Bitwa pod Jastkowem - chrzest bojowy 4 pułku piechoty Legionów

W dniach od 31 lipca do 3 sierpnia miała miejsce krwawa bitwa Legionów Polskich z Rosjanami pod Jastkowem. Był to chrzest bojowy 4 pułku piechoty Legionów.

W bitwie brała udział I Brygada pod osobistym dowództwem Komendanta Piłsudskiego oraz 4 pułk piechoty, który połączył się z Brygadą 19 lipca w Ludwinowie pod Urzędowem. Pułkiem dowodził mjr Bolesław Roja. W skład pułku wchodzili weterani II Brygady (III batalion mjra Edwarda Szerauca i II kapitana Franciszka Sikorskiego), ale też młodzi ochotnicy, którzy wstąpili do pułku w Piotrkowie (I batalion mjra Andrzeja Galicy). Pierwszy raz weszli oni w ogień pod Majdanem Borzechowskim, mieli więc zaledwie dziesięć dni doświadczenia bojowego. Wspólnie z Brygadą kontynuowali natarcie na wschód.

30 lipca kawaleria Beliny wkroczyła do Lublina. Całość sił Brygady, zgodnie z otrzymanym rozkazem, nacierała jednak nie prosto na wschód, ale w kierunku północno-wschodnim, przecinając szosę Lublin – Warszawa w rejonie Jastkowa. 31 lipca, na prośbę ppłk Roji, 4 pułk znalazł się w pierwszej linii i otrzymał rozkaz ataku na silnie umocnione pozycje rosyjskie pod Jastkowem. Atak załamał się w odległości kilku metrów od okopów. Następnie ataki były ponawiane w nocy z 31 lipca na 1 sierpnia oraz 1 i 2 sierpnia. W nocy na 3 sierpnia Rosjanie ustąpili (sytuacja bojowa podobna do tej pod Rokitną, kiedy Rosjanie ustąpili w nocy z 13 na 14 czerwca). Rankiem 3 sierpnia batalion Szerauca zajął okopy rosyjskie.

Straty 4 pułku wyniosły 70 zabitych i 200 rannych. Pułki I Brygady straciły w bitwie 19 zabitych (jak podaje Marian Dąbrowski z miejsca postoju 7 sierpnia 1915) i 119 rannych. Podawana czasem liczba 37 zabitych w I Brygadzie powstała przez pomyłkowe zaliczenie 18 rannych 2 pułku I Brygady jako zabitych.

W sumie straty polskie pod Jastkowem wyniosły więc 89 zabitych. Panteon Polski nr 4 podaje nazwiska 85 zabitych.

Na cmentarzu w Jastkowie pochowanych jest 128 poległych legionistów, ponieważ przeniesiono tam również poległych w poprzednich dniach i pochowanych początkowo w okolicznych wioskach , przede wszystkim Niedrzwicy Kościelnej i Strzeszkowicach.

Setna rocznica bitwy pod Jastkowem obchodzona jest bardzo uroczyście przez gminę Jastków oraz szkołę podstawową i gimnazjum w Jastkowie.