R.Sobkowicz/Nasz Dziennik

Dzisiaj razem z całym Kościołem oddajemy
cześć wszystkim świętym. Wspominamy tych, którzy żyli przed nami i
wypełniając w swoim życiu Bożą wolę, osiągnęli wieczne szczęście
przebywania z Bogiem w Niebie.

Kościół wspomina nie tylko oficjalnie uznanych świętych, czyli tych
beatyfikowanych i kanonizowanych, ale także wszystkich wiernych
zmarłych, którzy już osiągnęli zbawienie i przebywają w Niebie. Nie
wszystkich znamy z imienia, ale to są konkretne osoby, które tak jak my,
żyjąc w różnych okolicznościach, czasem zupełnie niesprzyjających,
osiągnęły Niebo.

Po co potrzebna jest nam ta uroczystość? Najpierw dlatego, że
ukierunkowuje naszą uwagę na cel. Warto od czasu do czasu przypomnieć
sobie, dokąd idziemy, i uświadomić sobie, że tam, dokąd zmierzamy, są
tylko święci, bo jedynie tacy mogą doświadczać pełni zjednoczenia z
Bogiem. W związku z tym nie jest obojętne, jak przeżywamy naszą
doczesność, bo od jej jakości zależy wieczność.

Po drugie, ta uroczystość uświadamia nam, że świętość nie jest tylko
dla wybranych, ale dla wszystkich. Nie jest rzadkim przywilejem
reglamentowanym lub zastrzeżonym tylko dla elity. Razem zostaliśmy do
niej zaproszeni już w momencie chrztu św. Nie polega ona na
nadzwyczajnych nadprzyrodzonych uzdolnieniach ani na wyjątkowych
zasługach, tylko na zwykłym, codziennym realizowaniu otrzymanego od Boga
powołania, które inaczej nazywamy wolą Bożą. Święty na ogół nie wie, że
jest święty, bo znając swoje braki i niedoskonałości, może i grzechy,
nie potrafi obiektywnie ocenić stopnia swojej własnej heroiczności cnót.
Nie jest to konieczne. Pan Bóg zna jego wysiłki i poziom jego wiary i
miłości.

Błogosławiony Jan Paweł II mówił, że „święci nas oczekują”. Oni,
będąc już tam, u Boga, bardzo nam „kibicują”, żeby i nam  udało się
dotrzeć do mety. Dlatego ze wszystkich sił modlą się za nas i wypraszają
te dary, których potrzebujemy w ziemskiej wędrówce; czasem jest to
nawet dar zdrowia, nawrócenia, wytrwałości albo takich cnót, jakie oni
posiadali. Kolejną więc racją świętowania uroczystości Wszystkich
Świętych jest powierzanie się ich wstawiennictwu i obudzenie w sobie
przekonania, że nie jesteśmy sami. Mamy wielu pomocników, którym zależy
na naszym sukcesie. Nawet jeśli my o nich zapominamy, to oni nigdy, bo
sami kosztując szczęścia, nie potrafią zatrzymać go tylko dla siebie.
Chcą, żebyśmy do nich dołączyli, bo z nami będą jeszcze szczęśliwsi.
Dlatego nam pomagają.

Ponadto swoim przykładem zachęcają nas, byśmy poszli ich śladami. Na
gruncie psychologii społecznej i socjologii wyrosła i rozwinęła się tzw.
teoria grup odniesienia. Podstawowe założenie tej teorii mówi, że
zmieniamy swe poglądy, postawy nie tylko pod wpływem uczestnictwa, lecz
także pod wpływem grup i środowisk, z którymi się identyfikujemy, do
których się odnosimy lub aspirujemy.

Wyróżniono grupy odniesienia porównawczego, które stanowią dla nas
punkt odniesienia służący określeniu własnej pozycji, oraz grupy
odniesienia normatywnego, które mogą być tak swoiście rozumianymi
grupami, do których jednostka należy lub pragnie należeć, i które
stanowią dla jednostki wzorzec do naśladowania w różnych aspektach
zachowań i działań. Jest to grupa, z której systemem aksjonormatywnym
jednostka się utożsamia. W takim ujęciu jest to pozytywna grupa
odniesienia. Czyż święci nie mogą być dla nas pozytywną grupą
odniesienia, która swoim przykładem zachęca nas do lepszego życia? Skoro
im się udało, może się udać i nam. Dajmy się porwać woni ich świętości,
zmniejszając nasz dystans do nich każdym bezinteresownym aktem miłości i
coraz silniejszą więzią z Bogiem.

