoldzielni w wysokosci 40000 zl, ktory wplacil w pod koniec lat 70-tych, to zostal on strawiony przez inflacje i mogl potem kupic sobie za to 3 kg jablek. Prawie tak jak w przyslowiu: „Zamienil stryjek siekierke na kijek“ z ta tylko roznica, ze to nie on zamienil, tylko sytuacja ekonomiczna dokonala tego przymusowo za niego. A pamietajmy, ze w koncu lat 70-tych zarobki srednie byly chyba na poziomie 4000 zl. Taka osoba musiala wtedy prawie rok pracowac na tenze wklad mieszkaniowy. Znamy tez historie polskich pieniedzy z dodatkowym nadrukiem nominalnej wartosci, tez skreslenie czterech zer, gdy z 10000 zl zrobil sie nagle 1 zl. W 1995 r. przeprowadzono denominację złotego, która przeszła do historii jako „skreślenie czterech zer”. Jedno jest pewne, ci oszczedni obywatele, ktorzy gromadzili dorobek swojego zycia na ksiazeczkach PKO, stracili wszystko.Teraz o inflacji zapomnielismy, bo dla roku 2014 wynosila ona oficjalnie 0,00% a w 2016 byla nawet ujemna i (-0,6%). Ale to sa tylko dane oficjalne, ktore zapewne sa rozbiezne z danymi o inaczej liczonej inflacji ukrytej.

Obecnie gromadza sie nad nami ciemne chmury. Finansowe akcje ratownicze swiatowych bankow centralnych FED, EBC, Bank of Japan poczawlszy od 2007 roku maja wszelkie cechy inflacjogenne. W tej sytuacji nie mozna wiec spac spokojnie, trzeba byc czujnym, tak aby nie pasc ofiara wielkiej polityki i zaleznych od niej bankow. Jak pokazal przyklad Niemiec maszyny drukrskie moga pracowac bardzo efektywnie. Banki centralne sa prawdziwym zrodlem wydawaloby sie drzemiacej ale w rzeczywistosci istniejacej ukrytej inflacji. Pompuja one coraz wiecej pieniedzy w sytem gospodarczy. Ratuja euro, zadluzone banki i panstwa, napedzaja wzrost gospodarczy niezreformowanych systemow gospodarczych (np. Grecja, Francja, Wlochy). Operuja niskimi stopami procentowymi, ktore sa nierealne, sztuczne, tak jak w gospodarce planowej. Kupujac slabe obligacje firm, panstw, bankow powiekszaja M1 do M3 czyli podaz pieniedzy. Przykladem na to jest tzw. Quantitative easing (QE) czyli poluzowanie polityki pieniężnej, luzowanie ilościowe co prowadzi– zwiększenie podazy pieniedzy w obiegu. Japonia robi to od 2001, USA i GB od 2009, a EBC - strefa euro masowo od 2015. Co to bedzie jak dojdzie do sytuacji odwrotnej i banki centralne zaczna sprzedawac z powrotem te podejrzane obligacje i pozyczki firm, aby sciagnac nadmiar pieniadzy z rynku ? Co stanie sie gdy nie bedzie na nie popytu? Zostana one po prostu w bilansach bankow centralnych i beda pelnic role zgnilych jajek, by potem zostac wymazane a koszty tej operacji poniosa podatnicy. Trzeba tez dodac, ze banki centralne nie martwia sie zbytnio inflacja, gdyz ta redukuje dlugi panstwowe. Jest to znany od lat trick inflacjonowania dlugow.

Posluzmy sie tutaj tylko przykladem EBC. 22.01.2015 oglosil szef ECB Mario Draghi, ze tenze bank od marca 2015 do wrzesnia 2016 kupi pozyczki panstwowe oraz od prywatnych firm, w wysokosci 1100 miliardow €, czyli za 60 miliardow miesiecznie. Ma to zapobiec deflacji i pomoc przyspieszyc wzrost gospodarczy w strefie euro. To kupowanie powinno tak dlugo trwac, az stopa inflacji wzrosnie do 2%. W marcu 2016 przedluzyl dzialanie programu o 6 miesiecy, a w grudniu 2016 przedluzyl ta akcje znow o 9 miesiecy do konca 2017. Przypuszczam, ze takie przedluzanie moze zostac wielokrotnie powtorzone. Ma ono na celu ratowanie panstw Europy Poludniowej przed bankructwem, chociaz w strefie euro oficjalnie jest niedozwolone finansowanie panstw. W rezultacie EBC wpusci do gospodarki europejskiej az 2,28 bilionow €. I to sa te sumy, ktore niepokoja ekonomistow, ktorzy juz wczesniej w 2007 roku ostrzegali przed wzrostem inflacji. Ich obawy mialyby byc rzekomo nieuzasadnione, gdyz oficjalne dane statystyczne w Europie przeczyly tezie o wzroscie inflacji. Kto tutaj jest glupi, kto sie bawi w chowanego? Gdzie podzialy sie te pieniadze, ktorych takie ilosci nadrukowal EBC? Trzeba uzyc tutaj troche dedektywistyczno-ekonomicznych metod aby je odkryc.

