Biblioteka Raczyńskich w Poznaniu, pierwsza publiczna biblioteka na Ziemiach Polskich
Michał St. de Z..., śr., 26/06/2013 - 11:20
Sto osiemdziesiąt cztery lata temu, w dniu 5 maja 1829 roku otworzono w Poznaniu, pierwszą publiczną bibliotekę na ziemiach zaboru pruskiego / niemieckiego/.Jej budynek był pierwszym na Ziemiach Rzeczypospolitej Polski w całości przeznaczony na zbiory biblioteczne.
Bibliotekę stworzył i jej budowę sfinansował Edward hrabia Raczyński, herbu Raczyński / odmiana Nałęcz / z Rogalina. Uczestnik wojen napoleońskich. Kawaler Orderu Virtuti Militari.
Edward Raczyński, bibloteke publiczną stworzyłó w oparciu o swoje zbiory.
Przez całe swe życie skupował książki z klasztorów, kościołów, które Prusacy / Niemcy / w ramach germanizacji Wielkiego Księstwa Poznańskiego, Wielkoplski, przeznaczali do kasacji. Będąc posłem Sejmu prowincjonalnego w Poznaniu, miał większe możliwości niż inni sławni Wielkopolanie. Początkowo skupowane zbiory przechowywał w swoim Pałacu w Rogalinie.
Pałac rodu Raczyńskich, herbu Nałecz w Rogalinie
Rogalin Raczyńskich, tysiącletnie dęby; Lech Czech i Rus
Edward hrabia Raczyński / starszy / jeden z najwybitniejszych Polaków tego czasu
Swoje zbiory dedykował młodzieży Wielkiego Księstwa Poznańskiego
[...]"dawane pierwszeństwo tym, które narodowośćWielkiego Księstwa Poznańskiego interesować mogą ... przed książkami jedynie do zabawy służącemu i ulotnemi pismami. Z myślą o polskiej młodzieży gimnazjalnej postanowił gromadzić dzieła ogólne ... z każdej literatury narodu"[...]
Dzięki staraniom, prośbom składanym u cesarza Fryderyka Wilhelma III z dynastii Hohenzollernów, Biblioteka otrzymała prawo w 1829 roku, by każdy wydawca miał obowiązek przekazywać jeden tom na rzecz biblioteki.
Biblioteka była budowana w latach 1822-1828. Dziś dokładnie nie wiemy, kto opracował projekt budynku.Wiemy, ze styl w jakim zbudowano, winien świadczyć, iż architekci pochodzili z Południa Europy Włoch i Francji. Cudowna frontowa elewacja jest wzorowana na wschodniej ścianie Luwru. Na cokole stoi dwanaście par żeliwnych kolumn wykonanych w porządku korynckim. Na kolumnach wspiera się architraw, zwieńczony balustradą. Nad nią czterospadowy dach kryty miedzianą blachą.
Budynek Biblioteki został zbudowany w stylu późnoklacystycznym. Być może Edward Raczyński projekt biblioteki zlecił francuskim architektom Charlesovi Perciera* i **Fontaine Pierre François.
Po epidemii cholery 1831 przed Biblioteką stanęła fontanna z posągiem greckiej bogini zdrowia Higei, mająca rysy hrabiny Konstancji z Potockich Raczyńskiej ****.
Zgodnie z wolą fundatora Edwarda hr. Raczyńskiego, biblioteka przeszła na własność miasta. Piecze nad nią pełniło kuratorium.
W czasie II Wojny Światowej w 1943 roku, w obawie przed nalotami aliantów, część najstarszą zbiorów w ilości kilkunastu tysięcy najstarszych woluminów wywieziono do majątku Józefa Aleksandra Raczyńskiego w Obrzycku, gdzie mieściła się ordynacja. Ocalało dzięki temu 17 tys.tomów, głównie rękopisów, inkunabułów i starodruków, pochodzących w przeważającej części ze zbiorów ofiarowanych przez fundatora.
Podczas II Wojny Światowej,zimą w 1945 roku, budynek został celowo zbombardowany przez wojska sowieckie, mimo, że w Biblioterce nie byó Niemców a obiekt nie był obiektem wojskowym*** uległa zniszczeniu większą część księgozbioru, czy tylko dla tego, że to Polskie, Słowiańskie.
Ruiny Biblioteki Raczyńskich po zbombardowaniu przez armie sowiecką.
Biblioteka Uniwersytecka w Poznaniu, również zburzona przez sowietów tylko dlatego, że była obiektem polskiej kultury
Biblioteka Uniwersytecka w Poznaniu - główna biblioteka Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.
Zamek Królewski w Poznaniu,Zamek wzniesiony przez Przemysła II,Króla Polski z Rodu Piastów obiekt cywilny zburzony przez sowietów w 1945 roku
Pierwszym bibliotekarzem był historyk Józef Łukaszewicz
W 1939 roku Biblioteka Raczyńskich liczyła 165 tys.woluminów.
Biblioteka Raczyńskich jest obecnie drugą - po Bibliotece Uniwersyteckiej - książnicą miasta. Obecnie posiada ok. 1,6 mln woluminów. Księgozbiór tworzą trzy odrębne jednostki: zbiory specjalne, księgozbiór podstawowy o charakterze naukowym oraz zbiory oświatowe i beletrystyczne w filiach i punktach bibliotecznych.
Biblioteka prowadzi również trzy muzea-pracownie literackie: Henryka Sienkiewicza, Kazimiery Iłłakowiczówny oraz Ignacego Kraszewskiego.
Poznań, ulica Wroniecka 14
Najcenniejsze pozycje zebrano w zbiorach specjalnych, m.in. ponad 9 tys.rękopisów (w tym ok. 100 dokumentów pergaminowych), blisko 18 tys.starodruków (w tym ok. 250 inkunabułów) i ok. 10 tys. jednostek kartograficznych. Do najcenniejszych pozycji należą: rękopis kodeksu z 1460 r., zawierający zbiór traktatów teologicznych Augustyna Triumphusa z Ankony, starodruki - polonica, np.dzieła Stanisława Hozjusza (1553 r.), Łukasza Górnickiego (1566 r.), Mikołaja Reja (1568 r.), druki poznańskie z oficyny Melchiora Nehringa (1577 r.) i z drukarni Jezuitów (XVII - XVIII w.). Biblioteka prowadzi również dokumentację współczesnego życia kulturalnego Poznania. W jej strukturach działa Ośrodek Dokumentacji Wielkopolskiego Środowiska Literackiego,
Bibliotece podlega kilka znanych poznaniakom placówek muzealnych: - Muzeum Literackie Henryka Sienkiewicza, - Pracownie Józefa Ignacego Kraszewskiego i - Mieszkanie - Pracownia Kazimiery Iłłakowiczówny oraz Izba Pamięci - Jerzego Pertka
Bibliotece podlega kilka znanych poznaniakom placówek muzealnych: - Muzeum Literackie Henryka Sienkiewicza, - Pracownie Józefa Ignacego Kraszewskiego i - Mieszkanie - Pracownia Kazimiery Iłłakowiczówny oraz Izba Pamięci - Jerzego Pertka
Edward hrabia Raczyński, był znanym mecenasem sztuki w Wielkim Księstwie Poznańskim. Był Od 1827 członkiem warszawskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Wspierał finansowo polskich luminarzy sztuki: poetę Adama Mickiewicza,
Wspólnie z arcybiskupem poznańsko- gnieźnieńskim Teofilem Wolickim stworzyli w Katedrze poznańskiej Złota Kaplicę z pomnikami Mieszka I i jego syna Króla Bolesława I Chrobrego.
ksiądz arcybiskup Teofil Wolicki, Metropolita Poznański, Prymas Polski
Epitafium księdza Prymasa w Katedrze Poznańskiej
Edward Raczyński / starszy /sfinansował budowę złotej Kaplicykaplicy
Zmarł tragicznie, 20 stycznia 1845 w Zaniemyślu w okolicznościach bliżej nam nie znanych.
Kościół św. Wawrzyńca, znajdujący się w Zaniemyślu wybudowany został w stylu neogotyku romantycznego w latach 1840-1842. Fundatorami byli Józef i Laura Jaraczewscy, o czym świadczy tablica pamiątkowa umieszczona nad wejściem. Przy zachodniej ścianie kościoła znajduje się klasycystyczny grobowiec Edwarda Raczyńskiego razem z herbem Nałęcz i tablicami inskrypcyjnymi. Na grobowcu posąg żony Edwarda, Konstancji z Potockich Raczyńskiej, w formie rzymskiej bogini zdrowia Hygiei. Pomnik wykonany z brązu przez Alberta Wolffa w 1814 r. Kopia tego posągu stoi na pl. Wolności w Poznaniu.
Grobowiec Edwarda z posągiem Konstancji
Tu spoczywa Edward hr. Nałęcz Raczyński, który dla siebie był skąpy, pomocny biednym, hojny dla Ojczyzny.
| Żona pilnuje tymczasem zwłók męża i błaga o modlitwy dla niego. |
Był spokrewniony z Prezydentem Edwardem Bernardem, hrabią Raczyńskim na uchodźstwie.
