180 lat temu Polacy pokonali Rosjan pod Stoczkiem

http://artyzm.com/obrazy/kossak-wojciech-stoczek.jpg

Pod Stoczkiem doszło do bitwy z prawą kolumną, 5 korpusu rezerwowego
kawalerii [krk] rosyjskiej, pod dowództwem jenerała bar. Gejsmara.
Mianowicie były to odpowiednio; 2. dywizja strzelców konnych, dwa pułki
kozaków z artylerią, co łącznie dawało; 34 szwadrony i 24 działa. 5. krk
pod wodzą jenerała bar. Kreutza przeszedł granicę 5 lutego, w dwóch
punktach, kolumna prawa bar. Gejsmara, przeszła pod Włodawą, z marszrutą
na Grabówkę (do której dociera 5 lutego), Radzyń i Łuków (8-go).
Kolumna lewa pod wodzą dowódcy 5.krk jenerała bar. Kreutza, przeszła
granicę w Uściługu, a złożona była z, 2. dywizji dragonów i pułku
kozaków z artylerią, łącznie było to; 29 szwadronów i 24 działa.
Marszruta owej grupy była następująca; Hrubieszów (5-go), Wojsławice,
Krasnystaw, Piaski (8-go).

Siły całego 5. krk, wynosiły łącznie 48 szwadronów, 48 dział, co dawało nam to 9167 szabel.



Bar. Gejsmar, stosownie do otrzymanego rozkazu posuwał się ku
Seroczynowi, 13-go lutego raporty rozpoznawcze wysłanych naprzód sotni
kozackich dały mu pierwsze ostrzeżenia o zbliżających się doń oddziałach
polskich, których marszruta obrana była przez Gawrolin.



Armia Polska, po wybuchu powstania listopadowego, była postawiona na
stopie pokojowej. Oznaczało to że zarówno w jeździe, piechocie jak i w
artylerii nie było wystarczającej ilości żołnierzy. Pułk jazdy na stopie
pokojowej składał się z dwóch dywizjonów, a każdy dywizjon z kolei
dzielił się na dwa szwadrony, razem dawało to cztery szwadrony w czasach
pokoju. Podczas wojny dokładano trzeci dywizjon, czyniąc przeto sześć
szwadronów na pułk. Piechota na stopie wojennej składać się miała z
trzech baonów [a nie dwóch jak podczas pokoju], każdy baon dzielił się
na osiem kompanii; sześć fizylierskich, jednej grenadierskiej i jednej
woltyżerskiej. Grenadierzy w pułkach strzeleckich [lekkich] nazywani
byli karabinierami. [ ad. podczas powstania 3-cich formowano i czwarte
baony]



I w tym miejscu warto zaznaczyć, że właśnie w bitwie pod Stoczkiem,
doszło do walki owych 3-ch baonów, 3-ch dywizjonów jazdy i 6 dział, pod
wodzą organizatora owych jenerała Dwernickiego, któremu to jenerał
Kilcki, dowódca kombinowanej grupy złożonej z 3-ch, 4-ch baonów i 3-ch
dywizjonów, a liczącej około 10 tysięcy ludzi, wyznaczył pogoń za prawą
kolumną Gejsmara.

Zadanie, jakie otrzymał Klicki, polegało na pobiciu wojsk rosyjskiego 5.
krk jenerała Kreutza, który jak już wiemy poruszał się w dwóch
kolumnach, prawej pod dowództwem Gejsmara i lewej pod osobistą komendą
dowódcy korpusu.

Klicki chcąc zadanie wykonać w sposób porządny, wydzielił grupę pod
wodzą Dwernickiego, tak jak już wyżej wspomniałem, a która to następnie
przeszła Wisłę pod Mniszewem 11 lutego i po dokonaniu nakazanych
zwiadów, Dwernicki uzyskawszy informację, że Gejsmar znajduje się pod
Łukowem, tam oto też skierował swoje główne siły. Reszta wojska
polskiego 12-go skoncentrowała się w Żelechowiu.