Inflacja mierzona przy pomocy roznych koszykow nie oddaje stanu rzeczy. Wprawdzie wzrost cen konsumpcyjnych jest oslabiany spadkiem cen ropy naftowej i gazu, ale nawet tutaj nie widac wyraznego tanienia dobr konsumpcyjnych i uslug. Malej inflacji nie czuje sie. A co z inflacja cen na dobra trwale? Do nich naleza ceny nieruchomosci zabudowanych i niezabudowanych i zwiazanych z nimi rosnacych szybko czynszow, zloto i inne metale szlachetne, dziela sztuki a przede wszystkim akcje. Tutaj tez widac wyrazna inflacje cen dobr materialnych. Prosze popatrzyc na nadmuchane indeksy gieldowe. Tylko w przeciagu pieciu ostatnich lat (2012-2017) lat indeks DAX wzrosl o ca. 100%, indeks srednich przedsiebiorstw MDAX az o 140% (Niemcy), a technologiczny indeks NASDAQ o ca. 100%, ogolny representatywny dla amerykanskich akcji indeks S&P500 o ca. 80%, i Dow Jones o ca. 70% (USA)! Jak to moze byc, ze wartosc akcji podwaja sie w tak szybkim tempie? Na taki skok wartosci potrzebuja firmy czesto kilkudziesieciu lat. Wyjasnieniem jest, to ze w te wszystkie dobra materialne plyna te masowo drukowane pieniadze. Tego nie uwzgledniaja koszyki dobr ( za wyjatkiem czynszow). Wezmy np. dziela sztuki, ktore staly sie teraz lokata kapitalu. Najdrozsze obrazy to: P.Picasso, Les Femmes d'Alger za 179,4 miliony $, A.Modigliani, Nu couche, za 174,4 miliony $. Obydwa byly kupione w 2015 roku. O wzroscie cen nieruchomosci nie trzeba zbyt duzo mowic. Doswiadczamy tego na calym swiecie. Podczas gdy czynsze w Niemczech od 2007 i .do jesieni 2016 wzrosly o 29%, ceny za nowowybudowane nieruchomosci skoczyly o 63% a uzywane o 59%. W 2017 mozna liczyc sie z dalszym wzrostem cen. Tym samym mozna mowic o powstawaniu banki nieruchomosciowej, tak jak i w dziedzinie dziel sztuki. Zloto tez nalezy do dobr profitujacych z nadmiernej podazy pieniadza, ale nie uwazam, zeby tutaj istnial jakis nadety balon inflacyjny.

Jednakze opowiesci o braku inflacji sluza EBC do utrzymywania sztucznych niskich stop procentowych. Pomagaja one przetrwac poludniu Europy, sa elixirem zycia. Kraje te moga nadal tanio zapozyczac sie i nie przeprowadzac reform, utrzymywac rozbudowane panstwo socjalne. EBC twierdzi teraz, ze sredniookresowa stabilizacja cenowa jest srednia z rat inflacyjnych ostatnich kilku lat. Jezeli w czterech kolejnych latach inflacja byly niska, to jej wzrost w nastepnych latach moze byc wyzszy, bo chodzi tutaj o sredniookresowa przecietna. Tym samym mozna utrzymywac niskie stopy procentowe, ktore sa zabojcze dla oszczedzajacych, firm ubezpieczeniowych, bankow, funduszy rentowych. Przy inflacji np. 2% oszczedzajacy powinien otrzymywac 2%-3% odsetek powyzej poziomu inflacji, czyli oprocentowanie wkladow powinno wynosic ca 5%. Teraz prawdziwa inflacja jest wyzsza a oszczedzajace podmioty, inwestorzy finansowi nie dostaja nic za ulokowane pieniadze.

Wracam teraz do zakonczenia dedektywistycznej roboty majacej na celu pokazanie prawdziwej inflcji w Europie, ktora rosnie w ukryciu i dodatkowo jest skrywana przez banki centralne. Na ustalenie tego uzywa sie prostej formuly. Bierze sie wzrost tzw. podazy pieniadza M3 (podaż pieniądzy w obiegu). Pojęcie to obejmuje zarówno gotówkę, wkłady oszczędnościowe, wklady terminowe oraz wysoce płynne aktywa finansowe znajdujace sie w calej gosodarce narodowej. ) oraz stope wzrostu gospodarczego.