List pasterski JE ks. bp. Antoniego Pacyfika Dydycza, ordynariusza diecezji drohiczyńskiej, na uroczystość Wszystkich Świętych

Drodzy Bracia w kapłaństwie i życiu zakonnym,
Ukochani Diecezjanie,
Bracia i Siostry innych wyznań żyjący razem z nami!

1. Wezwani do świętości.

Przedziwny jest Pan Bóg w swojej świętości i w ludzkiej zarazem. Sam to wyznaje, jak czytamy w Księdze Kapłańskiej (11, 44): „...Ja jestem Pan, Bóg wasz – uświęćcie się, ponieważ Ja jestem Święty”.
Podobny apel w swoim pierwszym Liście powtarza św. Piotr. W nieco
innych słowach do świętości zachęca nas Pan Jezus, gdy mówi: „Bądźcie więc wy doskonali, jak doskonały jest Ojciec wasz niebieski” (Mt 5, 48).

Przed nami kanonizacja błogosławionych Papieży: Jana XXIII i Jana
Pawła II. Ten ostatni bardzo zabiegał o to, aby współczesność miała jak
najwięcej świętych. Chętnie więc wynosił na ołtarze ludzi wszystkich
stanów i z różnych kra­jów z myślą o tym, żeby zło nie zakorzeniało się w
nas, a współczesna kultura oby znajdowała w świadectwach świętych jak
najliczniejsze bodźce do umacniania każdej i każdego z nas w dążeniu do
życia uczciwego, w duchu miłości i w zgodzie z prawdą.

Mówił o tym Jan Paweł II: „Dzisiejszy świat potrzebuje świętości
chrześcijan, którzy w zwyczajnych warunkach życia rodzinnego i
zawodowego podejmują swoje codzienne obowiązki; którzy pragnąc spełniać
wolę Stwórcy i na co dzień służyć ludziom, dają odpowiedź na Jego
przedwieczną miłość” (JP II, Stary Sącz 16 VI 1999).

Przygotowując zaś Kościół na nowe tysiąclecie, w którym już żyjemy, przypominał: „Drogi
świętości są wielorakie i dostosowane do każdego powołania. Składam
dzięki Bogu za to, że pozwolił mi beatyfikować i kanonizować w minionych
latach tak wielu chrześcijan, a wśród nich licznych wiernych świeckich,
którzy uświęcili się w najzwyklejszych okolicznościach życia” (Novo Millennio Ineunte, 2000).

Zawsze jednak, kiedy myślimy o świętości, nasze umysły i serca
kierujemy do Osoby Jezusa Chrystusa, gdyż to On, przychodząc na ziemię,
oddając swoje życie za nas, przed nami otworzył jakby wszelkie drogi ku
świętości. Tak to rozumieli Apostołowie. Po cudownym bowiem rozmnożeniu
chleba i mowie eucharystycznej wielu opuściło Pana Jezusa. A wtedy: „Rzekł
(...) Jezus do Dwunastu: «Czyż i wy chcecie odejść?» Odpowiedział Mu
Szymon Piotr: «Panie, do kogóż pójdziemy? Ty masz słowa życia wiecznego.
A myśmy uwierzyli i poznali, że Ty jesteś Świętym Boga»” (J 6, 67-69).

Do tych słów Pana Jezusa i św. Piotra  – piękny, choć krótki komentarz daje św. Grzegorz z Nysy:

„Każdy jest malarzem własnego życia:

Wola jest jego podkładem,

Cnoty kolorami, a Jezus Chrystus

- oryginałem do odtworzenia”.

I z tego to względu staramy się często sięgać po Słowo Boże, otwierać
się na nauczanie Syna Bożego i zapatrywać się w Jego postępowanie.
Piękniejszego i pełniejszego wzoru świętości nie znajdziemy.

Chociaż chętnie również korzystamy z przykładu Matki Najświętszej i
każdej świętej czy też świętego, ale Pan Jezus jest dla nas wzorem
najczytelniejszym. Jest tym pewnym oryginałem w odniesieniu do
człowieczeństwa. Wszelkie człowieczeństwo dzięki te­mu w Chrystusie
odzyskuje swój blask.