Począwszy od tamtego momentu raczył nas czas bardzo szybkim mijaniem,
jako że już 14 lutego doszło do owej bitwy, gdzie Polacy pod wodzą
Dwernickiego utarli nosa, zadufanemu w sobie Gejsmarowi, który to w
zwyczaju swej odwagi niepohamowanej i dumy z nabytych sław wojennych
(chodzi o wojnę rosyjsko-turecką z roku 1828-1829, gdzie wsławił się on
zwycięstwem pod Bojelszti), traktował armię polską z pogardą jako iż
uważał ją za pospolite ruszenie. Było to głównym powodem niewydania
przez niego żadnych stosownych rozkazów ani nawet nie postarania się o
dokładne zbadanie pozycji, na której przyjdzie stroczyć jemu i jego
wojskom bitwę. Jedynie o co się troszczył, to o to by Polacy nie uszli
mu z pola bitwy.



Rozstawienie obu stron do bitwy:

Wojsko Polskie:

Dwernicki uszykował swoje oddziały pod Stoczkiem w sposób następujący:

6 dział na wyżynie przed miasteczkiem, przeznaczone były do ostrzału obu
dróg, jednej z Seroczyna a drugiej z Toczyska prowadzącej, a przez
które to przedzierali się Rosjanie.

Trzy baony piechoty i dywizjon (dwa szwadrony) 3.pułku strzelców konnych, stały w asekuracji owych 6 dział.

Dywizjony 1-go i 3-go oraz jeden szwadron 2-go pułku ułanów wysunęły się naprzeciwko kolumny która nadchodziła z Seroczyna

Kolejno dywizjon z 1-go i 2-go pułku strzelców konnych i 4 pułku ułanów wysunęły się naprzeciw kolumny idącej z Toczyska.

Dywizjon Krakusów im. Kościuszki pozostawał przy Dwernickim



Wojsko Rosyjskie:

Gejsmar, zamierzał atakować Polaków w sposób następujący:

Oddział swój rozdzielił na dwie kolumny:

Prawa pod wodzą jenerała Paszkowa;

-Perejasławski pułk strzelców konnych,

-4 działa lekkie,

Miała iść prostą drogą z Seroczyna do Stoczka prowadzącą, przez las i atakować nieprzyjaciela z frontu.

Lewa kolumna pod osobistym dowództwem Gejsmara, postępowała drogą
otoczoną przez Toczysko, dla obejścia prawego skrzydła Polaków. Były to
siły;

-Wirtemberski pułk strzelców konnych,

-6 dział lekkich.



Jak widzimy powyżej, Rosjanie użyli jedynie jednej brygady jazdy, którą
to jeszcze Gejsmar podzielił na połowę do ataku. Było to nonszalanckie
zagranie niepoparte logicznym rozumowaniem w boju.

Drugiej brygady swojej dywizji wódz rosyjski nie użył, jako że uznał z góry za niepotrzebną zostawiając w Seroczynie.

Krótka ciekawostka odnośnie rosyjskich strzelców konnych w owej bitwie.



Pułki strzelców konnych, zaraz przed wybuchem wojny, zostały uposażone w
lance, na wzór ułanów [sic!]. Podczas walki, gdy dochodziło do zwarcia z
wrogiem, nie ufając owej "nowości" trzymanej w dłoni, porzucali owi
strzelcy lance, a zamiast nich pałasze z pochew dobywając rąbali
wszystko przed swoim frontem.

Koniec wojny z Polską, przyniósł również koniec pułkom strzelców konnych w armii rosyjskiej, które po 1831 uległy rozformowaniu.

Oczywiście nie znaczy to, że regimenty owe były złej jakości tudzież źle wyćwiczone.

Kolega Amilkar w dość pogardliwy sposób
wyraził się o nich, przyrównując je do pułków polskich, jakoby te
ostatnie wedle jego słów miały lepsze wyszkolenie. Z tą opinią zgodzić
się nie mogę, bowiem za czasów cesarza Aleksandra I, pułki strzelców
konnych cieszyły się niesłychaną estymą w armii rosyjskiej, choćby przez
fakt, że były najbardziej faworyzowane przez Cesarza, który darzył je
uwielbieniem, większym nawet od pułków kirasjerskich czy dragońskich
[sic!], a przecież wielce zasłużonych dla armii, choćby przez
wspomnienie o ich udziale w szarżach pod Możajskiem.

