List do senatorów RP w sprawie zmiany ustawy Prawo o zgromadzeniach

Redakcja BM24, sob., 07/07/2012 - 14:12

Stowarzyszenie Blogmedia24 Olsztyn, 7 lipca 2012 r.

ul. Rzędziana 32
11-041 Olsztyn

Szanowny Panie Senatorze,

28 czerwca Sejm uchwalił ustawę o zmianie ustawy Prawo o zgromadzeniach. W tym samym dniu
została ona przekazana do Senatu (http://www.senat.gov.pl/download/gfx/senat/pl/senatdruki/296/druk/145.pdf).

Ustawa ta zagraża wolności zgromadzeń w Polsce, a to przez następujące zapisy:

1) Możliwość zakazania zgromadzenia, jeżeli w tym samym czasie i miejscu lub na trasie przejścia
zgłoszonych zostało 2 lub więcej zgromadzeń i nie jest możliwe ich oddzielenie lub odbycie w taki
sposób, aby ich przebieg nie zagrażał życiu lub zdrowiu ludzi albo mieniu w znacznych rozmiarach,
a organizator zgromadzenia zgłoszonego później, pomimo wezwania go przez organ gminy, nie
dokonał we właściwym terminie zmiany czasu lub miejsca zgromadzenia albo trasy przejścia
uczestników (nowo wprowadzony art. 8 pkt. 3 ustawy Prawo o zgromadzeniach w połączeniu z
nowo wprowadzonym art. 7a ustawy). Z tego zapisu nie wynika, że zakaz może dotyczyć wyłącznie
zgromadzenia zgłoszonego później. Może być to interpretowane również w ten sposób, że zakazuje również zgromadzenia zgłoszonego wcześniej, które "krzyżuje" się z tym zgłoszonym później. Po wprowadzeniu uchwalonych przez Sejm zmian art. 8 pkt 3 ustawy będzie bowiem brzmiał:

"Organ gminy zakazuje zgromadzenia publicznego, jeżeli (...) organizator zgromadzenia zgłoszonego później, pomimo wezwania, o którym mowa w art. 7a ust.1, nie dokonał we właściwym terminie zmiany czasu lub miejsca zgromadzenia albo trasy przejścia uczestników".

Można więc wyobrazić sobie sytuację, w której przeciwnicy jakiegoś zgromadzenia zgłaszają w tym
samym miejscu i czasie kontrmanifestację, nie dokonują mimo wezwania zmiany jej miejsca lub czasu i w konsekwencji organ gminy, powołując się na ten zapis, zakazuje obu zgromadzeń. Może to zostać wykorzystane do celowego uniemożliwiania zgromadzeń przez ich przeciwników, zwłaszcza jeśli organizator lub cel pierwotnego zgromadzenia nie będzie mile widziany przez organ gminy.

Z informacji uzyskanej od posła Borysa Budki z sejmowej Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka
wynika, że nie została przeprowadzona ekspertyza prawna dotycząca możliwości takiej interpretacji.

Ponadto zapis ten daje urzędnikom gminnym możliwość uniemożliwiania lub utrudniania
nieakceptowanych przez nich zgromadzeń również w inny sposób, a jednocześnie nie daje wcale
gwarancji, że zgromadzenia te nie zostaną zakłócone przez zgromadzenia ich przeciwników. Proszę
wyobrazić sobie następującą sytuację:

Ktoś (nazwijmy go X) organizuje manifestację i zgłasza ją w najwcześniejszym możliwym terminie,
czyli 30 dni przed jej datą. Ale w tym samym dniu przeciwnicy zgłaszają "w tym samym miejscu i
czasie" kontrdemonstrację. Urzędnicy sympatyzują z przeciwnikami. Zgodnie ze znowelizowaną
ustawą możliwe są następujące scenariusze:

i) Urzędnicy rejestrują demonstrację przeciwników jako pierwszą, a X nakazują zmienić miejsce i czas jego zgromadzenia:

ia) X zmienia miejsce i czas swojej demonstracji, ale urzędnicy nadal uznają, że to jest "to samo
miejsce i czas" (z uwagi na to, że jest to blisko, a definicji "tego samego miejsca i czasu" brak)
i nakazują X znowu zmienić miejsce i czas. X ma do wyboru zmienić miejsce i czas swojego
zgromadzenia na bardzo odległe miejsce lub czas, albo ryzykuje zakaz.

