Przez 2 lata pracował fizycznie jako stróż, czyściciel okien, nocny sprzątacz w kinie, zmywacz naczyń. Przez 3 lata był zatrudniony na stanowisku asystenta w Hoover Library. Potem znów zarabiał pracą fizyczną, poświęcając wolny czas pracy nad bibliografią polskiej prasy na Zachodzie.
Kalifornijska "Pierwsza pastorałka" poety Jana Kowalika
Pierwsza pastorałka
Jan Kowalik[i]
Jakąż nam dzisiaj kolędą
powitać ciebie dziecino?
Ligawki pasterzy umilkły,
kantaty aniołów przebrzmiały…
"Gloria in excelsis Deo"?
Śmiech na wiatr:
niebiosa w ogniu
bogowie giną!
"Pokój na ziemi ludziom"??
Śmiech na wiatr:
W Golanie kwitną szrapnele
w Jordanie, inny Jan chrzci —
krwią.
"Ludziom dobrej woli"???
Serce przystaje z trwogi:
Może cię porwać partyzant,
mogą podłożyć bombę
pod twojej stajenki progiem.
Mogą cię przechandlować
dyplomaci, za śliski
pokój ze Wschodem!!
Wigilia w Kalifornii
Jan Kowalik
Wigilią wieczorem
kiedy się niebo rozzłoci gwiazdami
gdy najboleśnie poznamy
jak biedni jesteśmy sami
rzucimy puste mieszkanie
i wziąwszy latarnię do ręki
pójdziemy w las za oknami
pozapalamy choinki.
Kiedy świat się rozwidni
zmówimy Skład Apostolski
zzujemy z nóg swych obuwie
i boso pójdziemy do Polski.
Tam na rozstaju pod lasem
za wsią przywaloną śniegami
trafimy na nędzną chałupę
z zamarzniętymi szybami
tam cicho do drzwi zastukamy.
Wołek zaryczy w oborze
W żłobie dziecina zakwili
u progu dziad stanie tak siwy
i spracowany jak Józef
bez słów nas do wnętrza zaprosi.
––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
W "Małym słowniku pisarzy polskich na obczyźnie 1939–1980"[ii] notatka o Janie Kowaliku liczy niemal 2 strony. Najpierw, jest trochę danych biograficznych oraz informacja, że do Stanów Zjednoczonych przybył on w 1950 roku. Tutaj Kowalik zaczynał tak samo jak miliony innych Polaków w wielu krajach na całym świecie...
Tych wszystkich Polaków, którym masowe mordy polskich patriotów przez sowieckich komunistów, a następnie zbrodnicza, sowiecka okupacja Polski — odmówiły prawa do życia, pracy oraz twórczości we własnej ojczyżnie…
A więc Kowalik "przez dwa lata pracował fizycznie jako stróż, czyściciel okien, nocny sprzątacz w kinie, zmywacz naczyń w restauracji. Przez trzy lata był zatrudniony na stanowisku asystenta w Hoover Library[iii] przy uniwersytecie w Stanford. Potem ponownie zarabiał na utrzymanie pracą fizyczną, poświęcając wolny czas pracom bibliograficznym."
Dlatego Bogusław Gryszkiewicz w artykule "Poeta Jan Kowalik", opublikowanym w "Przeglądzie Polskim" w Nowym Jorku, ma prawo by pytać o to "Kim jest poeta Jan Kowalik". Na to pytanie Gryszkiewicz odpowiada:
"Najprostrza odpowiedź brzmi: jest sobą, a mówiać dokładnie autorem wierszy niezwykle osobistych, wprowadzających w świat przeżyć i doświadczeń konkretnego człowieka. Odbiorcy, który kształtował swój gust w kontakcie z poezją awangardową, twórczość Kowalika może się wydawać nieco staroświecka: autor tomiku "Zatrzymać czas" nie hołduje dzisiejszym modom, nie tylko że nie wyklucza przywatności, ale wręcz czyni tę prywatność ośrodkiem swej poetyckiej wizji. Jakby na przekór prawodawcom "nowej sztuki" nie podporządkowywuje się nakazom "wstydu poetyckiego", tworzy lirykę konfesyjną mocno nasyconą pierwiastkiem emocjonalnym.