2. Zło jednak staje nam na przeszkodzie.

Grzech przybiera różne postacie. Zastanawiając się nad jego
obecnością w ludz­kim życiu, niekiedy czujemy się zdumieni jego
przemyślnością, a zwłaszcza wyjąt­kową symbiozą z kłamstwem. Grzech i
kłamstwo, które też przecież jest złem, praktycznie się utożsamiają.
Spotykamy się z tym często. Doświadczyli tego pierwsi rodzice już w
raju, kiedy to zło dotarło do nich w postaci kłamstwa dotyczącego natury
człowieczeńs­twa. Posłuchajmy, zresztą, co na ten temat ma do
powiedzenia bł. Jan Paweł II. W encyklice o Duchu Świętym pt. „Dominum et Vivificantem” pisze: „Znajdujemy
się tutaj w samym centrum tego, co można nazwać «anty-Słowem», czyli
«przeciw-Prawdą». Zostaje bowiem zakłamana prawda o tym, kim jest
człowiek, jakie są nieprzekraczalne granice jego bytu i jego wolności.
Ta «przeciw-Prawda» jest moż­liwa dlatego, że równocześnie zostaje
dogłębniej”zakłamana prawda o tym, kim jest Bóg. Bóg – Stwórca zos­taje
postawiony w stan podejrzenia, głębiej jeszcze: w stan oskarżenia w
świadomości stworzeń. Po raz pierwszy w dziejach człowieka dochodzi do
głosu przewrotny «geniusz podejrzeń». Stara się on «zakłamać» samo
Dobro, absolutne Dobro – wów­czas, kiedy w dziele stworzenia objawiło
się ono jako niewypowiedzianie obdaro­wujące, jako bonum diffusivum sui,
jako stwórcza Miłość. Któż może w pełni «przekonać o grzechu»..., jak
nie Ten, który sam jest Darem i źródłem wszelkie­go obdarowania? Jak nie
Duch?!„ (DoV, 62).

Jest w tych słowach błogosławionego Papieża zawarta wielka prawda,
która nie­sie ze sobą nadzieję, że jednak grzech nie może zawłaszczyć
wszystkim, gdyż Bóg na różne sposoby przychodzi nam z pomocą. Zawsze
jednak czeka na naszą dobrą wolę. Bez niej trudno nam dostrzec te dary,
jakie otrzymujemy od Stwórcy. Nieco hu­morystycznie pisze na ten temat
Adam Mickiewicz w ”Dziadach„ cz. III:

”Gdy Bóg wygnał grzesznika z rajskiego ogrodu,

Nie chciał przecież, aby człowiek umarł z głodu„.

Polecił więc aniołom przygotować nieco ziaren zboża. Adam nie był w
stanie początkowo zorientować się, co to jest. A diabeł, domyślając się,
że to jest coś dobrego, przysypał ziemią i jeszcze napluł. Wbrew sobie
przyczynił się, że wiosną wyrosło najzwyczajniejsze zboże. Kończąc tę
myśl, poeta dzieli się z nami pogodną sentencją, ale jakże prawdziwą:

”O wy! Co tylko na świat idziecie z północy,

Chytrość rozumem, a złość nazywacie mocą;

Kto z was wiarę i wolność znajdzie, a zagrzebie,

Myśli Boga oszukać, – oszuka sam siebie„.

3. A co z grzesznikiem?

Pan Jezus przychodzi na świat, aby uwolnić nas od skutków grzechu
pierworodnego, aby otworzyć przed nami bramy do Nieba. Bardzo często
podkreśla, że przybywa na ziemię, aby szukać grzeszników. Tak Mu zależy
na tej jednej ze stu owiec, która jakoś się zagubiła. Pragnie podawać
rękę nawet największemu grzesznikowi. I dlatego słusznie pisze Charles
Peguy, że ”grzesznik znajduje się w samym sercu chrześcijaństwa...
Nikt nie jest tak kompetentny w sprawach chrześcijaństwa, jak grzesznik.
Nikt – chyba że święty„ (G. Herling Grudziński, ”Dziennik pisany nocą„. Kultura, Paryż 1982, nr 12/423, str. 17).

Ważne to dla nas stwierdzenie. Grzesznikiem może stać się każdy
człowiek i każda albo każdy z nas może być świętą lub świętym. Jest ta
prawda i zarazem rzeczywistość konkretna obecna jedynie w Kościele.
Tylko Kościół nikogo nie potępia, dopóki ktoś żyje. Tylko Kościół patrzy
na grzech z perspektywy świętości i na­dziei na zbawienie. I okazuje
się, że ta rzeczywistość zrośnięta z Kościołem napotyka na największe
trudności. Wielu bowiem nie chce jej przyjąć. Wielu ją odrzuca, jak­by
dodatkowo uzależniając się od diabła. W obecnej dobie staje się to coraz
częstszym wydarzeniem. Nic dziwnego, że Papież Franciszek z taką mocą
mówi o szarogęsieniu się diabła we współczesnej kulturze, usiłującego
zapanować nad człowie­kiem przez zanurzanie go w grzechu, na wszelkie
sposoby pozbawiając nadziei na możliwość oczyszczenia.

Arthur Schopenhauer, myśliciel dość zgryźliwy, jak o nim piszą
biografowie, był jednocześnie wnikliwym obserwatorem ludzkiej
małoduszności. To on właśnie powia­da, ”że ludzie łatwiej wybaczają
innym wady niż zalety... Utajone poczucie winy i niemożność całkowitego
zapomnienia o własnych mankamentach, ani rozgrzeszenia się z
dotychczasowego postępowania, rodzi napięcie, które słabnie w kontaktach
z «jeszcze gorszymi», a nasila się w relacjach z ludźmi, którzy są «bez
zarzu­tu»„ (Ludwik Sowiński, ”Tolerancja i odpowiedzialność„, w: Zeszyty Edukacji Narodo­wej, t. I, Paryż 1986, str. 95).

To zjawisko, które bywa określane mianem ”paradoksu świętego„, może
również przejawiać się w stosunkowo łatwym oskarżaniu o grzech ludzi
Kościoła. Dla uspokojenia sumienia niekiedy słyszymy: ″A księża także nie są święci”.
Oczywiście, że tak się zdarza. Ale katolicy świeccy i duchowni
zabiegają o świętość. Jedni wcześniej dos­trzegają taką potrzebę, inni
później. Są i wypadki, że może być ktoś duchownym i nie troszczyć się
świętość. Może popełniać zło. Pismo Święte zwraca na to na­szą uwagę. A w
Starym Testamencie nie ukrywa się grzechów patriarchów oraz proroków.

Widzimy to na przykładzie wielkiego Dawida. Pan Jezus również nie
osłaniał zła, któ­re mogło się pojawić nawet w pobliżu Jego Osoby. Mamy
przykład w Judaszu albo w zaparciu się św. Piotra. Dwa grzechy i dwie
różne reakcje. Judasz popada w roz­pacz i marnuje czas, który spędził
przy Chrystusie. Święty Piotr zaś nawraca się, żałuje za swoje
tchórzostwo i to mu nie przeszkodzi być pierwszym wikariuszem Syna
Bożego w kierowaniu Kościołem.

4. A jak jest w naszych czasach?

Przypominamy sobie powyższe przykłady, aby jednocześnie poruszyć
sprawę, która w ostatnich miesiącach nabrała szczególnego rozgłosu.
Rzecz dotyczy oskarżeń o pe­dofilię duchownych i przy tej okazji
agresywnego, i to wyjątkowo agresywnego, ataku na Kościół. Oskarża się o
grzech, oskarża się o to, że Kościół grzech ukrywa. Kościół, jak to
zostało powiedziane wcześniej, nigdy nie ukrywał grzechu duchownych.
Pismo Świę­te jest tego potwierdzeniem, jak i codzienna praktyka
Kościoła. Kapłani są zobowią­zani do korzystania praktycznie co dwa
tygodnie ze spowiedzi świętej. A że grzech może się zdarzyć, to jest coś
oczywistego. Inna sprawa, że niekiedy w oskarżeniach przesadzamy. Ma to
miejsce także i obecnie. Około 3000 duchownych, a także sióstr
zakonnych i wolontariuszy świeckich pracuje w różnych krajach,
zwłasz­cza misyjnych. Wedle opinii naszych dyplomatów, polscy misjonarze
są również wspaniałymi ambasadorami polskości. Poświęcają się bar­dzo.
Ofiarują swoje życie. Nie tak dawno zamordowano kilku naszych
misjonarzy. Dlaczego o tych faktach tak mało się informuje?

A tymczasem już kilkanaście dni oskarża się jednego z misjonarzy o
rzekomą pedofilię. Nie ma jeszcze wyroku, a już media tak naświetlają
sprawę, że trudno sobie wyobrazić, jak ten człowiek będzie mógł poruszać
się wśród ludzi w przyszłości. Nie wiem, ile jest w Polsce spraw
dotyczących pedofilii w ogóle. Raz pisano o 2000, kiedy indziej o 600.
Ale gdyby każdej sprawie o pedofilię poświęcano tyle czasu w mediach, co
w tym jednym przypadku, to materiału starczyłoby na kilkadziesiąt lat
do przodu.

To świadczy o stronniczości. Co więcej, atakuje się Kościół i za to,
że jego przedstawiciele nie są donosicielami i nie przekazują
infor­macji na temat pedofilii do odpowiednich instancji. Jest to sprawa
wyjątkowo delikatna. A dla Kościoła szczególnie ważna. W tym momencie
bowiem wypada przypomnieć sa­krament spowiedzi, który jest obwarowany
tajemnicą. Każdy duchowny jest potencjalnym z tego tytułu powiernikiem
wielu spraw, łącznie z tymi najstraszniej­szymi, jak choćby morderstwa.
Kościół wielki nacisk kładzie na tajemnicę spowiedzi. I trze­ba
przyznać, że rzadko, bardzo rzadko zdarza się, aby jakiś spowiednik
zapomniał o niej. Natomiast wielu wierność tajemnicy przypłaciło życiem.
Na prawie pół miliona kapłanów, spowiadających na kuli ziemskiej, nie
słyszałem mimo siedemdziesięciu pięciu lat mojego życia, aby gdzieś
miała miejsce zdrada tajemnicy spowiedzi. Jest to wielka łaska Boża.

A dla ludzi, zwłaszcza grzesznych, jest to niesłychanie ważne, że
mogą z kimś się spotkać, przed kimś wyznać to, co im ciąży na sumieniu, i
że to pozostanie tajemnicą. Jest to szczególny dar, jaki Pan Jezus
pozostawił nam wszystkim. Nie zawsze nawet, tak na co dzień, z jego
wielkości zdajemy sobie sprawę.

Bądźmy wdzięczni Panu Jezusowi za ten sakrament, za jego obwarowanie
tajemnicą. I dlatego każdy duchowny musi o tym pamiętać. Duchowny bowiem
zawsze będzie pod tym kątem widziany, a gdyby na kogoś złożył donos, to
trudno mu będzie się wytłumaczyć, czy ten ktoś był u niego u spowiedzi,
czy też nie. To może podważać zaufanie do sakramentu. I dlatego nie
można naciskać na duchownych, aby byli współpra­cownikami świeckich
instytucji. Państwowe przecież organa mają tysiące osób właściwie
przygotowanych i przeróżne sposoby, aby jak najszybciej docierać do
źródeł zła, nie musi się do tego mieszać kapłanów.

Zresztą, mamy w telewizji publicznej ciekawy serial poświęcony ojcu
Mateu­szowi. Autorzy scenariusza wykazują dużą wrażliwość na powyższą
sprawę. Ojciec Mateusz ma wyjątkowy talent w docieraniu do przestępców,
ale ni­gdy nie przekazuje informacji o jakimś sprawcy nawet swemu
przyjacielowi – poli­cjantowi Mieczysławowi. Owszem podpowiada
przesłanki, wskazuje na pewną logikę, ale nie ujawnia ani nazwiska, ani
imienia. Dziękuję przy tej okazji autorom tekstu za tę wrażliwość w
odniesieniu do kapłańskiej posługi w konfesjonale.

W odniesieniu natomiast do wykroczeń kapłanów Prawo kanoniczne
przewiduje wystarczająco wiele sankcji. Wystarczy do nich sięgać, nimi
się posługiwać. Pozwólmy z nich korzystać. Natomiast władze świeckie
niech stoją na straży bezpieczeństwa ludzi, zgodnie z prawem cywilnym.

5. Kościół bowiem pragnie nawracać, a nie potępiać.

Taką jest Ewangelia. I do tego zachęca nas Chrystus. Na każde zło
patrzymy jakby z trzech punktów: pierwszy aspekt – to rzeczywistość
grzechu, drugi – to ktoś, kto został pokrzywdzony, a trzeci – to
sprawca. Staramy się zawsze jak najsumienniej ocenić fakt zła. Zabiegamy
o pomoc ofierze, co w wypadku pedofilii jest wyjątkowo ważne. Ale też
nie pozostawiamy bez nadziei grzesznika. On bowiem dzięki ofierze
Chrystusa może się nawrócić. Może stać się nawet świętym. Może przynieść
wiele dobrego. Przy tej okazji kolejny raz widać, że tylko Kościół
zabiega o każ­dego człowieka, o jego życie, wychowanie i nawrócenie,
jeśli byłaby potrzeba.

Jedynie w Kościele każdy człowiek, absolutnie każdy, ma prawo szukać
ratunku. I tak to przekonanie stało się jedną z przesłanek budzących
nadzieję – chrześcijańskiej kultury. Piszą o tym wybitni literaci.
Spotykamy się z uzna­niem większości myślicieli. Antropologia bez tego
rodzaju wizji człowieka straciłaby wiele na znaczeniu.

Z tego też względu warto, abyśmy pamiętali o tym, że Kościół,
spotykając się ze złem, zawsze ratuje człowieka. I dlatego szuka źródeł
zła, aby na przysz­łość postawić tamę grzechowi. Z takiego to myślenia,
ale i z miłości płynęły słowa przewodniczącego Konferencji Episkopatu
Polski o potrzebie usuwania przyczyn, także w odniesieniu do pedofilii.
Samo ukaranie pedofila, nawet najsurowsze, to tylko jeden wypadek.
Usuwanie przyczyn natomiast to ratunek dla tysięcy. Oczyszcza­nie z
pornografii współczesnej kultury, ukazywanie znaczenia zdrowej
moralności, umacniania ludzkiej woli w dążeniu do dobra oraz wiele
innych działań ze zwyczajną modlitwą w tle pomoże oczyścić naszą epokę
od wszelkiego rodzaju oparów unoszących się nad moralnym zepsuciem.

Kończąc, pragnę jeszcze kilka zdań skierować do kapłanów. Niech usłyszą je wszyscy Diecezjanie!
Czuwajcie nad waszymi umysłami, sercami i zmysłami. Nie załamujmy się
pod wpływem upadków. Staraj­my się jak najszybciej powstawać. A ze
strony władz cywilnych i dziennikarzy oczekujemy równego traktowania
wszystkich, dziękując z góry za okazywaną kulturę oraz wrażli­wość na
godność człowieka, nawet słabego.

Kapłanom przypominam ponadto słowa Jezusa: „Nie lękajcie się, idźcie na cały świat i głoście Ewangelię”,
wytrwale szukajcie owiec, które poginęły. A prześladowania i trudności
niech was nie przerażają. Następnie Pan Jezus dodaje: „...posyłam
was jak owce między wilki. Bądźcie roztropni jak węże, a niewinni jak
gołębie. Miejcie się na baczności przed ludźmi: będą was bowiem stawiać
przed sądami, będą was biczować... Będą też was prowadzić – z mojego
powodu – przed namiestników i królów, abyście składali zeznania przed
nimi... Lecz kiedy was pozwą, nie martwcie się w niepokoju, co i jak
będziecie mówić: będzie wam dane w tej chwili, co i jak trzeba mówić. Bo
to nie wy będziecie mówić, lecz Duch Ojca waszego przemówi przez was...
A wy będziecie przedmiotem nienawiści dla wszystkich z powodu mojego
imienia, lecz kto wytrwa do końca, będzie zbawiony... Nie lękajcie
się... Nie bójcie się więc tych, którzy zabijają ciało, ale duszy zabić
nie mogą... Czyż nie sprzedaje się dwóch wróbli za jednego asa? A jednak
żaden z nich nie spada na ziemię bez woli Ojca... Nie bójcie się więc:
jesteście warci więcej niż mnóstwo wróbli. Ktokolwiek opowie się za Mną
wobec ludzi, Ja ze swej strony opowiem się za nim przed Ojcem moim,
który jest w niebie” (Mt 10, 16-32).

I to zapewnienie niech będzie dla nas najważniejsze. Podziwiamy
przecież tak wielu świętych. W modlitwach pamiętamy o wszystkich, którzy
nas wyprzedzili do wieczności. Bądźmy więc spokojni, polecając się
opiece Maryi, Królowej Polski i Matki Kościoła, Pannie Wiernej, która
zawierzyła bez reszty Bogu i przez wieki świadczy o miłości Bożej,
ofierze Jezusa Chrystusa i Prawdzie w Duchu Świętym! Każdemu zaś naszemu
świadectwu wiary niech towarzyszy błogosławieństwo Trójcy
Przenajświętszej! Amen.

Wasz biskup

                                                                  + Antoni P. Dydycz                                                                                  Biskup Drohiczyński