ii) Urzędnicy rejestrują demonstrację X jako pierwszą, ale przeciwnikom nie nakazują zmienić miejsca i czasu ich demonstracji (bo uznają oficjalnie, że możliwe jest oddzielenie obu zgromadzeń). W efekcie przeciwnicy i tak blokują lub zakłócają X jego zgromadzenie.

iii) Urzędnicy rejestrują demonstrację X jako pierwszą, a przeciwnikom nakazują zmienić miejsce i
czas:

iiia) Przeciwnicy zmieniają miejsce lub czas bardzo nieznacznie, nie dostają zakazu (bo urzędnicy
oficjalnie uznają, że nie jest to już "to samo miejsce lub czas") i w efekcie następuje to samo, co w
punkcie 2.

iiib) Przeciwnicy nie zmieniają miejsca ani czasu, więc urzędnicy zakazują obu zgromadzeń, powołując się na opisaną wyżej interpretację art. 8 pkt. 3 ustawy.

2) Narzucenie na przewodniczącego zgromadzenia obowiązku przeprowadzenia zgromadzenia "w
taki sposób, aby zapobiec powstaniu szkód z winy uczestników zgromadzenia" (zmieniony art. 10
ust. 3 ustawy Prawo o zgromadzeniach) pod karą grzywny do 7000 zł (nowo wprowadzony art. 13a
ustawy). Ponieważ oczywiste jest, że w praktyce, szczególnie w przypadku dużych zgromadzeń,
przewodniczący zgromadzenia nawet mimo stosowania wszelkich przewidzianych ustawą środków
nie jest w stanie zapobiec wszelkim szkodom wyrządzanym przez uczestników zgromadzenia
- zwłaszcza możliwych prowokatorów - to obowiązek ten będzie skutecznie odstraszał od
organizowania zgromadzeń.

Użycie spójnika "lub" w art. 13a ("Kto przewodnicząc zgromadzeniu w celu zapobieżenia
naruszeniom porządku publicznego, nie wykonuje obowiązków, o których mowa w art. 10 ust. 3
lub nie podejmuje środków przewidzianych w art. 10 ust. 4 i 5, podlega karze grzywny do 7000 zł")
oznacza, że przewodniczący zgromadzenia podlega grzywnie nie tylko wtedy, gdy nie podejmuje
środków przewidzianych w art. 10 ust. 4 i 5 (zażądanie opuszczenia zgromadzenia przez osobę,
która swoim zachowaniem narusza przepisy ustawy albo uniemożliwia lub usiłuje udaremnić
zgromadzenie oraz rozwiązanie zgromadzenia w przypadku, gdy uczestnicy zgromadzenia nie
podporządkowują się zarządzeniom przewodniczącego lub gdy przebieg zgromadzenia sprzeciwia
się ustawie Prawo o zgromadzeniach albo narusza przepisy ustaw karnych), ale i wtedy, gdy te
środki podejmuje, ale nie wykonuje obowiązków, o których mowa w art. 10 ust. 3 (wymienione są
dwa: obowiązek przeprowadzenia zgromadzenia w taki sposób, aby zapobiec powstaniu szkód z
winy jego uczestników oraz podejmowanie w tym celu przewidzianych w ustawie środków). Czyli
ostatecznie - przewodniczący podlega grzywnie, jeśli nawet zastosuje wszystkie dostępne mu
środki widząc np. chuligana demolującego czyjeś mienie (a więc zażąda opuszczenia przez niego
zgromadzenia, a potem je rozwiąże), ale mimo to nie zapobiegnie zniszczeniu mienia. Bo nie wykonał obowiązku przeprowadzenia zgromadzenia w taki sposób, aby zapobiec powstaniu szkód z winy jego uczestników, mimo że się starał. Tym bardziej podlega grzywnie, jeśli chuligana nie zauważy i nie podejmie żadnych środków.