Zamiast tego co Tadeusz Peiper nazywał "pudor poetae", u Kowalika bezwzględnie obowiązuje zasada szczerości: nie wstydzi się on swoich uczuć, nie lęka się też podejmować pewnych, powiedzmy tradycyjnych tematów, mimo tego że w kręgach koneserów oceniane to bywa jako "nałóg banału".[iv]
Jan Kowalik jest m.in. autorem kilku tomików poetyckich, bibliografii Modrzejewskiej "Modjeska: Bibliography" oraz wymagającego olbrzymiego nakładu pracy dzieła "Bibliografia czasopism polskich wydanych poza granicami Kraju od września 1939 roku"…
Częśc dokumentów zebranych przez Jana Kowalika znajduje się wHoover Institution Archives[v], a część zbiorów została przekazanado Biblioteki Głównej Seminarium Zagranicznego Towarzystwa Chrystusowego w Poznaniu.[vi]
[i] Wiersze z tomiku Jan Kowalik "Wiersze wybrane", Norbertinum 1994. Jan Kowalik urodził się w 1910 roku, zmarł kilka lat temu w Kalifornii.
[ii] Wydawnictwo Interpress, Warszawa 1993, ss. 181–183.
[iii] W Instytucie Hoovera pracowało także m.in. dwóch wybitnych polskich sowietologów: Wiktor Sukiennicki i Ryszard Wraga (pseudonim Jerzego Niezbrzyckiego).
[iv] Zob. Bogusław Gryszkiewicz "Poeta Jan Kowalik", "Przegląd Polski" (tygodniowy dodatek do "Nowego Dziennika"), Nowy Jork, 27 lipca 1995 r.
[v] "Jan Kowalik papers", Collection Number: 93047; 89 manuscript boxes, 1 oversize box, 9 card file boxes (37.8 linear feet). Documents relating to the post-1939 Polish émigré press, Polish émigré journalists, and notable Polish émigrés in the United States and especially in California.
[vi] Zob. następną notkę: "Bibliograf prasy polonijnej Jan Kowalik — Homo Faber".
3 komentarze
1. Jan Kowalik (1910 - 2001)
Jan Kowalik - sylwetka i publikacje
Jan Kowalik, pisarz, kronikarz, bibliograf i poeta tworzący w niepoetycznych, trudnych, szarych latach powojennych, wyrażał w swych wierszach nie tylko siebie, ale wszystkich będących
poza granicami ojczyzny, oddzielonych od niej szlabanem.
Zagubionych, złapanych w potrzask historii, miotających się
pomiędzy granicami krajów, które może przyjmą, a może odrzucą...
Ujęta w formę poetycką prawda o tamtych trudnych czasach
jest największą wartością twórczości Kowalika. Ale też Jego żmudna,
gigantyczna praca bibliograficzna zasługuje na najwyższe uznanie.
Jan Kowalik urodził się 28 sierpnia 1910 roku w Skoczowie, w powiecie cieszyńskim (Śląsk Cieszyński). Jego prawdziwe nazwisko: Jan Franciszek Slawiczek. Obok pseudonimu Kowalik używał w latach '40. dwóch innych: Jan Franciszek Suchy i Jan Pokrzywa.
Kształcił się w seminarium nauczycielskim, najpierw w Cieszynie, a następnie w Bielsku-Białej (Wyższe Kursy Nauczycielskie). W 1931 roku podjął pracę jako nauczyciel. Studiował zaocznie na Uniwersytecie Jagiellońskim. Zaczął wtedy pisać sporo na tematy ludoznawczo-regionalne, ogłaszając swe prace w czasopismach pedagogicznych oraz w "Zaraniu Śląskim". Po wybuchu wojny działał w konspiracji, od 1941 roku na terytorium Generalnego Gubernatorstwa. Aresztowany w 1944 roku, został wywieziony do Niemiec i osadzony w obozie we Wrexen.
(...)
Słusznie prof. Woźnicki nazwał go homo faber. A na łamach Przeglądu Polskiego Jerzy Piekarski określił Kowalika jako homo multarum litterarum, a więc jako człowieka wielu dziedzin literackich. Poezja, opowiadania, drobne utwory literackie, jakkolwiek ogromnie ważne w twórczości Jana Kowalika "wypełnionej smętkiem gorącej wiary i równie gorącej miłości ojczyzny" są "mniejszym bratem" jego, nie mającym sobie równych, naprawdę wiekopomnych dzieł bibliograficznych. Ten "bibliograf znakomity Polonii" stworzył w pojedynkę olbrzymi warsztat dla obecnych i przyszłych historyków i badaczy polskiej diaspory. Gdy prof. Woźnicki przekazywał w mieniu KUL do druku pięciotomową 'Bibliografię czasopism polskich wydanych poza granicami kraju od września 1939 roku', w Instytucie Polonijnym przy Uniwersytecie Poznańskim dr Krystyna Maciejewska stwierdziła, że cały ówczesny zespół pracowników Polskiej Akademii Nauk nie byłby zdolny dokonać tak monumentalnego dzieła, jakiego w okresie 25 lat dokonał Jan Kowalik.
(...)
—————————
Zob.: http://www.bu.kul.pl/jan-kowalik-1910-2001-sylwetka-i-publikacje,art_113...
Andy — serendipity
2. Jan Kowalik: bibliograf i poeta emigracyjny
Kowalik, Jan
Overview
Works: 77 works in 170 publications in 6 languages and 747 library holdings
—> Dzieła: 77 prac w 170 publikacjach w 6 językach, 747 dzieł w bibliotekach
Roles: Collaborator, Author of introduction, Redactor
—> Jako: Autor, współpracownik, autor wprowadzenia, redaktor
Most widely held works about Jan Kowalik
Jan Kowalik: bibliograf i poeta emigracyjny by Danuta Osmakiewicz (Book)
Most widely held works by Jan Kowalik
The Polish press in America by Jan Kowalik (Book)
4 editions published in 1978 in English and Undetermined and held by 163 libraries worldwide
Bibliografia czasopism polskich wydanych poza granicami Kraju od września 1939 roku = World index of Polish periodicals published outside of Poland since September 1939 by Jan Kowalik (Book)
46 editions published between 1976 and 1988 in 4 languages and held by 77 libraries worldwide
Bibliografia niemieckich bibliografii dotyczacych Polski, 1900-1958 by Władysław Chojnacki (Book)
8 editions published in 1960 in Polish and held by 64 libraries worldwide
Materiały do historii prasy polskiej na obczyźnie, 1939-1962 : bibliografie by Jan Kowalik (Book)
4 editions published in 1963 in Polish and held by 41 libraries worldwide
Kultura", 1947-1957 ; bibliografia zawartości treści. Działalność wydawnicza, 1946-maj 1959 by Jan Kowalik (Book)
2 editions published in 1959 in Polish and held by 40 libraries worldwide
Polska w bibliografii niemieckiej, 1954-1956, oraz uzupełnienia do okresu 1945-1953 by Jan Kowalik (Book)
7 editions published in 1958 in Polish and held by 37 libraries worldwide
Wydawnictwa periodyczne z terenu Czech; katalog zbiorów Biblioteki Jagiellońskiej oraz Katedry Filologii Słowiańskiej Uniwersytetu Jagiellońskiego według stanu z 1. I 1964 r by Jan Kowalik (Book)
2 editions published in 1966 in Polish and held by 32 libraries worldwide
Wiersze wybrane by Jan Kowalik (Book)
4 editions published in 1994 in Polish and held by 19 libraries worldwide
Prasa polska w Niemczech w latach 1945-1971 by Jan Kowalik (Book)
3 editions published in 1976 in Polish and Undetermined and held by 17 libraries worldwide
Polska w bibliografii powojennych niemiec (1945-1953) by Jan Kowalik (Book)
5 editions published in 1955 in Polish and Undetermined and held by 16 libraries worldwide
Polonica niemieckie, za czas od 1. września 1939 do 31. grudnia 1948 roku by Jan Kowalik (Book)
5 editions published in 1952 in Polish and Undetermined and held by 13 libraries worldwide
Modjeska : bibliography by Jan Kowalik (Book)
2 editions published between 1977 and 1981 in English and held by 10 libraries worldwide
Wydawnictwa periodyczne z terenu czech: Katalog zbiorów Biblioteki Jagiellońskeij oraz Katedry filol. słowiańskiej Uniw. Jagiellońskiego według stanu z 1 i 1964 r by Jan Kowalik (Book )
5 editions published in 1966 in Polish and held by 9 libraries worldwide
U drzwi twoich by Jan Kowalik (Book)
2 editions published in 1983 in Polish and held by 9 libraries worldwide
Kultura : 1947-1957; bibliografia zawartości treści by Jan Kowalik (Book)
3 editions published in 1959 in Polish and held by 9 libraries worldwide
Wiatr w gałęziach by Jan Kowalik (Book)
2 editions published in 1948 in Polish and held by 8 libraries worldwide
Exsul familia by Jan Kowalik (Book)
2 editions published in 1983 in Polish and held by 8 libraries worldwide
Zatrzymać czas by Jan Kowalik (Book)
2 editions published in 1987 in Polish and held by 8 libraries worldwide
Krzyż Malika by Jan Kowalik (Book)
2 editions published in 1985 in Polish and held by 7 libraries worldwide
"Kultura": 1947-1957: bibliografia zawartości treści: działalność wydawnicza (1946 - maj 1959) by Jan Kowalik (Book)
1 edition published in 1959 in Polish and held by 5 libraries worldwide
———————
Zob.: http://www.worldcat.org/identities/lccn-n82-1052
Andy — serendipity
3. A ja mam
kilkadziesiat egzemplarzy niebieskiej ksiazeczki Autora na temat prasy polonijnej. Czasem sie jakis egzemplarz sprzeda. Nie spieszy sie. Nowe pokolenie bedzie kontynuowalo. I tak ma byc.