Formula na obliczenie faktycznej inflacji wyglada nastepujaco:

inflacja= wzrost podazy pieniadza M3 minus wzrost gospodarczy

Chodzi tutaj o stopy wzrostu inflacji, podazy pieniadza M3 i wzrostu gospodarczego.

Przy zastosowaniu tej formuly otrzymujemy zupelnie inne dane o inflacji w strefie euro, wyraznie odbiegajace od oficjalnych statystyk ( F..Pöpsel, Der Inflations-Betrug, Focus Money 10/2017, s. 7 oraz G.Heller, Inflation ist wieder da, Focus Money, 18/2017, s. 32-33). Z obliczen wynika, ze prawdziwa (ukrywana) inflacja byla w ostatnich jedenastu latach trzy razy wyzsza niz oficjalna. W latach 2005-2009 prawdziwa inflacja wynosila kolejno 6,2% zamiast 2,2%, 6,9% zamiast podawanej oficjjalnie 2,2%, 8,6% zamiast 2,1, 9,0% zamiast 3,3%. W latach 2010-2011 byla nizsza -1,5% i 0,7%. Za to w ostatnich czterech latach 2013-2016 roznice tez byly duze. 2013 wynosila ona w rzeczywistosci 2,9% zamiast 1,3%, 3,9% zamiast 0,4%, 3,5% zamiast 0,0% i w ostatnim roku 3,3% a nie jak podawano 0,2%. Drukowanie pieniedzy idzie nieprzerwanie dalej! Jezeli sie te wszystkie straty razem podliczy, to podczas tych jedenastu lat faktyczna strata wartosci realnej euro spowodowana rozszerzaniem podazy pieniadza bez proporcjonalnego wzrostu gospodarczego wynosila dla strefy euro ponad 40%. Sa to straty, ktorych nie widzi sie, tak jakby zastosowano zastrzyki znieczulajace. Tak cierpieli przez kilkanascie lat niemieccy emeryci, pracownicy zatrudnieni w roznych branzach, ktorych renty/place rosly o wiele wolnej niz w innych krajach EU a w dodatku ich dochody oraz oszczednosci byly zzerane przez ta skrywana prawdziwa inflacje. Przecietna realna placa brutto pracownikow niemieckich nie rosla od 2000 roku prawie wcale albo zmniejszala sie. Dopiero 2014, po 14 latach przymusowego poszczenia osiagnela ona poziom z roku 2000. Inflacja redukuje tez konsekwentnie zasoby pieniezne spoczywajace na przeroznych kontach i polisach w przyspieszonym tempie, tym bardziej, ze takie wklady przy zerowym oprocentowaniu nawet nominalnie nie rosna. Dobrym okresleniem na to jest wywlaszczyc kogos lub puscic z torbami.

Nie analizowalem ukrytej inflacji w Polsce, ale juz na pierwszy rzut oka wydaje sie, ze ona tez istnieje. Jezeli przygladniemy sie stopom wzrostu gospodarczego, to przynajmniej od roku 2009 widac, ze sa one wyraznie nizsze niz roczny wzrost calkowitej podazy pieniadza M3. Wzrost gospodarczy Polski w 2009 wynosil 1,8% a w kolejnych latach 3,8%, 4,3%, 1,9%, 1,6%, 3,4%, 3,6% i 2,7 w 2016. Tymczasem podaz pieniadza M3 rosla w tym samym okresie pomiedzy 6% do 8% i wiecej rocznie (w 2013 nawet o 13% a w 2016 o 11%) czyli prawie dwa razy szybciej niz w strefie euro!(zob. L.Czernicki, Podaz pieniadza w Polsce rosnie prawie dwa razy szybciej niz w strefie euro, w: Obserwatorfinanowy.pl.,25.02.2017.) Po zastosowaniu powyzszej formuly mozna mowic o istnieniu rzeczywistej wysokiej ukrytej inflacji w Polsce, przynajmniej w ostatnich kilku latach. Przypominam sobie jak to kiedys z nabozenstwem trzymalo sie nowy zielony banknot stuzlotowy, teraz jest ich duzo wiecej w portfelu i czesto widac, ze taka setka nie wystarcza ludziom na jednorazowe zakupy w supermarkecie.

Pisze to wszystko, aby byc czujnym i reagowac szybko i wlasciwie na cos, co oficjalnie nie istnieje, co trudno dostrzec a w rzeczywistosci rozwija sie dalej oraz bije nas realnie i mocno po kieszeni.