Nowa semantyka: debata

Zmiany, zmiany... Teraz na ustach wszystkich jest debata. Ortograficznie nie przeszła jeszcze przez kancelarię prezydenta, więc pisownia pozostaje po staremu. A znaczenie?

Debata to według Słownika Języka Polskiego poważna i długa dyskusja na ważny temat (z franc. débat - spór, dyskusja).

Tusk pytany (lub niepytany) o konkretne działania natychmiast ma gotową odpowiedź: zaraz przystępujemy do debaty.

Pamiętną debatą Tuska była debata ze stoczniowcami. Kiedy było po wszystkim i rozpoczęły się protesty Tusk zaproponował udział w debacie. Pamiętnej - bo z pustymi krzesłami. Ale nawet gdyby przyszli przedstawiciele stoczniowców, to krótka rozmowa przed kamerami nie miałaby większego wpływu na rzeczywistość.

Z podobną sztuczką mamy do czynienia obecnie z debatą o PTE (emeryturach i OFE).

Po pierwsze dyskusja nie trwa długo. Przeciwnie, jest błyskawiczna niczym czyn pierwszomajowy. Obowiązująca wykładnia rządowa brzmi o reformie OFE rozmawiamy już kilkanaście miesięcy i każdy kto chciał mógł przedstawić swoje zdanie [Tomczykiewicz, wpolityce.pl, 24 III 2011 r.].

Tyle tylko, że powtarzanie zdania nie czyni zdania prawdziwym. Dowodem obalającym istnienie długiej dyskusji jest ustawa budżetowa: o zmianach w PTE w czasie uchwalania budżetu nie było ani słowa...

O tym, że treść dyskusji idzie "obok" pisałem wcześniej [Rybak, "PO i PSL. Tu i teraz", 17 III 2011 r.]

Słowo debata zostało użyte jako zamiennik pojedynku retorycznego. I to takiego, w którym strona rządowa, korzystając z rad Schopenhauera i zaprzyjaźnionych mediów musi wygrać.

Zasadne staje się pytanie o etykę takiej retoryki.

A to nie jest nowe pytanie [cytat długi, ale bardzo zachęcam].

Sokrates: ...Więc wymowa należy do sztuk, które wszystko wykonują i przeprowadzają z pomocą słów? Czy tak?
Gorgjasz: Jest tak.
S: A powiedzże, o jakim przedmiocie? Jakiego bytu dotyczą te słowa, którymi się wymowa posługuje?
G: Największe sprawy ludzkie, Sokratesie, i najlepsze.
(...)[tu Sokrates przywołuje inne zawody niż mówca, lekarzy, śpiewaków...]
S: (...) Więc proszę cię, Gorgjaszu; uważaj, że cię pytają i oni i ja i odpowiadaj, co to jest, co ty nazywasz największem dobrem dla ludzi, a siebie mienisz wykonawcą, zawodowcem od tego?
G: Coś, co jest, Sokratesie, naprawdę największem dobrem i dzięki czemu człowiek jest wolny sam, a równocześnie panuje nad drugimi; każdy w swoiem państwie.
S: Więc o czymże ty takim mówisz?
G: Umieć na ludzi przekonująco działać słowami, wedle mego zdania; w sądzie skłaniać sędziów, a w radzie radców, a na zgromadzeniu publicznem publiczność i na każdem innem zebraniu, jakie tylko bywają zebrania obywatelskie. Toż, jeśli taką moc posiadasz, to niewolnikiem będziesz miał lekarza, niewolnikiem i nauczyciela gimnastyki, a ów dorobkiewicz, pokaże się, że się dla kogoś innego dorabia: nie dla siebie, tylko dla ciebie, który potrafisz mówić i nakłaniać tłumy.
S: Teraz, mam to wrażenie, Gorgjaszu, najdokładniej objawiłeś, za jaką sztukę uważasz wymowę i jeżeli ja coś rozumiem, to powiadasz, że wymowa to jest wytwarzanie przekonań i cała jej robota i wszystko w niej wogóle do tego zmierza; czy też możesz powiedzieć, że wymowa potrafi coś więcej, niż przekonanie słuchaczom w duszy wyrabiać?
(...)[tu dialog o sztuce wymowy i jej stosunku do wiary i nauki]
S: Więc wymowa, zdaje się, trudni się wytwarzaniem przekonań tych, co stanowią wiarę, a nie dają nauki o tem, co sprawiedliwe i niesprawiedliwe.
G: Tak
S: Zatem i nie naucza mówca sędziów i innych tłumów o tem, co sprawiedliwe i niesprawiedliwe, ale je pociąga tylko i nakłania. Boćby przecie i nie potrafił tłumu takiego w krótkim czasie nauczyć takich wielkich rzeczy.
(...)[dalej również interesujące, gorąco zachęcam do lektury: W. Witwicki, "Platona Gorgjasz", Lwów, 1922 r.]

Nazywajmy rzeczy po imieniu: debatę - debatą, pojedynek retoryczny - pojedynkiem.

I nie dajmy nabierać się na słowa... Powtórzę raz jeszcze za Platonem:

Zatem i nie naucza mówca sędziów i innych tłumów o tem, co sprawiedliwe i niesprawiedliwe, ale je pociąga tylko i nakłania. Boćby przecie i nie potrafił tłumu takiego w krótkim czasie nauczyć takich wielkich rzeczy.

***

debata (rzecz.)
1. pojedynek retoryczny uzasadniający dokonane przedsięwzięcia
2. działanie zastępcze, odsuwające podjęcie decyzji w czasie lub odsuwające wyrażenie opinii na później.
3. (arch.) długotrwała dyskusja na ważny temat

[Rybak, "Nowa Semantyka", 2011 r.]