Stwierdzenie Sekretarza Stanu w Kancelarii Prezydenta RP Krzysztofa Huberta Łaszkiewicza
w debacie sejmowej, że "jeżeli demonstracja jest parokilometrowa i przewodniczący idzie na
początku, a na końcu demonstracji zaczyna się coś dziać, to w tym momencie przecież nikt nie
będzie tego przewodniczącego karał za to, że ktoś gdzieś coś wybił, np. szybę, zniszczył samochód
czy kogoś pobił" nie ma w świetle wymienionych zapisów ustawy podstaw. Obowiązek dotyczy
wprost przeprowadzenia zgromadzenia w taki sposób, aby zapobiec powstaniu szkód z winy
uczestników zgromadzenia, a nie tylko podejmowania działań w tym celu, i to tylko w sytuacji, gdy
przewodniczący bezpośrednio widzi, co się dzieje.

Dodatkowo możliwe są próby interpretacji tego obowiązku przez prokuraturę i sądy jako
"prawnego, szczególnego obowiązku niedopuszczenia do popełnienia czynu zabronionego", o
którym mowa w art. 18 § 3 Kodeksu karnego. W takim przypadku można sobie wyobrazić np.
sytuację, w której jakiś prowokator lub przypadkowy chuligan uczestnicząc w manifestacji niszczy
jakieś mienie, otrzymuje (lub nie – w zależności od tego, czy go znajdą) zarzut popełnienia czynu z
art. 288 kk, a przewodniczący tego zgromadzenia (który tego w ogóle nie zauważył lub zauważył po
fakcie, bo w manifestacji uczestniczyły tysiące osób) otrzymuje zarzut pomocnictwa w tym czynie,
ponieważ "wbrew prawnemu, szczególnemu obowiązkowi niedopuszczenia do popełnienia czynu
zabronionego swoim zaniechaniem ułatwił innej osobie jego popełnienie".

Również i w tym przypadku z informacji uzyskanej od posła Borysa Budki z sejmowej Komisji
Sprawiedliwości i Praw Człowieka wynika, że nie została przeprowadzona ekspertyza prawna
dotycząca możliwości takiej interpretacji.

Co więcej, przewodniczący zgromadzenia będzie podlegał grzywnie również wtedy, gdy nie podejmie wymienionych w ustawie środków w przypadku, gdy do szkód nie dochodzi, ale jakiś uczestnik zgromadzenia narusza przepisy ustawy poprzez np. posiadanie niebezpiecznych materiałów lub narzędzi (nowo wprowadzony art. 3 ust. 2 ustawy Prawo o zgromadzeniach). Przypuśćmy, że będzie to osoba z nożem (powiedzmy prowokator), którego przewodniczący nie zauważy, ale zatrzyma go policja. Przewodniczący może otrzymać grzywnę za to, że nie zażądał opuszczenia zgromadzenia przez tę osobę. Podobnie, jeśli przewodniczący nie rozwiąże zgromadzenia, jeśli uczestnicy zgromadzenia będą naruszali przepisy ustaw karnych przez np. posiadanie przy sobie marihuany lub jej palenie, albo krzyczenie obraźliwych haseł przeciwko prezydentowi czy rządowi. Dotychczas przewodniczący nie odpowiada karnie za naruszanie prawa przez uczestników zgromadzenia - naruszają oni prawo na własną odpowiedzialność. Teraz odpowiedzialność w postaci grzywny spadnie na przewodniczącego - więc w przypadku dużych demonstracji będzie dla niego bardzo ryzykowne, jeśli nie będzie on dysponował ochroniarzami śledzącymi przebieg zgromadzenia i informującymi go na bieżąco, co się dzieje, a także mogącymi zapobiec wyrządzaniu szkód przez uczestników.
W efekcie może dojść do sytuacji, że osoby i organizacje, których nie stać na takich ochroniarzy
zaniechają organizowania zgromadzeń z obawy przed karami finansowymi - co będzie oznaczało
faktyczne ograniczenie konstytucyjnej wolności zgromadzeń.