*Percier Charles, francuski architekt , twórca empire'u, stylu cesarstwa nawiązującego do stylu antycznej Grecji, Egiptu.Percier Charles jest twórca lub współtwórcą Łuku triumfalnego , arcus triumphalis na Place du Carrousel w Paryżu. Przebudowa Wnętrz w Wersalu, Luwru,Tuileries.
**Fontaine Pierre François współtwórca empire’u , nadworny architekt Napoleona I
**** W 1945 roku sowieci bezmyślnie zbombardowali budynek Biblioteki Raczyńskich, który nie był obiektem strategicznym
***** Konstancja Raczyńska de domo Potocka, córka ? nieszczęsnego Szczęsnego Potockiego / targowiczanina i Józefiny Mniszchówny urodziła się w kresowej perle Rzeczpospolitej, Potockich, Tulczynie.
Pierwsze małżeństwo z wiekowym kuzynem Janem Potockim, pisarzem / Pamiętnik znaleziony w Saragossie / Secundo voto z Edwardem Raczyńskim. Była patriotką. Pomagała mężowi Edwardowi w wyposażeniu Biblioteki.
Warta pomnika na placu przed Biblioteką Raczyńskich
Pomnik Hygei został postawiony na cokole w 1908 roku. Jest to kopia posągu zdobiącego grobowiec Edwarda Raczyńskiego przy kościele w Zaniemyślu. Bogini ma rysy żony hrabiego Edwarda, Konstancji. Wykonanie kopii posągu i ustawienie go na cokole zlecił prawnuk Edwarda, Karol. Pomnik w tym samym roku został przeniesiony i ustawiony u wylotu ulicy Podgórnej. W 1971 roku przeniesiono go na Plac Wolności i ustawiono przed Biblioteką.
Biały budynek Biblioteki Raczyńskich i pomnik-studnia Hygei o twarzy Konstancji z Potockich Raczyńskiej, wraz z wizerunkiem czeskiego chłopa – wynalazcy prysznica, to najbardziej charakterystyczne obiekty poznańskiego Placu Wolności. Jest to wyraz hołdu złożonego wybitnemu działaczowi społecznemu, mecenasowi kultury i sztuki, pisarzowi i wydawcy, ale także świadectwem pewnej ekscentryczności tego wielkopolskiego arystokraty.
Twarz Konstancji z Potockich Raczyńskiej zna właściwie każdy poznaniak. Nie każdy jednak wie, że stojący obecnie na placu przed głównym budynkiem Biblioteki Raczyńskich pomnik Higiei ma rysy tej niezwykłej kobiety. Jeszcze mniej znany jest fakt, że ta rzeźba to jedynie kopia, a oryginał znajduje się w... Zaniemyślu.
Twarz Konstancji z Potockich Raczyńskiej zna właściwie każdy poznaniak. Nie każdy jednak wie, że stojący obecnie na placu przed głównym budynkiem Biblioteki Raczyńskich pomnik Higiei ma rysy tej niezwykłej kobiety. Jeszcze mniej znany jest fakt, że ta rzeźba to jedynie kopia, a oryginał znajduje się w... Zaniemyślu.
Złota Kaplica Królewska w Archikatedrze Poznańskiej. Miejsce pochówku pierwszych władców Mieszka I i Bolesława Chrobrego. To również dzieło Edwarda hrabiego Raczyńskiego
Biblioteka Raczyńskich, fotografie panoramiczne
http://www.panosfera.pl/evTour?id=2
- Michał St. de Zieleśkiewicz - blog
- Zaloguj się, by odpowiadać
Etykietowanie:
2 komentarze
1. Szanowny Panie Michale
mieliśmy mądrych i hojnych Przodków, kochających swoją Ojczyznę i nie żałujących majątku na edukację i rozwój Polaków.
O dzisiejszych "elytach" i "mecenasach" lepiej nie wspominać, bo cisną się grube słowa. Nie myslą jak dać i pomnożyć, ale co tu ukraść z "resztek fortuny".
Pozdrawiam serdecznie
Maryla
------------------------------------------------------
Stowarzyszenie Blogmedia24.pl
2. Do Pani Maryli
Szanowna Pani Marylo,
Mieliśmy.
Dziś mamy zdrajców, targowiczan.
Bądźmy dobrej myśli.
Idzie nowe
Ukłony moje najniższe
Michał Stanisław de Zieleśkiewicz