Pułki strzelców konnych były doskonale wyszkolone, posiadały wyborny
dobór oficerów, często wręcz podwójny ich komplet, bo wielu dowódców
będąc na służbie od 8-10 lat, pozostawało z własnej woli ze swoim starym
stopniem nie starając się o awans, który takowi z miejsca mieliby
zapewniony gdyby tylko zrzekli się dowodzenia.

Po śmierci Aleksandra I i wybraniu Mikołaja I na następcę, poniekąd przypieczętowały został los owych pułków w armii rosyjskiej.

Problemy zaczęły się już podczas wojny z Turcją, gdzie 1-sza dywizja
strzelców konnych, straciła w czasie kampanii prawie wszystkie konie,
nie w skutek bitew, ale dzięki błędnej metodzie pielęgnowania ich
podczas pokoju; konie bowiem wydelikacone [efekt częstych parad i
pełnienia funkcji reprezentacyjnych] i osłabione w skutek braku ruchu,
nie były w stanie znieść trudów owej ciężkiej wojny i padały rzec można
jak muchy.

Kolejnym ciosem zadanym tej formacji była właśnie owa bitwa pod
Stoczkiem, po której Cesarz Mikołaj I przekonał się że są one
bezużyteczne.

http://forum.historia.org.pl/topic/1759-14-luty-1830-bitwa-pod-stoczkiem/

http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9e/Battle_of_Stocz...

Grzmią pod Stoczkiem armaty,

Błyszczą białe rabaty(1),

A Dwernicki na przedzie

Na Moskala sam jedzie.

„Hej, za lance, chłopacy,

Czego bedziem tu stali,

Tam się biją rodacy,

A my będziem słuchali?

Chodźwa trzepać Moskala,

Bo dziś Polska powstała.

Niech nam Polski nie kala —

Hej, zabierzwa mu działa”.

I zerwali się razem,

Posterunek rzucili,

Nie wołani rozkazem

Na batalię przybyli.

„Cóż tu słychać, ułanie?”

Pyta jeden z nich żwawo.

„Kropią naszych, mospanie,

Słońce zeszło dziś krwawo”.

„Ejże? Kropią, mówicie?...

Jakże kropić nie mają,

Kiedy wy tu stoicie,

A wszak oni strzelają?

Wszak to działa nie dziwo?

Wszak to blisko wiarusy?

Hej, na działa, a żywo,

Dalej naprzód, Krakusy(2)”.

I krzyknąli wraz „hurra!”

Właśnie, gdy wróg nacierał.

„Co tam leci za chmura?”

Pyta sztabu jenerał.

„Jenerale, Krakusy

Znać swą pocztę rzucili”.

„Oszaleli wiarusy,

Bez rozkazu ruszyli.

A to czyste wiaraty,

Patrz, jak lecą po roli,

Patrz, jak wiercą granaty,

Nie daruję swawoli”.

Lecz gdy wódz się tak gniewa,

Groźnie patrzy dokoła,

Ktoś od walki przybywa

I z daleka już woła:

„Jenerale, to chwaty.

Od lewego tam skrzydła

Wiodą cztery armaty,

A Moskali jak bydła!”

Lecą, lecą wzdłuż błonia,

Grzmią krakowskie kopyta,

A Dwernicki spiął konia

I okrzykiem ich wita:

„Dzielnieście się spisali,

Zawsze Polak tak bije”.

A Krakusy wołali:

„Nasza Polska niech żyje!” [1], [2], [4], [6], [7]

Objaśnienia

(1) – rabaty – kolorowe wyłogi, kołnierze w wojskowych mundurach

(2) – Krakusy – żołnierze lekkiej jazdy w okresie Księstwa Warszawskiego i Powstania Listopadowego, uzbrojeni w lancę z chorągiewką, szablę i pistolety przy siodle.

„Mazur...” powstał po pierwszej bitwie pod Stoczkiem 14 lutego 1831 r., którą dowodził jeden z bohaterów Powstania Listopadowego – gen. Józef Dwernicki (1779–1857). W czasie tej bitwy wielką rolę odegrali, jak w 1794 r., kosynierzy[9]. Oddział ten pobił rosyjską dywizję generała Teodora Gejsmara[4].

http://www.bibliotekapiosenki.pl/Grzmia_pod_Stoczkiem_armaty

http://www.bibliotekapiosenki.pl/static:Spiewnik_Polaka

Śpiewnik Polaka - utwory, teksty, nuty, podkłady