3) Zmianę minimalnego terminu na zawiadomienie o zgromadzeniu organu gminy z najpóźniej 3 do
najpóźniej 6 dni przed datą zgromadzenia. W praktyce uniemożliwi to organizowanie zgromadzeń
będących reakcją na sprawy bieżące. W przypadku styczniowych masowych protestów przeciwko
umowie ACTA, które zwróciły uwagę całej Europy i doprowadziły w konsekwencji nie tylko do
zmiany stanowiska polskiego rządu w tej kwestii, ale i do odrzucenia tej niebezpiecznej dla wolności obywatelskich umowy przez Parlament Europejski czas odbycia dziesiątek zgromadzeń był krótszy niż 6 dni od chwili przedostania się informacji o zamiarze podpisania umowy przez Polskę do
powszechnej wiadomości. Niewykluczone, że w przypadku obowiązywania sześciodniowego terminu protestów byłoby mniej i byłyby słabsze, a w rezultacie ostateczny wynik głosowania w Parlamencie Europejskim byłby inny.

Przeciwko zmianie ustawy protestuje już ponad sto organizacji pozarządowych, pod protestami
podpisało się też kilka tysięcy osób prywatnych:

http://watchdog.org.pl/2,668,list_otwarty.html

http://www.protest.org.pl/

Negatywnie o nowelizacji Prawa o zgromadzeniach wypowiedziały się też władze NSZZ "Solidarność":

http://www.solidarnosc.org.pl/pl/aktualnosci/kara-za-nieudolnosc-wladzy

http://www.solidarnosc.org.pl/pl/aktualnosci/polska-blizej-putina.html

Zmiana ustawy spotkała się też z masową krytyką publicystów:

http://www.rp.pl/artykul/9157,907955-Lancuch-coraz-krotszy.html

http://wyborcza.pl/1,90913,12029784,Wolnosc_zakazu_zgromadzen.html

http://www.polityka.pl/kraj/opinie/1528455,1,sejm-nowelizuje-ustawe-o-zgromadzeniach.read

http://www.tokfm.pl/Tokfm/
1,103087,12036533,_Bialoruska_nowelizacja_prawa__Zgromadzenia__Obywatele.html

http://wiadomosci.gazeta.pl/wiadomosci/
1,114871,12038019,Lis_o_ustawie_o_zgromadzeniach__Wladza_jest_bezradna.html

http://www.rp.pl/artykul/9133,907362-Bialorus-puka-do-drzwi.html

http://wpolityce.pl/dzienniki/dziennik-jerzego-wasiukiewicza/31449-policyjne-panstwo-po-
prezydencka-nowelizacja-ustawy-o-zgromadzeniach-jest-zagrywka-iscie-perfidna-kolejnym-krokiem-do-niszczenia-spoleczenstwa-obywatelskiego

http://www.przekroj.pl/artykul/906013.html

W związku z powyższym, prosimy o skreślenie wymienionych wyżej zapisów ustawy o zmianie ustawy Prawo o zgromadzeniach (art. 1 ust. 2 w zakresie pkt. 2b, art. 1 ust. 3 pkt. a), art. 1 ust. 4, art. 1 ust. 5,art. 1 ust. 7 pkt. a) w zakresie ust. 3, art. 1 ust. 10 w zakresie art. 13a), zagrażających konstytucyjnej wolności zgromadzeń.

Z poważaniem

Prezes Zarządu

Elżbieta Szmidt

Redakcja BM24 - blog
Zaloguj się, by odpowiadać

Etykietowanie: