71. rocznica podpisania decyzji o wymordowaniu polskich oficerów

arch./-

http://www.naszdziennik.pl/polska-kraj/70240,rocznica-podpisania-wyroku-na-polskich-oficerow.html

74 lata temu podjęto
uchwałę o rozstrzelaniu polskich jeńców wojennych przebywających w
sowieckich obozach w Kozielsku, Starobielsku i Ostaszkowie oraz polskich
więźniów przetrzymywanych przez NKWD.

5 marca 1940 r. Biuro Polityczne KC WKP(b) podjęło uchwałę o
rozstrzelaniu polskich jeńców wojennych przetrzymywanych przez NKWD na
obszarze przedwojennych wschodnich województw Rzeczypospolitej.

– Dzisiaj jest tragiczna rocznica, gdy na polskich oficerów i
najlepiej wykształconych polskich obywateli wydano wyrok śmierci. Był to
wyrok śmierci bez żadnego procesu. Tym wyrokiem wskazano, że są to
osoby, które po wielomiesięcznych przesłuchaniach
nie rokowały współpracy, naprawy i stają się groźnymi przeciwnikami dla
Rosji oraz ewentualnymi członkami podziemia konspiracji. W związku z
powyższym, w ramach tego dekretu postanowiono ich wymordować – wyjaśnił
Andrzej Melak, prezes Komitetu Katyńskiego, w programie „Aktualności
dnia” w Radiu Maryja. Jak dodał, znamienne jest także to, że nie
dokonano osądzenia i ukarania odpowiedzialnych za tę największą
zbrodnię.  

W wyniku decyzji z 5 marca 1940 r. zgładzono ponad 22 tys. obywateli
polskich. Decyzja ta zapadła na najwyższym szczeblu sowieckich władz
partyjnych i państwowych. Jej podstawą było ściśle tajne pismo, które w
marcu 1940 r. skierował do Stalina ludowy komisarz spraw wewnętrznych
Ławrientij Beria.

Szef NKWD pisał w nim m.in.: „W obozach dla jeńców wojennych NKWD
ZSRS i w więzieniach zachodnich obwodów Ukrainy i Białorusi w chwili
obecnej znajduje się duża liczba byłych oficerów armii polskiej, byłych
pracowników policji polskiej i organów wywiadu, członków
nacjonalistycznych, kontrrewolucyjnych partii, członków ujawnionych
kontrrewolucyjnych organizacji powstańczych, uciekinierów i in. Wszyscy
są zatwardziałymi wrogami władzy sowieckiej, pełnymi nienawiści do
ustroju sowieckiego”.

Jak podkreślił Andrzej Melak, dzisiaj wciąż można zauważyć w
rosyjskich działaniach sowiecką logikę. – Zapewniano nas, że stosunki
polsko-rosyjskie uległy poprawie. Jednak próbkę tej poprawy stosunków
mieliśmy wczoraj na konferencji Putina, kiedy Polscy zostali oskarżeni o
inspiracje tego, co się działo w ostatnim czasie na Ukrainie – dodał
Andrzej Melak.

Foto: Notatka Ławrientija Berii – szefa
KGB, jednego z najpodlejszych zbrodniarzy sowieckich – dla Stalina. Na
niej „akceptacja” dla zbrodni – samodzierżawcy i jego kamratów. 5 marca
1940 r.

.

Marek Borawski/Nasz Dziennik

http://www.naszdziennik.pl/polska-kraj/71835,wychodzi-szydlo-z-worka.html

Zbrodnia katyńska w dalszym ciągu jest niewygodna. Niektóre
środowiska za wszelką cenę próbują sprawić, aby Polacy zapomnieli o tej
nieludzkiej zbrodni. O taki stan dba niestety także obecny rząd
Rzeczypospolitej Polskiej. Czy którykolwiek z rządów lub jakaś agenda
rządowa postawiły pomnik bestialsko zamordowanym rodakom w Katyniu?
Gdzie w Polsce organizowane są wielkie uroczystości upamiętniające te
wydarzenia sprzed 74 lat? Kiedy miało powstawać sanktuarium katyńskie w
Polsce?

W latach 90. były plany wybudowania sanktuarium katyńskiego, które
zyskało aprobatę i błogosławieństwo Papieża Jana Paweł II. Zgodę wyraził
również ks. kard. Józef Glemp, ówczesny Prymas Polski. Budowa
sanktuarium została jednak zablokowana, gdyż Rada Ochrony Pamięci Walk i
Męczeństwa, która nadzorowała rodziny katyńskie, powiedziała mu „nie”.

Stosunek polskich polityków do zbrodni katyńskiej obrazuje wypowiedź
Tomasza Nałęcza, doradcy prezydenta Bronisława Komorowskiego. Po
katastrofie w Smoleńsku powiedział on tak: „Nie ma ceny, której Polska
nie powinna zapłacić za polepszenie stosunków z Rosją”. Pytam więc, czy
tą ceną był Smoleńsk?

Czynniki sądowe nigdy nie przywiązywały wagi do rozmiaru zbrodni
katyńskiej. One nie czuły strat, jakie poniosło państwo polskie, polska
inteligencja i polskie rodziny, tracąc zamordowanych w Rosji naszych
oficerów, naukowców, prawników, urzędników, leśników, ponad 700 pilotów,
generałów, ojców, synów itd.

Na kłamstwie katyńskim, które obowiązywało w Polsce przez
dziesięciolecia, budowane było PRL. Przypomnę, że kiedy w 1981 roku
stawialiśmy pomnik na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie, to został on
przez funkcjonariuszy Służby Bezpieczeństwa internowany i przetrzymywano
go do 1989 roku. W roku odzyskania niepodległości też nie został
postawiony, bo na miejscu tego monumentu pojawiło się kłamstwo Wojciecha
Jaruzelskiego.

Dopiero po sześciu latach – w 1995 roku – pierwotny pomnik wrócił na
swoje miejsce na dolinkę katyńską. To w ten sposób poszczególne rządy
Rzeczypospolitej „czciły” pamięć swych rodaków, którzy zostali
wymordowani w Katyniu. Nie zadbano, aby powstały cmentarze polskich
jeńców wojennych zamordowanych w Rosji. By były one miejscami, które
stanowią terytorialną część Polski, gdzie moglibyśmy się modlić. One są
częścią składową memoriałów rosyjskich na rosyjską modłę, na rosyjskie
projekty. Na to wszystko się godziliśmy.

Nie dziwi mnie absolutnie to, że w dalszym ciągu wymierające rodziny
bliskich zamordowanych w Katyniu oraz bliskich, którzy zginęli nad
Smoleńskiem, muszą wziąć w swoje ręce całą organizację obchodów. Nam
wystarczy modlitwa w kościele, złożenie wieńców czy Przemarsz Cieni,
który będzie zorganizowany spod Muzeum Wojska Polskiego, poprzez
Krakowskie Przedmieście, poprzez pomnik, który jest na placu Zamkowym,
do pomnika Pomordowanych na Wschodzie.

Walka o utrwalenie w narodowej tradycji upamiętniania zbrodni
katyńskiej i nieszczęścia tragedii narodowej, jaką była katastrofa nad
Smoleńskiem, trwa nadal. My jesteśmy do tego zobowiązani i musimy trwać,
bo od obecnego rządu polskiego, który jest do tego powołany, od agend
rządowych nie możemy spodziewać się niczego dobrego.

Im na tym po prostu nie zależy. A przekonamy się w niedługim czasie
wszyscy, że do miejsc pamięci, które tak szumnie otwierano w latach 90.
(tych niby cmentarzy wojennych, ale one nie są cmentarzami wojennymi –
to są cmentarze jeńców pomordowanych strzałem w tył głowy), nie będzie
Polakom dane pojechać, pomodlić się, bo będą niedostępne. Wszystko
zmierza w tym kierunku.

W kwietniu 2010 roku rozdzielono wizyty prezydenta i premiera. Wizytę
z 7 kwietnia 2010 roku premiera Donalda Tuska w Katyniu uwiecznia w
muzeum tabliczka o treści: „Tu premier Rzeczypospolitej Polskiej 7
kwietnia wmurowywał kamień węgielny pod cerkiew prawosławną”. Taki
został przedstawiony cel wizyty w języku angielskim i rosyjskim. Taki
był cel wizyty premiera Tuska wówczas w Katyniu. A dzisiaj puszy się on
jako największy wróg Rosji. Co zrobił dotychczas? Przez siedem lat
swoich rządów robił wszystko, by zdemilitaryzować Polskę, zniszczyć
armię, zniszczyć wszystko, co patriotyczne, przemysł i wszystko, co jest
tak ważne w historii Polski.

 

---

 

Autor jest prezesem Komitetu Katyńskiego, polskim działaczem społecznym i samorządowcem.

Była córką generała broni Dowbor Muśnickiego,herbu Przyjaciel, ostatniego dowódcy zwycięskiego Powstania Wielkopolskiego.

Ukończyła w Poznaniu Konserwatorium, została śpiewaczką, divą operową.
Ukończyła Wyższą Szkołę pilotażu we Lwowie i Dęblinie. Była pierwszą kobieta na Świecie, która wykonała skok a wysokości 5000 metrów.
W dniu 22 września w rejonie Husiatyna nad  Zbruczem,województwo Stanisławowskie, dostała się niewoli sowieckiej Podała wymyślone dane, więc Rosjanie a później Niemcy nie wiedzieli do kogo należą zwłoki. Jej akta ujawniono dopiero w 1991 roku.
Zwłoki Pani porucznik pilot odkopali Niemcy w czasie pierwszej ekshamacji.
Szczęśliwym zbiegiem okoliczności czaszka trafiła do polskiego uczonego z zakresu medycyny sądowej profesora Bolesława Popielskiego, który przez kilkadziesiąt lat ukrywał ja przed siepaczami z NKWD, UB.
Pierwotnie czaszka była w rękach Gerharda Butza z Zakładu Medycyny Sądowej niemieckiego Uniwersytetu Wrocławskiego.
Dziś czaszka Pani porucznik spoczywa snem wiecznym w podpoznańskim Lusowie. Grobem, maleńkim muzeum opiekują się emerytowani nauczyciele z miejscowej szkoły państwo Anna i Józef Grajkowie

Władze Poznania, jego prezydenci od lat związane liberałami  Kongresu Liberalno Demokratycznego, Unii Wolności i obecnej patii rządzącej z Waldi Dzikowskim, bardziej myślą jak wymigać się od wymiaru sprawiedliwości niż zajmować się historią Poznania , bohaterami narodowymi.

   Pani Porucznik Janina Lewandowska miała siostrę:
Agnieszkę Dowbor-Muśnicką, członkinie ruchu oporu. Należała do Organizacji Wojskowej "Wilki".Została zamordowana w Palmirach. Do tej samej organizacji należał Janusz Kusociński, Pani Jadwiga  Kwaśniewska -Trytko Maleszewska, brązowa medalistka w rzucie oszczepem z 1936 roku/
Cześć Ich pamięci
Emily Dickinson,

"...Lecz gdyby ktoś mi Dziś powiedział -
Ze mogę mieć niebo całe
Dla siebie - Serce by mi pękło
Pod tak radosnym ciężarem -

Łąki - na własność -
Góry - Lasy -
Gwiazdy - bez ograniczeń -
Tyle dnia, ile zmieszczę między
Dwie skończone źrenice -

Ruch Skrzydeł Ptaka, gdy Lot Zniża..."

Uroczystości upamiętniające 76. rocznicę
zbrodni katyńskiej i 6. rocznicę katastrofy smoleńskiej na terenie Rosji
będą trwały tylko jeden dzień.

5 marca 1940 r. Biuro Polityczne KC WKP(b)
podjęło uchwałę o rozstrzelaniu polskich jeńców wojennych przebywających
w sowieckich obozach w Kozielsku, Starobielsku i Ostaszkowie oraz
polskich więźniów przetrzymywanych przez NKWD na obszarze przedwojennych
wschodnich województw Rzeczypospolitej. W wyniku tej decyzji zgładzono
około 22 tys. obywateli polskich.

Decyzja o wymordowaniu polskich jeńców wojennych z obozów w Kozielsku,
Starobielsku i Ostaszkowie oraz Polaków przetrzymywanych w więzieniach
NKWD na obszarze przedwojennych wschodnich województw Rzeczypospolitej
zapadła na najwyższym szczeblu sowieckich władz partyjnych i
państwowych. Jej podstawą było ściśle tajne pismo, które w marcu 1940 r.
skierował do Stalina ludowy komisarz spraw wewnętrznych Ławrientij
Beria. Szef NKWD pisał w nim m.in.: „W obozach dla jeńców wojennych NKWD
ZSRS i w więzieniach zachodnich obwodów Ukrainy i Białorusi w chwili
obecnej znajduje się duża liczba byłych oficerów armii polskiej, byłych
pracowników policji polskiej i organów wywiadu, członków
nacjonalistycznych, kontrrewolucyjnych partii, członków ujawnionych
kontrrewolucyjnych organizacji powstańczych, uciekinierów i in. Wszyscy
są zatwardziałymi wrogami władzy sowieckiej, pełnymi nienawiści do
ustroju sowieckiego”.

W dalszej części sporządzonej notatki Beria stwierdzał: „Będący jeńcami
wojennymi, oficerowie i policjanci, przebywający w obozach, usiłują
kontynuować działalność kontrrewolucyjną, prowadzą agitację
antysowiecką. Wszyscy czekają tylko na wyjście na wolność, aby móc
aktywnie włączyć się do walki przeciw władzy sowieckiej. Organy NKWD w
zachodnich obwodach Ukrainy i Białorusi wykryły szereg
kontrrewolucyjnych organizacji powstańczych. We wszystkich tych
kontrrewolucyjnych organizacjach przywódczą rolę odgrywali byli
oficerowie armii polskiej, byli policjanci i żandarmi”.

Według danych zawartych w piśmie Berii do Stalina, w obozach dla jeńców
wojennych przetrzymywano (nie licząc szeregowców i kadry
podoficerskiej): „14 736 byłych oficerów, urzędników, obszarników,
policjantów, żandarmów, służby więziennej, osadników i agentów wywiadu –
według narodowości: ponad 97 proc. Polaków”.

Szef NKWD podawał, że wśród nich znajduje się: 295 generałów,
pułkowników i podpułkowników, 2080 majorów i kapitanów, 6049
poruczników, podporuczników i chorążych, 1030 oficerów i podoficerów
policji, straży granicznej i żandarmerii, 5138 szeregowców policji,
żandarmerii, służby więziennej i agentów wywiadu oraz 144 urzędników,
obszarników, księży i osadników.

Notatka informowała również, że: „W więzieniach zachodnich obwodów
Ukrainy i Białorusi przetrzymywanych jest ogółem 18 632 aresztowanych
(wśród nich 10 685 Polaków)”.

W tej liczbie: „1207 byłych oficerów, 5141 byłych policjantów, agentów
wywiadu i żandarmerii, 347 szpiegów i dywersantów, 465 byłych
obszarników, fabrykantów i urzędników, 5345 członków różnorakich
kontrrewolucyjnych i powstańczych organizacji i różnych
kontrrewolucyjnych elementów, 6127 uciekinierów”.

Oceniając, że wszyscy polscy jeńcy wojenni przetrzymywani w obozach oraz
Polacy znajdujący się w więzieniach „są zatwardziałymi, nierokującymi
poprawy wrogami władzy sowieckiej”, Beria wnioskował o rozpatrzenie ich
spraw w trybie specjalnym, „z zastosowaniem wobec nich najwyższego
wymiaru kary – rozstrzelanie”. Dodawał, że sprawy należy rozpatrzyć bez
wzywania aresztowanych i bez przedstawiania zarzutów, decyzji o
zakończeniu śledztwa i aktu oskarżenia.

Formalnie wyroki miały być wydawane przez Kolegium Specjalne NKWD, w
składzie: Iwan Basztakow, Bogdan Kobułow i Wsiewołod Mierkułow.

Powyższe wnioski przedstawione przez szefa NKWD zostały w całości
przyjęte 5 marca 1940 r. przez Biuro Polityczne KC WKP(b). Na omawianym
piśmie Berii znalazły się aprobujące podpisy Stalina – sekretarza
generalnego WKP(b), Klimenta Woroszyłowa – marszałka Związku Sowieckiego
i komisarza obrony, Wiaczesława Mołotowa – przew. Rady Komisarzy
Ludowych i komisarza spraw zagranicznych i Anastasa Mikojana –
wiceprzew. Rady Komisarzy Ludowych i komisarza handlu zagranicznego, a
także ręczna notatka: „Kalinin – za, Kaganowicz – za” (Michaił Kalinin –
przew. Prezydium Rady Najwyższej ZSRS – teoretycznie głowa państwa
sowieckiego; Łazar Kaganowicz – wiceprzew. Rady Komisarzy Ludowych i
komisarz transportu i przemysłu naftowego).

3 kwietnia 1940 r. NKWD rozpoczęło likwidację obozu w Kozielsku, a dwa
dni później obozów w Starobielsku i Ostaszkowie. Z Kozielska 4404 jeńców
przewieziono do Katynia i zamordowano strzałami w tył głowy.

3896 jeńców ze Starobielska zabito w pomieszczeniach NKWD w Charkowie, a
ich ciała pogrzebano na przedmieściach miasta w Piatichatkach.

6287 jeńców z Ostaszkowa rozstrzelano w gmachu NKWD w Kalininie, obecnie
Twer, a pochowano w miejscowości Miednoje. Łącznie zamordowano 14 587
osób.

Na mocy decyzji z 5 marca 1940 r. NKWD wymordowało także około 7300
Polaków przebywających w różnych więzieniach na terenach włączonych do
Związku Sowieckiego. Na Ukrainie rozstrzelano 3435 osób (ich groby
prawdopodobnie znajdują się w Bykowni pod Kijowem), a na Białorusi około
3,8 tys. (pochowanych prawdopodobnie w Kuropatach pod Mińskiem).

Spośród jeńców z Kozielska, Starobielska i Ostaszkowa ocalała grupa 448
osób (według innych źródeł 395). Byli to ci, których przewieziono do
utworzonego przez NKWD obozu przejściowego w Pawliszczew Borze, a
następnie przetransportowano do Griazowca.

W nocy z 12 na 13 kwietnia 1940 r., a więc w czasie, kiedy NKWD
mordowało polskich jeńców i więźniów, ich rodziny stały się ofiarami
masowej deportacji w głąb ZSRS przeprowadzonej przez władze sowieckie.
Decyzję o jej zorganizowaniu Rada Komisarzy Ludowych podjęła 2 marca
1940 r. Według danych NKWD, w czasie dokonanej wówczas wywózki zesłano
łącznie około 61 tys. osób, głównie do Kazachstanu.

Posłowie Kukiz’15 Tomasz Rzymkowski i
Bartosz Jóźwiak wystosowali interpelację do ministra w tej kwestii,
pytając o niektóre nominacje.

Parlamentarzyści podważają sens zapraszania do prac w polsko-rosyjskiej
komisji zwłaszcza dr. hab. Rafała Wnuka i dr. hab. Mirosława
Filipowicza, współprzewodniczącego grupy ze strony polskiej. Obydwaj
historycy podważają z pozycji lewicowo-liberalnych polską politykę
historyczną, czego dowodem jest ich bardzo krytyczny, wręcz wrogi,
stosunek do Żołnierzy Wyklętych.

Podają przykłady wywiadów i publikacji Rafała Wnuka, które są „kalką
komunistycznej propagandy” na temat uczestników antykomunistycznego
podziemia.

Cytują fragmenty tych artykułów, w których historyk z KUL oskarża
Żołnierzy Wyklętych o antysemityzm, który miał wypływać z przedwojennej
ideologii narodowej oraz uprzedzeń religijnych, rasowych i
ekonomicznych.

„To sprzed wojny wywodził się stereotyp żydokomuny, a potem, kiedy
większość Żydów, którzy byli w Polsce, przeżyła Zagładę dzięki temu, że w
porę uciekła do ZSRR, to skojarzenie Żyd-komunista stało się jeszcze
bardziej powszechne. W tych uprzedzeniach należy szukać odpowiedzi,
dlaczego partyzanci, którzy po wojnie spotykali na swojej drodze
człowieka narodowości żydowskiej, często zakładali, że to wróg, który
albo ich zadenuncjuje, albo w przyszłości będzie kolaborował z
Sowietami” – twierdził Rafał Wnuk w jednym z artykułów w miesięczniku
„Newsweek Historia”.

W innym artykule ocenił, że Wyklęci stali się antysystemową ikoną, do
której odwoływać się zaczęły partie „krytyczne lub wrogie III RP, jak i
funkcjonujące na pograniczu kryminalnego półświatka środowiska
fanatycznych kibiców piłki nożnej”.

Tablicom upamiętniającym Polaków zamordowanych w Twerze (d.
Kalininie), ofiary zbrodni katyńskiej, grozi demontaż - poinformował
dziennik „Kommiersant”, powołując się na stowarzyszenie Memoriał
dokumentujące zbrodnie stalinowskie.

Jak podała w sobotę
gazeta, chodzi o dwie tablice, umieszczone w Twerze na budynku
Uniwersytetu Medycznego przy ul. Sowieckiej 4, które upamiętniają
Polaków tam zamordowanych i ofiary NKWD w obwodzie kalinińskim
(obecnie twerskim).

Według rosyjskiego Memoriału, który
zajmuje się badaniem i dokumentowaniem represji w ZSRR, prokuratura
ustaliła w ramach kontroli, że decyzja o zamieszczeniu tablic w tym
miejscu była błędna.

Jak pisze Memoriał, w decyzji
komitetu wykonawczego Rady Miejskiej Tweru z 9 września 1991 r.
prokuratura znalazła nieścisłość – wskazany jest adres ul. Sowiecka 2,
a powinien być numer 4.

Ponadto, jak poinformował Memoriał
w oświadczeniu przekazanym „Kommiersantowi”, prokuratura „nie znalazła
dowodów” na to, że właśnie pod tym adresem – na Sowieckiej 4 –
rozstrzeliwano Polaków, przetrzymywanych w obozie w Ostaszkowie.

Według
naszych informacji w piątek 29 listopada w administracji Tweru odbyła
się narada komisji toponimicznej. Na tej naradzie miała zapaść decyzja
dotycząca zasadności znajdowania się dwóch tablic pamiątkowych
na budynku Uniwersytetu Medycznego w Twerze, gdzie w czasach
stalinowskich znajdował się obwodowy Zarząd NKWD

— napisał Memoriał w oświadczeniu.

W Miednoje
pod Twerem, gdzie znajduje się kompleks memorialny upamiętniający
ofiary Katynia, w zbiorowych grobach spoczywa 6295 Polaków zamordowanych
wiosną 1940 r. w siedzibie NKWD w Twerze, a wcześniej przetrzymywanych
w obozie w Ostaszkowie.

W Miednoje spoczywają również
obywatele radzieccy, którzy zostali zgładzeni przez NKWD w czasie
Wielkiego Terroru (w latach 30. XX wieku). Jak podawał „Kommiersant”,
historycy szacują, że jest ich ok. 5 tys., a ich nazwiska w większości
pozostają anonimowe.

17 września stowarzyszenie Memoriał
zaprezentowało księgę pamięci, zawierającą listę Polaków, ofiar zbrodni
katyńskiej zamordowanych w Twerze. W publikacji znajdują się
opublikowane po raz pierwszy po rosyjsku biogramy i zdjęcia ofiar,
a także materiały z ekshumacji, przeprowadzonych w Miednoje w 1991 r.
i w 1995 r.

Donald Tusk, jako szef Rady Europejskiej, był zbyt
wstrzemięźliwy w próbach poprawy stosunków z Rosją - ocenił w rozmowie
z PAP europoseł, były premier Leszek Miller (Lewica). Uważa
jednocześnie, że kadencja Tuska na tym stanowisku była udana.

1 grudnia Tuska po 5-letniej kadencji na stanowisku przewodniczącego Rady Europejskiej oficjalnie zastąpił Belg, Charles Michel.

Uważam,
że z punktu widzenia Donalda Tuska to była udana kadencja. Rozpoczynał
pracę w bardzo trudnym otoczeniu, jak ktoś z innej część Europy, która
tutaj (na Zachodzie - PAP) jest traktowana bardzo często jako coś
innego. Musiał nauczyć się bardzo wielu procedur, nauczyć się języka,
zrozumieć te mechanizmy, które rządzą Radą Europejską. To wszystko,
co mógł zrobić, zrobił dobrze

— ocenił Miller.

W kwestii
brexitu uważa, że skoro w referendum Brytyjczycy podjęli decyzję
o wyjściu z UE i ustalono jego termin na koniec marca 2019 roku,
to trzeba było tego dotrzymać.

Potem byliśmy
świadkami ciągnącej się opowieści o brexicie i do dzisiaj nie wiemy,
czym to się wszystko skończy. Donald Tusk powinien ten spektakl przerwać
wtedy, gdy był ten pierwszy termin. Rozumiem oczywiście, dlaczego tego
nie zrobił. Nie żegnamy Brytyjczyków z radością, tylko z żalem

— zauważył europoseł.

Według niego Tusk miał niewiele do powiedzenia w kwestii decyzji Brytyjczyków o brexicie.

To ówczesny
premier (Wielkiej Brytanii David Cameron - PAP) użył UE jako
instrumentu w rozgrywce wewnętrznej. Przeliczył się, bo zapewne myślał,
że wynik referendum będzie inny i poniósł tego konsekwencje. Dzisiaj
miliony Brytyjczyków i państwa UE muszą się z tym zmagać

— wskazał.

Były
premier Polski odniósł się też do kryzysu migracyjnego w UE. Jego
zdaniem za proces niekontrolowanej migracji odpowiada kanclerz Niemiec
Angela Merkel i to wbrew obowiązującym w UE przepisom.

To wszystko
działo się z powodów humanitarnych, no, ale łatwo było otworzyć
granice, a potem trudno je było nie tyle co zamknąć, co wprowadzić pewne
mechanizmy kontrolne. Tusk w tej kwestii został postawiony przed
faktami dokonanymi

— zauważył Miller.

Według niego Tusk podczas swej kadencji za mało przywiązywał wagę do „odprężenia między Wschodem i Zachodem”.

Raczej
z góry założył, że nic w stosunkach, zwłaszcza z Rosją, dobrego się nie
stanie. Nie podjął żadnych działań, które mógłby sytuację
zracjonalizować. Szkoda. Trzeba było jednak próbować

— powiedział Miller.

Jego zdaniem w relacjach UE-Rosja „utrzymywania stanu zamrożenia jest dysfunkcjonalne”.

Tym
bardziej, że nie ma jednolitego stanowiska w tej sprawie. Kanclerz
Niemiec Angela Merkel nie ma żadnych problemów, żeby spotykać się
z (prezydentem Rosji Władimirem) Putinem. Na tym tle Donald Tusk, jako
szef Rady Europejskiej, był zbyt wstrzemięźliwy w próbach jakiegoś
ocieplenia stosunków z Rosją

— wskazał rozmówca PAP.

Miller
miał nadzieję, że po upływie kadencji przewodniczącego Rady
Europejskiej Tusk weźmie udział w wyborach prezydenckich w Polsce.

Uważam, że miałby szanse wygrać. (…) Stało się inaczej (…)

— podsumował.

10/04 DEKADĘ PÓŹNIEJ” to cykl tekstów przypominających
wydarzenia poprzedzające katastrofę smoleńską. Dzień po dniu odtwarzamy
publikacje, wypowiedzi, atmosferę tamtych dni, analizujemy dokumenty,
by z perspektywy dekady na nowo spojrzeć na tło narodowej tragedii.

Kolejne spotkanie Kremera

Piątek,
12 lutego 2010 r. Trwają przygotowania do organizacji wizyty Donalda
Tuska w Katyniu. Pod tą datą nie znajdujemy jednak żadnych dokumentów,
śladów spotkań istotnych dla nakreślenia

Na „pojednanie” z Rosją
pracuje cała machina rządowa, wszystkie instytucje podległe premierowi,
na czele z Radą Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa oraz MSZ. Wiceszef
polskiej dyplomacji Andrzej Kremer tego dnia spotyka się z szefem
kancelarii prezydenta Władysławem Stasiakiem. Wiemy to z późniejszego
pisma Kremera do Stasiaka, ale nie znamy szczegółów ich rozmowy.

Można
jednak przypuszczać, że niewiele się ona różni, od tej, jaką dzień
wcześniej Andrzej Kremer odbył z innym prezydenckim ministrem Mariuszem
Handzlikiem, gdy przedstawił trzy scenariusze uroczystości, w tym jeden
zakładający wspólną wizytę Donalda Tuska i Lecha Kaczyńskiego.

Kuźniar wychwala Putina

Ukazuje
się za to interesujący tekst w „Gazecie Wyborczej”, dla której
„pojednanie” z Rosją, sukces rządu Donalda Tuska i umniejszenie roli
prezydenta Kaczyńskiego jest najwyższą racją. Marcin Wojciechowski
w obszernej analizie „Putin zaprosił, ale kto pojedzie” pisze:

Przed
tegorocznymi uroczystościami w Katyniu polscy politycy powinni
odpowiedzieć sobie na pytanie: czy ważniejsze są ambicjonalne
przepychanki między prezydentem a premierem, czy też obecność w Katyniu
premiera Putina, formalnie drugiej, a faktycznie pierwszej
osoby w Rosji?

W kolejnym akapicie opinia
późniejszego doradcy Bronisława Komorowskiego, wtedy „tylko” eksperta
ds, międzynarodowych prof. Romana Kuźniara:

Moim
zdaniem niezależnie od intencji drugiej strony trzeba przyjąć rosyjskie
zaproszenie za dobrą monetę. Putina musi naprawdę sporo kosztować wyjazd
do Katynia. Doceńmy ten gest i dajmy mu być gospodarzem
tych uroczystości

Nie jątrzyć, nie próbować
organizować po swojemu uroczystości ku czci pomordowanych polskich
oficerów. Słuchać się Rosji, dać jej wolną rękę i cieszyć się jej
paciorkami – to polska racja stanu.

„Wyborcza” ze zrozumieniem o Rosji

Ten tekst spokojnie mógłby ukazać się w jakiejś „liberalnej” gazecie moskiewskiej. Wojciechowski pisze:

Udział
polskiego prezydenta w uroczystościach katyńskich nie jest Rosjanom
na rękę z kilku powodów. Główny ciężar w stosunkach z Polską wyraźnie
wziął na siebie ostatnio w Moskwie premier Putin. To on był 1 września
na Westerplatte. To on napisał artykuł opublikowany w przeddzień tej
wizyty w „Gazecie Wyborczej”, w którym potępił pakt Ribbentrop-Mołotow
i wyraził wolę poprawy stosunków z Polską. Były w tym tekście pewne
fragmenty rażące polską wrażliwość (relatywizacja postępowania Stalina),
ale był to jednak gest, który musiał Putina kosztować sporo wysiłku
i którego nie sposób nie docenić. W Polsce oczywiście od razu znaleźli
się sceptycy wytykający, że to za mało. Ale biorąc pod uwagę, że Putin
rzadko wyciąga dłoń do zgody i niechętnie krytykuje radziecką
przeszłość, był to jednak znaczący gest. Prezydent Kaczyński
odpowiedział na ten gest, nazywając w swoim przemówieniu Katyń „zbrodnią
ludobójstwa” i „zemstą za sowiecką przegraną w wojnie
polsko-bolszewickiej 1920”. Pomijając spory prawne - bo wcale nie jest
jednoznaczne, czy Katyń można zakwalifikować jako ludobójstwo - był
to dla Putina pewnego rodzaju policzek. Jego gest w postaci przyjazdu
do Gdańska spotkał się z ostrą reakcją prezydenta Polski. Rząd PO-PSL
od początku swego istnienia przestał upierać się, by Rosja uznała Katyń
za ludobójstwo. Wystarczy termin zbrodni wojennej albo zbrodni przeciwko
ludzkości, które także nie ulegają przedawnieniu. Za ludobójstwem jest
IPN, PiS oraz prezydent Kaczyński.

Mamy tu jasny
podział – rozsądny rząd, który potrafi zrobić krok wstecz na drodze
do „ucywilizowania” Rosji i pisowska część polskiego establishmentu,
która nie szuka prawdy i dziejowej sprawiedliwości, lecz dąży
do konfrontacji. I dalej, z pełnym zrozumieniem dla stanowiska Moskwy:

Trudno
się więc dziwić, że Rosja nie chce, by podczas kwietniowych obchodów
w Katyniu Lech Kaczyński powtórzył „to było ludobójstwo”. Ryzyko jest
realne, bo prezydent prowadzi już de facto kampanię przed jesiennymi
wyborami. Zaś dla jego elektoratu słowa, że Katyń był ludobójstwem,
to oczywistość. - Zależy nam, by uroczystości katyńskie nie przerodziły
się w demonstrację polityczną - powiedział niedawno rosyjski szef MSZ
Siergiej Ławrow. Rosyjscy dyplomaci precyzują, że chodzi o to,
by te uroczystości nie zostały wykorzystane przez polskich polityków
do wewnętrznej rozgrywki. - Wśród przeciętnych Polaków nastroje
antyrosyjskie są naprawdę niewielkie - mówi „Gazecie” rosyjski
dyplomata. - Ale wasi politycy uważają za punkt honoru, by na tych
nastrojach zagrać.

Ten ton będzie obecny w debacie
publicznej jeszcze przez lata: prezydent tylko z powodu kampanii
wyborczej chciał jechać do Katynia, by szarżować ws. oceny mordu NKWD
na polskich bohaterach. Stąd już dla Wojciechowskiego prosta droga
do wsadzenia prezydenta w buty awanturnika, którego ambicja przesłania
cel wyższy – obecność Putina w Katyniu:

Przed
tegorocznymi uroczystościami w Katyniu polscy politycy powinni więc
sobie odpowiedzieć na istotne pytanie: czy ważniejsze są ambicjonalne
przepychanki między prezydentem a premierem, czy też obecność w Katyniu
Putina, formalnie drugiej, a faktycznie pierwszej osoby w państwie
rosyjskim? Jest szansa, że obecność Putina w Katyniu sprawi, iż wkrótce
znikną problemy z odtajnieniem akt rosyjskiego śledztwa w sprawie
zbrodni katyńskiej. Być może pójdą za tym rehabilitacje ofiar. Na pewno
po jednoznacznym wystąpieniu Putina w Katyniu w rosyjskich mediach
z trudem przejdą - w przeszłości powtarzane co jakiś czas - brednie,
że tej zbrodni mogli dokonać Niemcy. Wreszcie będzie to pierwsza
polsko-rosyjska uroczystość na tak wysokim szczeblu służąca pojednaniu
obu narodów. To naprawdę świetna okazja, by oddać hołd polskim
i rosyjskim ofiarom represji stalinowskich bez rozróżniania ich
na naszych i waszych. I pokazać, że tragedia stalinizmu może łączyć,
a nie dzielić.

Wystarczyło parę tygodni,
by przekonać się, ile ostało się z tej przenikliwej analizy. Dość
przypomnieć, że materiały dotyczące Zbrodni Katyńskiej, rzekomo nowe,
przekazane przez Moskwę w kwietniu 2010 r. były doskonale znane polskim
historykom, a dokumentów, o które Polska wielokrotnie się dopraszała nie
ma do dziś. Pozostał tekst „Gazety”, dzięki której rosyjska gra
Katyniem mogła się jeszcze lepiej udać.

Choć z ostatnimi zdaniami tego tekstu należy się zgodzić:

Ale
lepiej, by polscy politycy spokojnie i zawczasu uzgodnili formułę
udziału w uroczystościach katyńskich - z prezydentem lub bez niego.
Jeśli taka decyzja zostanie wypracowana, to Rosja nie będzie miała kogo
ani co rozgrywać.

Niestety politycy z otoczenia Donalda Tuska – z nim samym na czele – o takim porozumieniu nie chcieli słyszeć, co pokazaliśmy w poprzednich częściach kalendarium i co wypłynie w kolejnych dniach. Zamiast szukać porozumienia z Lechem Kaczyńskim, układali się przeciwko niemu z Moskwą.

Korwin o prezydencie, co się „wprasza”

12 lutego
2010 r. odnotowujemy jeszcze jedną znamienną publikację – felieton
Janusza Korwin-Mikkego w „Dzienniku Polskim”. Jego wymowa tylko
teoretycznie ma na celu zadbanie o wizerunek Lecha Kaczyńskiego.
De facto – co w przypadku Korwina nie dziwi – jest po myśli Rosjan.
Przytaczam w całości:

Gdy jakieś uroczystości
organizowane są w Polsce, to jakoś nikt nie ma wątpliwości,
że z zagranicy przyjadą dokładnie ci, którzy zostali zaproszeni. To samo
zresztą dotyczy spraw prywatnych: jeśli zapraszam pana Kowalskiego,
to nie oczekuję, że przyjedzie pan Wiśniewski.

Bo może ja go akurat nie lubię i widzieć nie chcę.

W dyplomacji
ponadto obowiązują zasady rangi. Premier zaprasza premiera - prezydent
lub monarcha - prezydenta lub monarchę. Kropka.

Tymczasem gdy p.
Włodzimierz W. Putin zaprosił na uroczystości do Katynia JE Donalda
Tuska - to w Polsce zaczęła się dyskusja, czy nie powinien tam też
pojechać JE Lech Kaczyński!!!

Rozpoczął ją… sam zainteresowany. Po tym, co opowiadał n/t Rosji, po tym co czynił - wpraszał się: „…chyba wizę mi dadzą?”.

Dadzą.
Tylko zostanie potraktowany jak niezaproszony turysta. Telewizje pokażą
p. Putina pod rękę z p. Tuskiem - i Pana Prezydenta stojącego smętnie
z tyłu z urzędnikiem reprezentującym Prezydenta Federacji.

Jak
widać, również według Korwin-Mikkego prezydent „wpraszał się”
na uroczystości. A przecież nie o wpraszanie się chodziło, lecz
umożliwienie głowie polskiego państwa znalezienia się w świętym miejscu
polskiej pamięci w 70. rocznicę zbrodni. Powinien był to umożliwić rząd,
który prowadził wszystkie rozmowy w tej sprawie z Rosjanami. Ale tego
gabinet Donalda Tuska nie chciał. I w swojej operacji mógł liczyć
nawet na Korwina.

Marek Pyza

Wszystkie części kalendarium „10/04 DEKADĘ PÓŹNIEJ” znajdziesz tutaj.

Z kolei Magdalena Merta, wdowa po śp. Tomaszu Mercie, podkreśla, że w tej targają nią dwa sprzeczne uczucia.

Mam
dwa sprzeczne uczucia. Po pierwsze jestem głęboko wzruszona i bardzo
ciepło przyjmuję to, że pan premier chce złożyć taki hołd nie tylko
naszym bliskim, ale przede wszystkim pomordowanym przez Sowietów polskim
oficerów w Katyniu. Chce być spadkobiercą tej idei, za która delegacja
prezydencka z 2010 roku w sensie absolutnie dosłownym oddała życie.
Wielki szacunek, podziw i po prostu wzruszenie. Przy całym podziwie dla
tej decyzji i tego gestu bardzo znaczącego, za który chciałabym złożyć
premierowi ukłon, to jednocześnie mam pewnie w jakiejś mierze
irracjonalny lęk. Nazywanie tego miejsca lotniskiem jest gruba przesadą.
Dobrze byłoby, aby ktoś przestudiował wygląd tego miejsca, zanim wyśle
tam kogokolwiek

— mówi.

Czułabym
większy komfort, gdyby polska delegacja tam nie poleciała, jednak
to są w końcu samodzielnie myślący i bardzo odważni ludzie. Sami będą
podejmować decyzję. Rozumiem, że ktoś czuje potrzebę pomodlenia tam, ale
jednocześnie boję się zła. Wołałbym, żeby nikt się nie narażał

— podkreśla.

IAR:
Czaputowicz zapowiedział notę do strony rosyjskiej ws. organizacji
obchodów w Katyniu i Smoleńsku. "Liczymy na przychylność"

Czaputowicz podkreślił, cytowany w depeszy IAR, że nota ma zawierać
prośbę o umożliwienie tam obchodów i będzie „oficjalnym działaniem”.

Liczymy na przychylność strony rosyjskiej

—dodał szef MSZ.

W najbliższych
dniach szef polskiego resortu dyplomacji weźmie także udział
w konferencji bezpieczeństwa w Monachium, gdzie spodziewany jest także
minister spraw zagranicznych Rosji Siergiej Ławrow. Czaputowicz
zastrzegł, że nie wiadomo, czy dojdzie do rozmowy z Ławrowem w Monachium
w sprawie organizacji wizyty polskich władz w Katyniu
i Smoleńsku 10 kwietnia.

Szef Kancelarii Prezesa Rady Ministrów
Michał Dworczyk mówił w czwartek w RMF FM, że premier Morawiecki
10 kwietnia chce być i w Smoleńsku, i w Katyniu.

W tej chwili kancelaria analizuje możliwości przygotowania takiego wyjazdu

—powiedział.

Premier
Mateusz Morawiecki w swoim wpisie na Facebooku w czwartek podkreślił,
że 10 kwietnia, w 10. rocznicę katastrofy smoleńskiej, chce być
i w Smoleńsku i w Katyniu.

Rzecznik prezydenta Błażej Spychalski
poinformował, że prezydent wyraził oczekiwanie wobec premiera i rządu,
by podjąć działania celem godnego przygotowania uroczystości w 80.
rocznicę zbrodni katyńskiej. Spychalski dodał, że w najbliższych dniach
dojdzie do spotkania szefów MSZ Polski i Rosji w tej kwestii.

Z rosyjskim ambasadorem bez wiedzy prezydenta

17 lutego 2010
r. wiceszef MSZ Andrzej Kremer przyjął przy al. Szucha rosyjskiego
ambasadora w Polsce Władimira Grinina. Spotkanie odbyło się na prośbę
tego ostatniego. W spotkaniu Kremer-Grinin uczestniczyli też Jarosław
Bratkiewicz i Dariusz Górczyński z MSZ oraz D. Polanskiy z rosyjskiej
ambasady. Dyplomaci poruszyli kilka kwestii – m.in. niedawną wizytę
w Moskwie marszałka Bogdana Borusewicza (więcej o niej tutaj),
ale przede wszystkim planowaną wizytę w Warszawie wiceszefa kancelarii
rządu Rosji Jurija Uszakowa. W notatce z rozmowy ten temat zajmuje
najwięcej miejsca. W dokumencie czytamy:

Odnosząc
się do informacji przekazanej za pośrednictwem naszej placówki
w Moskwie, przez Sekretariat J. Uszakowa, iż byłby on gotów odbyć
rozmowy z Min. T. Arabskim w dniu 25 lutego br., wyraziłem przekonanie
że podczas planowanego spotkanie zostanie wypracowana satysfakcjonująca
obie strony koncepcja udziału Premierów D. Tuska i W. Putina
w uroczystościach poświęconych 70. rocznicy zbrodni katyńskiej.
Wyraziłem również nadzieję na ostateczne ustalenie w trakcie spotkania
Arabski-Uszakow terminu wspólnych uroczystości katyńskich oraz
konstruktywne omówienie ich kształtu w kontekście wyrażonej przez
Prezydenta L. Kaczyńskiego woli złożenia wizyty w Katyniu w kwietniu br.
Zapewniając, że podczas rozmów z J. Uszakowem Min. T. Arabski
przedstawi w szczegółach polską wizję uroczystości katyńskich,
zadeklarowałem naszą otwartość w odniesieniu do propozycji
i ewentualnych sugestii rosyjskich w tym zakresie.

W odpowiedzi
na pytanie rozmówcy dotyczące przewidywanego kształtu uroczystości,
poinformowałem, że zarys tego, co miałoby się wydarzyć w Katyniu
w obecności obu Premierów Min. T. Arabski przedstawił J. Uszakowowi
podczas rozmowy telefonicznej, która odbyła się w ślad za rozmową
telefoniczną obu Premierów. Podkreśliłem, że zgodnie z ustaleniami
Tusk-Putin, tegoroczne obchody katyńskie będzie szczególnie znamionował
wymiar etyczno-moralny. W tym kontekście pozytywnie oceniłem
zapowiedzianą przez Premiera W. Putina wolę zbudowania na terenie Rosji
(Ostaszków) kaplicy upamiętniającej ofiary Katynia. Do kluczowych
elementów programu pobytu obu Premierów w lesie katyńskim i w Smoleńsku
zaliczyłem: wspólne oddanie hołdu ofiarom zbrodni na terenie Kompleksu
Memorialnego „Katyń”, spotkanie z uczestnikami specjalnego posiedzenia
Grupy do Spraw Trudnych oraz lunch roboczy. Co do kolejności scenariusza
rzeczonych przedsięwzięć zadeklarowałem daleko idącą elastyczność
strony polskiej. Zaznaczyłem, że zgodnie z sugestią J. Uszakowa,
co do terminu wspólnych uroczystości z udziałem Premierów, orientujemy
się na dzień 7 kwietnia br.

Dokument ten trafił
do wielu urzędników. Wśród 21 adresatów w rozdzielniku są m.in.
marszałek Senatu, minister spraw zagranicznych i wiceministrowie,
wiceminister kultury, pracownicy KPRM, a nawet Centrum Informacyjnego
Rządu. Nie ma zaś nikogo z kancelarii prezydenta. To kolejne spotkanie,
na którym przedstawiciele polskiego rządu omawiali ze stroną rosyjską
plany uroczystości katyńskich, kompletnie pomijając prezydenta, nawet
lakonicznie nie informując go o ustaleniach. Mimo że prezydent
współprowadzi politykę zagraniczną RP, a także 3 tygodnie wcześniej
oficjalnym pismem wyrażał chęć uczestniczenia w rocznicowych obchodach.

Czy
gdyby nie „otwartość na rosyjskie sugestie”, Lech Kaczyński zostałby
poinformowany o rozmowach? Przypomnijmy, to strona rosyjska sprzeciwiała
się uczestnictwu polskiej głowy państwa w wydarzeniach w Katyniu.
Rządowi Donalda Tuska było to zaś na rękę.

Rosyjski ambasador
widząc stanowisko polskiego rządu, w kolejnych dniach podejmie grę
przeciw prezydentowi Kaczyńskiemu, której szczegóły omówimy niebawem.

„Wiedomosti” czekają na historyczny przełom

17 lutego
2010 r. o zbliżających się uroczystościach informuje rosyjski dziennik
„Wiedomosti”. Jego publikację omawia wiele polskich redakcji. Wybija się
domniemanie, że spotkanie premierów Rosji i Polski „może stać się
symbolicznym” - zauważa w środę dziennik „Wiedomosti”.

Gazeta
zauważa, że „Katyń jest zapewne najlepszym miejscem, w którym wspólny
ból może położyć kres bluźnierstwom nad pamięcią poległych, a także
pomóc skończyć z historycznymi pretensjami i osiągnąć pojednanie”.

Wszystko jest jednak uzależnione od tego, na ile Polacy zechcą zrezygnować z nazywania zbrodni po imieniu.

W ostatnich
latach tragedie okresu 1920-40 często były kartami przetargowymi
w rękach nieuczciwych polityków i publicystów, co przeszkadzało
naturalnemu dążeniu rodzin ofiar do pośmiertnej rehabilitacji poległych.
Niemądre oskarżenia ze strony posłów na Sejm o ludobójstwo
Moskwa niezdarnie odpierała „kontrkatyniem”, próbami
zaprzeczenia historii

Choć trzeba oddać, że ogólna wymowa tekstu jest – jak na rosyjskie standardy – dość łagodna. Czytamy w nim bowiem również:

Jedni
publicyści podważali potwierdzony tysiącami dokumentów i relacjami
świadków fakt unicestwienia Polaków przez NKWD. Inni próbowali
kwestionować zbrodniczy charakter egzekucji w Katyniu, Miednoje
i Starobielsku, przedstawiając je jako odwet za śmierć - głównie
z powodu chorób i odniesionych ran - dziesiątków tysięcy
czerwonoarmistów w polskiej niewoli. Rosyjskie sądy pod formalnymi
pretekstami odmawiały uznania rozstrzelanych za ofiary politycznych
represji i rehabilitowania ich (…) niedawne kroki Rosji i reakcja
polskiego establishmentu pozwalają żywić nadzieję, iż Moskwa i Warszawa
uświadomiły sobie, że wspólny ból z powodu poległych i uznanie zbrodni
dawnych reżimów nie ma nic wspólnego z poniżaniem samych siebie. (…)
Tragiczne stronice niedawnej przeszłości powinny rodzić nie nieufność,
lecz łączyć kraje i narody o wspólnych losach.

Marek Pyza

Wszystkie części kalendarium „10/04 DEKADĘ PÓŹNIEJ” znajdziesz tutaj.

Moskwa decyduje o kształcie uroczystości

18 lutego 2010 r. w Smoleńsku i Katyniu przebywał Andrzej Przewoźnik, szef Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, oficjalnie organizującej uroczystości katyńskie. Spotkał się z Siergiejem Kudriawcewem,
zastępcą naczelnika Zarządu ds. Kontaktów Międzynarodowych , Współpracy
Regionalnej i Turystyki administracji obwodu smoleńskiego. W spotkaniu
wziął także udział Igor Grigoriew, dyrektor Kompleksu Memorialnego w Katyniu, jego zastępcy, a także Michał Greczyło, kierownik Wydziału Konsularnego Ambasady RP w Moskwie (późniejszy konsul w Smoleńsku). Ten ostatni w notatce z rozmów zapisał:

W trakcie
spotkania A. Przewoźnik przedstawił koncepcje organizacji uroczystości
rocznicowych. Jedną z nich jest zorganizowanie obchodów z jednoczesnym
udziałem Premiera i Prezydenta RP. Inną, bardziej prawdopodobną jest
zorganizowanie dwóch uroczystości – pierwszej 7 kwietnia z udziałem
Premierów Polski i Rosji oraz drugiej, 10 kwietnia z udziałem
Prezydenta RP.

A więc, jak się okazuje, wciąż były możliwe wspólne uroczystości z udziałem Donalda Tuska i Lecha Kaczyńskiego.
Owszem, urzędnicy rządowi orientowali się raczej na rozdzielenie wizyt,
ale ostateczna decyzja formalnie jeszcze nie zapadła. To wydarzy się
dopiero za kilka dni. Tymczasem strona rosyjska konsekwentnie wyraźnie
wskazuje, jaki scenariusz bardziej jej odpowiada. Co ciekawe, nie ma ani
jednego dokumentu, z którego można wnosić, że polski rząd choćby
próbował zapobiec rozgrywaniu władz RP przez Moskwę. A Rosjanie przy
każdej możliwej okazji wskazują, z kim rozmawiać chcą (Tusk), a kogo
uparcie marginalizują. Nie inaczej było 18-19 lutego w Katyniu.
W notatce czytamy dalej:

Rozmówcy ze strony
rosyjskiej przyjęli do wiadomości polskie propozycje i stwierdzili,
że wariant osobnych wizyt Premiera i Prezydenta RP byłby najbardziej
korzystny z punktu widzenia organizacji uroczystości.

Na końcu dokumentu znajdujemy jeszcze jeden ciekawy fragment.

A.
Przewoźnik poinformował także gospodarzy, że około 2-3 marca br.
do Smoleńska przybędzie Grupa Robocza, w skład której wejdą
przedstawiciele ROPWiM, MSZ, BOR, Kancelarii Premiera i mediów. Jej
zadaniem będzie dokonanie ostatecznych ustaleń w sprawie wizyty Premiera RP D. Tuska i Prezydenta RP L. Kaczyńskiego.

Ileż to razy słyszeliśmy z ust Donalda Tuska i członków jego gabinetu (np. Radosława Sikorskiego czy Tomasza Arabskiego),
że strona rządowa nie zajmowała się organizacją wizyty Lecha
Kaczyńskiego w Katyniu. Powyższy fragment (jako jeden z bardzo, bardzo
wielu dokumentów) temu przeczy. Nie tylko planowano podjąć „ostateczne
ustalenia”, ale też nie planowano włączać w nie przedstawicieli
kancelarii głowy państwa.

Marek Pyza

Sowiecki styl Grinina

20 lutego 2010 r. rosyjski ambasador
w Polsce postanawia wykorzystać konflikt między rządem a prezydentem
i osobiście włącza się do gry przeciw Lechowi Kaczyńskiemu. Jest
świadomy, że urzędnicy podlegli Donaldowi Tuskowi „są otwarci
na sugestie” Rosji ws. rocznicowych obchodów.

Pisałem o tym 17 lutego. CZYTAJ WIĘCEJ: 10/04 DEKADĘ PÓŹNIEJ. 17 lutego – polski rząd deklaruje ambasadorowi Rosji otwartość na sugestie z Moskwy

Władimir
Grinin to doświadczony dyplomata. W rosyjskim MSZ pracował od 1971 r.
(na emeryturę przeszedł przed dwoma laty kończąc misję na placówce
w Berlinie, dokąd pojechał w 2010 r. z Warszawy). Nic dziwnego,
że biegle posługuje się szerokim wachlarzem dyplomatycznych sztuczek.

Swoją
wypowiedzią z 20 lutego chciał dać do zrozumienia, że głowa państwa być
może nie wie czego chce i wcale nie zamierza uczestniczyć
w uroczystościach katyńskich.

Podczas dnia otwartego rosyjskiej
ambasady mówi polskim dziennikarzom, że placówka nie otrzymała
z Kancelarii Prezydenta RP informacji o tym, że Lech Kaczyński chce
wziąć udział w uroczystościach w Katyniu.

Nie dostaliśmy do tej pory oficjalnego pisma. Nie widziałem takiego pisma

— twierdzi Grinin.

Handzlik prostuje

To kłamstwo.
27 stycznia pismo w tej sprawie do ambasady FR wysłał prezydencki
minister ds. międzynarodowych Mariusz Handzlik. Taki sam dokument
otrzymało wówczas MSZ. I właśnie Handzlik szybko odniósł się
do słów Grinina:

List z Kancelarii Prezydenta został
wysłany. Mamy potwierdzenie, że został on otrzymany przez ambasadę
Federacji Rosyjskiej. List został skierowany do pana ambasadora Grinina

—
powiedział współpracownik Lecha Kaczyńskiego. Jak dodał, jeśli list
został źle zrozumiany, czy z jakichś powodów nieodczytany, to kancelaria
może go ponownie przedstawić stronie rosyjskiej.

Następnego
dnia ambasador dostanie zaproszenie do kancelarii prezydenta, aby
wyjaśnić sprawę. Ale do tego w szczegółach wrócimy w następnym odcinku.

Marek Pyza

23 lutego jest bardzo ważnym dniem w kalendarium zdarzeń przed
katastrofą smoleńską. To wtedy przeprowadzono operację formalnego
wykluczenia Lecha Kaczyńskiego ze wspólnych obchodów rocznicy zbrodni
katyńskiej. To data rozdzielenia wizyt.

Andrzej Kremer skierował
tego dnia pismo do szefa kancelarii prezydenta Władysława Stasiaka.
Na wstępie nawiązuje do ich rozmów z 12 i 22 lutego a także do pisma
Mariusza Handzlika z 27 stycznia informującego o zamiarze uczestniczenia
prezydenta w uroczystościach. Dalej czytamy:

pozwolę sobie ponownie potwierdzić Panu Ministrowi, iż zgodnie z coroczną tradycją, Rada
Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa organizuje, w dniu 10 kwietnia 2010
r., wyjazd oficjalnej delegacji polskiej na coroczne uroczystości
w Katyniu z okazji przypadającej w tym roku 70. rocznicy
zbrodni katyńskiej. Do udziału zaproszeni są przedstawiciele rodzin
katyńskich, duchowieństwa, Wojska Polskiego oraz innych grup
społecznych i instytucji.

Mając powyższe na uwadze, zwracam się do Pana Ministra z uprzejmą prośbą o ostateczne
potwierdzenie gotowości Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej
do uczestniczenia w tych uroczystościach i przewodniczenia delegacji
polskiej.

Ze względu na konieczność pilnego podjęcia
szeregu przedsięwzięć logistycznych niezbędnych dla sprawnego
zorganizowania wyjazdu delegacji, uprzejmie proszę Pana Ministra
o niezwłoczne udzielenie odpowiedzi.

Stasiak potwierdza gotowość prezydenta

Jeszcze tego samego dnia Stasiak odpowiada ministrowi Kremerowi:

Uprzejmie
dziękuję Panu Ministrowi za pismo z dnia 23 lutego 2010 r. w sprawie
organizacji uroczystości w Katyniu w dniu 10 kwietnia 2010 r. z okazji
przypadającej w tym roku 70-tej rocznicy zbrodni katyńskiej.

W związku z prośbą Pana Ministra potwierdzam gotowość Pana Prezydenta RP do uczestnictwa w tych uroczystościach i przewodniczenia delegacji polskiej.

Realizacja
tego przedsięwzięcia będzie wymagała bieżącej współpracy, konsultacji
i koordynacji działań, wyrażam zatem pełną gotowość do współdziałania
w tym zakresie.

Smutek przeszywa czytając te pisma
z dzisiejszej perspektywy. Wiemy bowiem, że od miesiąca rząd planuje
wszystko z Rosjanami bez wiedzy prezydenta. Nie informuje o ustaleniach,
nie zaprasza na spotkania grup roboczych, nie przesyła dokumentów,
które dotyczą również wizyty głowy państwa. Dopiero 23 lutego kancelaria
głowy państwa jest o czymkolwiek informowana. Władysław Stasiak
odpowiada będąc przekonanym, że wizyta będzie jedna i wierząc,
że wszystkie szczegóły zostaną wypracowane wspólnie z rządem. Nie wie,
że wszystko jest już ustalone zupełnie inaczej. A pilne potwierdzenie
„przewodniczenia delegacji polskiej” przez prezydenta ma pozwolić
rządowi spokojnie zajmować się planowaniem uroczystości z udziałem
Donalda Tuska i Władimira Putina 7 kwietnia.

Dodajmy,
że mimo wysłania potwierdzenia przez szefa KPRP, rząd wciąż nie
notyfikował wizyty prezydenta u Rosjan. Powinien był to zrobić blisko
miesiąc wcześniej (niezwłocznie po piśmie z 27 stycznia), ale wydarzy
się to dopiero w połowie marca.

„Ta rocznica wryje nam się w pamięć”

Zanim
23 lutego 2010 r. nastąpiła wymiana powyższych pism, szef kancelarii
głowy państwa udzielił wywiadu Konradowi Piaseckiemu w RMF FM.
Mówi m.in.:

WS: Jestem przekonany o tym, że wizyta prezydenta zostanie przeprowadzona tak, że damy radę pokazać, że jesteśmy jednym krajem, działamy jak jedna drużyna.
Damy radę uhonorować tę rocznicę, bo ona jest tutaj najważniejsza
i warto o tym pamiętać. I tak się po prostu stanie. (…) My musimy zrobić
wszystko, Polska ma jedną administrację. Ale taka jest rocznica, Rzeczpospolita
jest jedna. I zrobimy wszystko, żeby tak się stało i żeby to wyryło się
w pamięci Polaków jako ważna rocznica, ważna dla naszej tożsamości,
ważna dla naszej pamięci.

KP: Jako demonstracja jedności polskich polityków też?

WS: I to będzie, i to musi być demonstracja jedności polskich polityków. Jestem przekonany, że tak się stanie.

KP: Oby tak było. A Radek Sikorski mówi, że może zamiast do Katynia, do Moskwy powinien prezydent 9 maja pojechać.

WS: Nie, nie mówi w ten sposób.

KP: Panie ministrze, o fakty się nie kłóćmy, bo tak mówił.

WS:
Po kolei. Powinien jechać do Katynia i nie zamieniajmy tych faktów,
bo właśnie tutaj wejdziemy w sferę absurdu kompletnego. Czym innym
Katyń, czym innym uroczystości w Moskwie. Bez żartów w tej sprawie,
musimy działać poważnie.

KP: Bez żartów. Lecha Kaczyński wybierze się 9 maja do Moskwy, panie ministrze?

WS:
Z Ministerstwa Spraw Zagranicznych Rzeczypospolitej Polskiej mamy jasny
sygnał, że po pierwsze, musimy mieć zaproszenie. I to jest przesłanie,
jakie dostaliśmy z MSZ-u polskiego. I wtedy zaczniemy na ten
temat rozmawiać.

KP: A jeśli zaproszenie się pojawi?

WS:
Nie mieszajmy naprawdę tych rzeczy. Moskwa, Katyń, to są naprawdę bardzo
istotne różnice. Różne rocznice, warto o tym pamiętać. Jeszcze raz
powiadam - zrobimy wszystko żeby Polska pokazała, że jest jednym krajem

Wypych: „Tego dnia w Katyniu powinni być i prezydent RP, i premier RP”

O tym,
że kancelaria prezydenta była przekonana, iż organizowana jest jedna
wizyta, świadczy też wywiad, jakiego TVP1 udzielił minister Paweł
Wypych. Stwierdził, że wypowiedzi i ministra spraw zagranicznych
Radosława Sikorskiego i rzecznika rządu Pawła Grasia pokazują, że jest
realna szansa, żeby te uroczystości odbyły się w sposób jak najbardziej
odpowiedni.

Jak odnotowała Polska Agencja Prasowa,
Wypych pytany, czy zaproszenie premiera Donalda Tuska przez premiera
Rosji Władimira Putina na uroczystości w Katyniu nie stawia prezydenta
Lecha Kaczyńskiego w niezręcznej sytuacji odpowiedział, że premier Putin
zrobił to, co uznał za właściwe, oczywiste jest, że premier
zaprasza premiera.

Ale wszyscy wiedzieli
od 27 stycznia, i polski MSZ, i polska ambasada w Moskwie, ale również
pan ambasador Grinin, ambasador Federacji Rosyjskiej w Warszawie, o tym,
że pan prezydent Kaczyński zamierza wziąć udział w uroczystościach
rocznicowych w Katyniu.

Prezydencki minister dodał,
że 70. rocznica mordu w Katyniu, jest tym momentem, kiedy trzeba oddać
hołd pomordowanym oficerom i wyrazić szacunek ich rodzinom.

Wewnętrzne
problemy bieżącej polityki nie powinny tutaj brać górę, tutaj apel
ministra Sikorskiego, żeby pan prezydent nie jechał do Katynia, tylko
jechał do Moskwy – no, przepraszam - to trochę kuriozum.

Minister
pytany o wypowiedź marszałka Sejmu Bronisława Komorowskiego, który
m.in. ocenił, że „nie jest rzeczą dobrą, aby samemu publicznie się
zgłaszać z chęcią udziału (w uroczystościach)” stwierdził, że Komorowski
chyba tą wypowiedzią bardziej krytykuje premiera Donalda Tuska.

Po tym
słynnym telefonie premiera Putina do premiera Tuska nie było żadnego
sygnału ze strony kancelarii premiera, myśmy o wszystkim dowiedzieli się
z mediów, a strona rządowa jakby wyraziła wielką radość, że została
zaproszona i wybrana.

Zaznaczył, że przez dwadzieścia lat było tak, że to polska strona organizowała uroczystości w Katyniu.

Myślę,
że tutaj ustawienie się w roli gospodarza przez pana premiera Putina
jest rzeczą nową. Nie wiem, czy to będzie wielki przełom, ale myślę,
że to jest bardzo dobry gest, dobrze, że premier Federacji Rosyjskiej
pojawi się w Katyniu, to jest bardzo wysoki szczebel
i to trzeba podkreślić.

Z drugiej strony - dodał - delegacja polska powinna być pełna:

Tego
dnia w Katyniu powinni być i prezydent RP, i premier RP. To jest 70.
rocznica, to jest święte dla Polaków miejsce i tu żadne spory nie
powinny mieć miejsca.

Pytany, czy
prezydent będzie chciał przewodniczyć polskiej delegacji na uroczystości
w Katyniu, Wypych powiedział, że na pewno Lech Kaczyński będzie chciał
zabrać głos na uroczystości.

Myślę, że to jest też
oczekiwanie wszystkich Polaków. Lech Kaczyński w rozmowach z nami
podkreśla wyraźnie: nie ma znaczenia jak się nazywa prezydent, czy jak
się nazywa premier, to jest 70. rocznica mordu na polskich oficerach
w Katyniu, trzeba oddać hołd pomordowanym, okazać szacunek ich rodzinom.
I to jest zadanie dla najwyższych władz RP: dla premiera,
dla prezydenta.

Jak dodał, trzeba pokazać, iż Katyń
nie jest miejscem, którym może ktokolwiek wewnątrz czy z zewnątrz
próbować rozgrywać, to jest miejsce, w którym Polacy powinni
być wspólnie.

Jak dziś już doskonale wiemy, taka chęć panowała tylko w obozie prezydenckim.

Kolejne spotkanie bez ludzi prezydenta

O tym,
że rząd wytworzył niejako dwie rzeczywistości – z jednej strony
rzekomej współpracy z głową państwa, a z drugiej samodzielnego
organizowania wszystkiego poza wiedzą prezydenta – świadczy też to,
co wydarzyło się tego samego 23 lutego w Radzie Ochrony Pamięci
Walk i Męczeństwa.

A miało wówczas miejsce kolejne spotkanie
organizacyjne. Byli na nim przedstawiciele MON, BOR, KPRM, MSZ, ZHP, ZHR
oraz Federacji Rodzin Katyńskich. Do kancelarii prezydenta zaproszenia
nie wysyłano.

Z notatki sporządzonej po spotkaniu wiemy,
że Andrzej Przewoźnik zdał sprawozdanie ze swojej wizyty w Moskwie
i przekazał, że strona rosyjska zadeklarowała pomoc w wypadku dwóch
wizyt, tj. pierwszej z udziałem premierów Polski i Rosji oraz drugiej
z udziałem prezydenta RP.

Z późniejszych zeznań Małgorzaty
Łatkiewicz-Pawlak z Protokołu Dyplomatycznego dowiadujemy się,
że PD został włączony do organizacji uroczystości 15 lutego, zaś
23 lutego omawiana była wciąż jedna wizyta z udziałem i prezydenta
i premiera. Ona sama miała dowiedzieć się o dwóch wizytach od Andrzeja
Przewoźnika dopiero 2 marca (tego dnia po raz pierwszy na spotkanie
organizacyjne zaproszono przedstawiciela KPRP).

Szef KPRP z rodzinami katyńskimi

Również
23 lutego w kancelarii prezydenta odbyło się spotkanie Władysława
Stasiaka z przedstawicielami rodzin katyńskich. Wzięli w nim udział:
Andrzej Skąpski, prezes Federacji Rodzin Katyńskich, ks. Andrzej
Kwaśnik, kapelan Federacji Rodzin Katyńskich, Bożena Łojek
przewodnicząca Polskiej Fundacji Katyńskiej, Teresa
Walewska-Przyjałkowska, wiceprezes Fundacji „Golgota Wschodu” (zdjęcie
z tego spotkania ilustruje dzisiejszy odcinek kalendarium).

Na stronach kancelarii prezydenta w podsumowaniu rozmowy czytamy:

Podczas
spotkania Szef Kancelarii Prezydenta RP poinformował, że Prezydent
Rzeczypospolitej Polski Lech Kaczyński potwierdził swój udział
w uroczystości z okazji 70. rocznicy zbrodni katyńskiej, która odbędzie
się w Katyniu. Jednocześnie podkreślił, że pamięć o ofiarach zbrodni
katyńskiej wymaga najwyższego szacunku i ma nadzieję, że uroczystości
katyńskie zgromadzą wszystkich, którzy chcą w pokoju i pojednaniu oddać
hołd pomordowanym.

Wszyscy uczestnicy tego spotkania zginęli 10 kwietnia w Smoleńsku…

Marek Pyza

Wszystkie części kalendarium „10/04 DEKADĘ PÓŹNIEJ” znajdziesz tutaj.

Arabski + Uszakow – serdeczności i pominięcia

Dlaczego
kancelarii premiera i MSZ tak się spieszyło 23 lutego, by wymóc
na kancelarii prezydenta potwierdzenie przewodniczenia prze Lecha
Kaczyńskiego delegacji do Katynia 10 kwietnia? Bo zbliżały się kluczowe
rozmowy w Warszawie z człowiekiem Władimira Putina.

25 lutego
2010 r. do Warszawy przyjechał Jurij Uszakow, Szef Aparatu Premiera
Federacji Rosyjskiej. Przyjął go (najpierw w kancelarii premiera,
a później w restauracji) szef KPRM Tomasz Arabski. W spotkaniu
uczestniczą także Andrzej Kremer z MSZ, Tomasz Pawlak z KPRM oraz W.
Grinin, D. Polanskiy i A. Karbowskiy z rosyjskiej Ambasady. Z notatki
sporządzonej po tym spotkaniu dowiadujemy się, jaki jest aktualny stań
ustaleń między obu rządami. W notatce czytamy:

Min.
Uszakow na wstępie przekazał pozdrowienia od Premiera Putina dla
Premiera Tuska, potwierdzając 7 kwietnia br. jako datę
planowanych uroczystości.

Min. Arabski obiecał przekazanie
życzeń i wyraził zadowolenie z tak szybko zrealizowanej wizyty min.
Uszakowa. Zaproponował, aby gość przedstawił rosyjską wizję
przygotowywanych uroczystości.

Min. Uszakow zwrócił się jednak z prośbą o dyskusję nad polskim scenariuszem planowanych obchodów.

Min.
Arabski przedstawił główne elementy ważne dla strony polskiej - wspólne
oddanie hołdu przez obu Premierów na cmentarzu polskich oficerów,
wspólne złożenie wieńców zarówno na grobach polskich ofiar Katynia, jak
i pod krzyżem prawosławnym, krótkie wystąpienia obu Premierów,
ewentualne poświęcenie/wmurowanie kamienia pod świątynię pojednania –
zgodnie z ustaleniami przyjętymi wstępnie przez obu Premierów w rozmowie
telefonicznej, ewentualne spotkanie z członkami Grupy ds Trudnych.
Minister podkreślił, iż dla strony polskiej ważne jest, aby zamknięciem
sprawy Katynia było podpisanie wspólnego Memorandum dotyczącego
powołania tzw. Domów Wspólnej Historii. Ideę utworzenia takich ośrodków
zaakceptowali obaj Premierzy podczas rozmów w Sopocie.
Do rozstrzygnięcia pozostaje ranga sygnatariuszy dokumentu, Min. Arabski
przekazał również wolę Premiera RP do odwiedzenia jednej
ze smoleńskich cerkwi.

Nieformalnie Min. Uszakow podkreślił,
iż z satysfakcją przyjął założenia uroczystości planowanych przez stronę
polską, zgodne z dotychczasowymi ustaleniami. Życzeniem strony
rosyjskiej jest, aby wspólne uroczystości miały wymiar moralno-etyczny
a nie polityczny. Potwierdził, iż stronie rosyjskiej zależy, by podczas
uroczystości w Katyniu poświęcono kamień węgielny pod prawosławną
świątynię pojednania, w której mogliby się modlić wierni. W kwestii
dotyczącej Grupy ds. Trudnych, zaproponował formułę wcześniejszego
rozpoczęcia jej obrad w Smoleńsku,a następnie zdania relacji przez jej
współprzewodniczących Premierom przybyłym na jej posiedzenie. Zdaniem
Min. Uszakowa problematyka bieżąca mogłaby zostać poruszona podczas
lunchu z udziałem obu Premierów (i np. min. Lewitina). Po lunchu
zaproponował krótki briefing podsumowujący całość uroczystości i rozmów.
Min. Uszakow sceptycznie odniósł się do kwestii projektu Memorandum
i idei powołania Domów Wspólnej Historii, podkreślając wszelako, że nie
zna związanych z tym szczegółów. Dodał, iż projekty nie trafiły jeszcze
ani do niego, ani do Premiera Putina. Uważa jednak pomysł
za niedopracowany. Zaoferował natomiast pomoc w realizacji wizyty
Premiera RP w jednej ze smoleńskich cerkwi.

Min. Arabski
podkreślił znaczenie podpisania ewentualnego Memorandum dla obu stron
jako rozpoczęcia realizacji nowego etapu we wzajemnych stosunkach
dodając, że ośrodkom zajmującym się wspólną historią mogłaby patronować
Grupa ds. Trudnych (jako np. Rada Programowa).

Min. Uszakow
wskazał na problemy, które jego zdaniem mogłaby zrodzić realizacji idei
Memorandum, w tym Domów Wspólnej Historii. Zaproponował ewentualna
zmianę nazwy Grupy np. na Grupę Mędrców, ale bez instytucjonalizowania
jej prac.

Min. Arabski zdecydowanie zwrócił uwagę, że ewentualna
zmiana nazwy Grupy bez powoływania ośrodków, mogłaby spotkać się
z brakiem zrozumienia w polskiej opinii publicznej. Stwierdził,
iż strona polska w najbliższym czasie oczekuje oficjalnego stanowiska
rosyjskiego MSZ w sprawie polskiego projektu Memorandum. Podkreślił,
iż gestem szczególnym byłoby przekazanie przez Premiera Putina kolejnych
dokumentów archiwalnych dotyczących zbrodni katyńskiej (np. tzw. list
konwojowych odnoszących się do ok. 3800 osób z terenów Białorusi
przewiezionych do więzienia NKWD w Mińsku). Poprosił o uściślenie
lokalizacji budynku cerkwi – świątyni pojednania. Zaproponował również
rozważenie przez stronę rosyjską ewentualnej wymiany tez lub projektów
tekstów wystąpień obu Premierów podczas uroczystości w Katyniu.
Poinformował, iż w następnym tygodniu planowany jest pobyt polskiej
grupy przygotowawczej w FR.

Min. Uszakow stwierdził, iż może
to być trudne do zrealizowania. Zapewnił jednak, że wystąpienie Premiera
FR będzie z pewnością wystąpieniem dobrym. Nie wykluczył wzajemnej
wymiany założeń projektów wystąpień. Obiecał natomiast przekazać
informacje o lokalizacji świątyni w ciągu 2 dni. Będą o tym rozmawiać
przedstawiciele rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej przebywający z wizytą
w Polsce w tym tygodniu.

Min. Arabski poinformował min. Uszakowa, iż wolą Prezydenta RP jest uczestnictwo w uroczystościach w Katyniu (10 kwietnia br.).

Min.
Uszakow stwierdził, iż postawiłoby to stronę rosyjską w kłopotliwej
sytuacji, bowiem Prezydent Miedwiediew tego dnia nie będzie mógł
przybyć do Katynia.

Jak pokazuje treść
tego dokumentu, w ustaleniach między rządem a Rosjanami nie ma większych
przeszkód. Nie ma tez za bardzo miejsca na rozmowę na temat wizyty
prezydenta. Ta kwestia pojawia się dopiero na końcu, niejako
na marginesie, lapidarnie. I… sprawia kłopoty.

Ważny wywiad Janusza Kurtyki

W RMF
FM Konrad Piasecki rozmawia z prezesem Instytutu Pamięci Narodowej
Januszem Kurtyką. Pojawia się również wątek zbliżających się
uroczystości w Rosji.

KP: Rosyjski premier,
zapraszający polskiego premiera do Katynia. Wobec tego, co Rosjanie
mówią i robią w tej sprawie – nie wydaje się to panu być ponurym żartem?

JK: Jestem przekonany, że to jest
dokładnie taki mechanizm jak w XVIII wieku. Rosja próbuje rozgrywać dwa
obozy polityczne w Polsce, w taki sposób, żeby je skłócić,
wykorzystując każdą okazję. Wedle mojego przekonania, mechanizm, wedle
którego zapraszany jest premier, a prezydent celowo pomijany, czy wręcz
ignorowany do pewnego momentu, jest takim właśnie działaniem.

KP: Ale uważa pan, że to w ogóle jest rozsądny mechanizm, żeby poddawać się zaproszeniom prezydenta Rosji w takie miejsce?

JK:
Nie chciałbym oceniać władz naszego państwa. Premier i prezydent
są to osoby, które są symbolami naszego państwa. Wydaje mi się, że przy
okazji Katynia nie wypada krytykować czy jednego czy drugiego.

KP: A może powinniśmy liczyć na słowo „przepraszam” na grobach polskich oficerów?

JK:
Rosja już przeprosiła. Być może nad grobami polskich oficerów takie
słowo paść powinno. Myślę, że od Rosji powinniśmy przede wszystkim
wymagać i oczekiwać współpracy w dalszym wyjaśnianiu mechanizmów tej
zbrodni. Wciąż trzeba powtarzać, że prosimy o odtajnienie akt
rosyjskiego śledztwa, prosimy chociażby o odtajnienie decyzji
o umorzeniu tego śledztwa i prosimy o dostęp do archiwaliów.

Przypomnijmy tylko, że do dziś nie możemy się tego doczekać.

Czy premierzy zamkną sprawę Katynia?

W „Gazecie
Wyborczej” zaś zupełnie inne interpretacje „gestu Putina”. Trwa serial
o przełomie, zbliżającym się pojednaniu i niechybnym odkryciu całej
prawdy o zbrodni NKWD. Marcin Wojciechowski odpytuje Aleksieja
Pamiatnycha, rosyjskiego fizyka i astronoma, który od kilku lat mieszka
i pracuje głównie w Polsce w Centrum Astronomicznym PAN im. Mikołaja
Kopernika w Warszawie, a zajmuje się sprawą Katynia od końca lat 80.,
jest członkiem stowarzyszenia Memoriał badającego zbrodnie stalinowskie
i prowadzi własną stronę internetową o Katyniu.

MW:
Czy uroczystości katyńskie w kwietniu, w których po raz pierwszy weźmie
udział rosyjski premier, to znak, że sprawa Katynia zmierza w kierunku,
o którym pan mówi?

AP: Jestem nastawiony wyjątkowo
optymistycznie. To rzeczywiście gest bez precedensu, że rosyjski premier
zaprosił do Katynia polskiego premiera. Myślę, że właśnie po to,
by zamknąć sprawę Katynia między naszymi krajami.

MW:
Często w Rosji słyszałem pytanie, po co Polacy upierają się przy pamięci
o 20 tys. oficerów, skoro w Rosji są miliony często bezimiennych ofiar
stalinizmu. Jak pogodzić pamięć o ofiarach z obydwu krajów?

AP:
W Katyniu zginęła polska elita. Polacy dają Rosjanom przykład, jak czcić
swoje ofiary. W Katyniu, Miednoje i Charkowie zbudowano cmentarze
wojskowe z nazwiskami wszystkich pochowanych tam Polaków. Rosjanie
i Ukraińcy [Charków jest na Ukrainie] zbudowali obok nich swoje
cmentarze ofiar NKWD. Prawdopodobnie nie powstałyby, gdyby nie cmentarze
dla Polaków. Na rosyjskich i ukraińskich cmentarzach ofiar
stalinowskich nie ma jednak nazwisk. Jest różnica w mentalności Polaków
i Rosjan. Polaków nie satysfakcjonują bezimienne groby, jeżeli jest
możliwość ustalenia tożsamości ofiar, to szukają do skutku. U nas jest
grobów bezimiennych mnóstwo i mało kogo obchodzi, kto w nich leży.
W Memoriale pracujemy nad tym, by ustalić nazwiska wszystkich ofiar
represji, ale to gigantyczna praca na lata. Bez pomocy państwa będzie
ją trudno wykonać.

MW: Przed Europejskim Trybunałem Praw
Człowieka w Strasburgu toczą się sprawy o odtajnienie akt katyńskich
oraz o rehabilitację ofiar. Czy jest możliwy kompromis między Polską
i Rosją, zanim zapadnie wyrok?

AP: Jeżeli byłaby możliwość
wycofania tych spraw dzięki wspólnym polsko-rosyjskim ustaleniom
politycznym, które moim zdaniem zapadną, to byłoby tylko z korzyścią dla
naszych stosunków.

MW: Komuniści chcą powołać w Dumie komisję,
która ma udowodnić, że polskich oficerów rozstrzelali w Katyniu Niemcy.
Czy taki punkt widzenia jest dziś popularny wśród Rosjan?

AP:
Szczerze mówiąc, myślałem, że nie. Ale kilka dni temu słuchałem audycji
radiowej, w której wystąpił jeden z komunistów i szef polskiej sekcji
Memoriału Aleksander Gurjanow. Dyskusję zdecydowanie wygrał Gurjanow.
Ale w trakcie audycji przeprowadzono ankietę wśród słuchaczy, kto
dokonał zbrodni w Katyniu. 85 proc. odpowiedziało, że Niemcy. Pod koniec
godzinnej audycji powtórzono ankietę. Wtedy na Niemców wskazało już
70 proc. Gurjanow przekonał do swoich argumentów ponad 10 proc.
słuchaczy. Ale trzeba edukować Rosjan w sprawie Katynia. Moim zdaniem
najlepszym wyjściem byłby pokaz filmu Andrzeja Wajdy „Katyń” w jednym
z głównych kanałów telewizji rosyjskiej. Nie jest on antyrosyjski, ale
skierowany przeciwko totalitaryzmowi i kłamstwom. Na razie ten film był
pokazywany w Rosji jedynie na pokazach klubowych w kinach i w pewnej
niszowej telewizji kablowej.

Przygotowania bez ludzi prezydenta

25 lutego
2010 r. Departament Wschodni Ministerstwa Spraw Zagranicznych skierował
do Ambasady Rosji w Warszawie notę dyplomatyczną dotyczącą przybycia
samolotem specjalnym do Smoleńska i Katynia w dniach 3-5 marca polskiej
grupy przygotowawczej. W dokumencie podano skład grupy.

Nie
zostali w niej uwzględnieni urzędnicy Kancelarii Prezydenta RP. Choć
jest już pewne, że prezydent jedzie do Rosji 10 kwietnia. Wie o tym, jak
się niżej przekonamy, nawet MSZ w Moskwie.

Wiedzą, czy nie wiedzą?

25 lutego
szef Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa Andrzej Przewoźnik
w wypowiedzi na łamach „Naszego Dziennika” potwierdza termin 10 kwietnia
uroczystości z udziałem prezydenta

Zaplanowaliśmy,
że będzie to 10 kwietnia, ale nie mamy jeszcze potwierdzenia wiążącego
i też nie wiemy do końca, bo nie mamy takiego potwierdzenia, kto
pojedzie. To wszystko wymaga naszych wewnętrznych uzgodnień oraz
uzgodnień z Rosjanami. Dokładne informacje na ten temat będą znane już
w przyszłym tygodniu.

Nie wiadomo, dlaczego
Przewoźnik tak powiedział, choć tego samego dnia MSZ w Moskwie, ustami
rzecznika Andrieja Niestierienki stwierdza, że rosyjskie MSZ otrzymało
oficjalną notę strony polskiej w sprawie planowanych na 10 kwietnia
uroczystości w Katyniu z udziałem Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego?

Również tego dnia w związku z wymianą korespondencji z 23 lutego między Władysławem Stasiakiem a wiceszefem MSZ Andrzejem Kremerem,
w kancelarii prezydenta delegowano Katarzynę Doraczyńską, zastępcę
dyrektora w Gabinecie Szefa KPRP do przygotowania centralnych
uroczystości (wiceszef KPRP Jacek Sasin poinformował o tym w specjalnym
piśmie Andrzeja Przewoźnika). Dopiero wtedy (bo wcześniej rząd ustalał
wszystko w ukryciu przed KPRP) rozpoczęto prace nad kwestiami transportu
specjalnego, składem delegacji, czy programem.

Katarzyna Doraczyńska 10 kwietnia znalazła się na pokładzie TU-154M.

Marek Pyza

Zawirowania z grupą roboczą

26 lutego uzupełniona zostaje
lista osób wchodzących w skład grupy przygotowawczej, która na początku
marca ma wyjechać do Smoleńska. W pierwotnym planie (z 25 lutego) miało
nie być na niej nikogo z kancelarii prezydenta. Jednak w clarisie
wysłanym do ambasadora w Moskwie Jerzego Bahra, dyrektor Departamentu
Wschodniego w MSZ Jarosław Bratkiewicz poinformował, że o nowym składzie
grupy przygotowawczej, w której znajdzie się ostatecznie 16 osób, w tym
Katarzyna Doraczyńska z KPRP i kolejny funkcjonariusz BOR
Andrzej Rychlik.

Również 26 lutego 2010 roku Ambasada
RP w Moskwie skierowała do rosyjskiego MSZ notę, w której poinformowała,
że 3 marca 2010 roku polski zespół przygotowujący wizytę Prezydenta
RP i Premiera RP planuje przybycie samolotem specjalnym do Katynia
i Smoleńska. Ambasada zwróciła się z prośbą o udzielenie pomocy
i współpracę odnośnie uzyskania niezbędnych pozwoleń na lądowanie,
postój i wylot polskiego samolotu specjalnego z lotniska w Smoleńsku
oraz w miarę możliwości dokonanie uproszczonej kontroli celnej
i granicznej. W nocie zawarto też prośbę o zorganizowanie spotkania
z przedstawicielami resortów i urzędów ze strony rosyjskiej biorących
udział w przygotowaniu danej wizyty.

Jak zauważy po latach Prokuratura Okręgowa Warszawa-Praga:

Istotnym
jest, iż w kolejnych następujących po sobie dniach, tj. 25 i 26 marca
2010 roku MSZ wystosowało do Ambasady FR w Warszawie i MSZ FR dwa pisma
dotyczące tego samego wyjazdu grupy przygotowawczej, jednak o różnej
treści. Pierwsze pismo wskazywało, iż rekonesans dotyczy tylko wizyty
Premiera, a drugie że wizyty Premiera i Prezydenta.

W uzasadnieniu umorzenia postępowania dotyczącego organizacji wizyt, śledczy odnotowali:

Misja
przygotowawcza jest jednym z najważniejszych elementów organizacji
wizyt zagranicznych. W związku z powyższym istotne jest dokładne
zaplanowanie i organizacja rekonesansu, we współpracy z innymi,
uczestniczącymi w nim, podmiotami. Stwierdzić należy, iż rekonesans
przeprowadzony przed wizytami w dniach 7 i 10 kwietnia 2010 roku nie
został zaplanowany do końca rzetelnie. Zwraca uwagę fakt braku
uzgodnienia przez resort spraw zagranicznych ze stroną rosyjską kwestii
udziału jej przedstawicieli w pracach grupy przygotowawczej, dotyczących
wizyty prezydenckiej, planowanej na 10 kwietnia 2010 roku. W konsekwencji
strona rosyjska wizytę prezydencką 10 kwietnia 2010 roku omawiała
w stopniu symbolicznym na szczeblu jednego pracownika Federalnej Służby
Ochrony oraz przedstawiciela lokalnej administracji smoleńskiej.

Jak
się później okaże, z powodu braku możliwości zorganizowania
odpowiednich spotkań z przedstawicielami strony rosyjskiej, przyjazd
grupy przygotowawczej do Smoleńska 3 marca 2010 zostanie odwołany.

Tego
samego dnia (26 lutego) Dariusz Górczyński z MSZ wysłał do ambasady
w Moskwie maila z listą uczestników grupy przygotowawczej. W odpowiedzi
Grzegorz Cyganowski z ambasady napisał:

zdaniem chłopaków z 36 pułku bez zaangażowania osobistego PUTINA samolot do Smoleńska 3 marca nie poleci.

W odpowiedzi Dariusz Górczyński odpisał „uruchamiajcie Uszakowa” (chodzi o szefa administracji Władimira Putina).

To pierwszy w oficjalnej dokumentacji ślad wskazujący na możliwe kłopoty z lądowaniem w Smoleńsku.

Pociąg dla rodzin katyńskich

Andrzej
Przewoźnik w rozmowie z PAP informuje, że Na 10 kwietnia przygotowujemy
specjalny pociąg dla 200 przedstawicieli Rodzin Katyńskich, którym mają
udać się na uroczystości do Rosji.

Pytany kiedy odbędą się uroczystości, szef ROPWiM powiedział

Planujemy pociąg z rodzinami Katyńskimi na 10 kwietnia. Wiemy, że będzie też prezydent Lech Kaczyński.

W następnym
zdaniu depeszy mowa jest o tym, iż gospodarzem uroczystości jest strona
rosyjska z premierem Władimirem Putinem. Można więc wysnuć wniosek,
że uroczystości będą wspólne. O dwóch wizytach jeszcze się publicznie
nie mówi.

Przewoźnik mówi też, że „w tej chwili przygotowujemy
i zamykamy wszystkie ustalenia, związane z pociągiem specjalnym
i wyjazdem Rodzin Katyńskich. Z każdym dniem mamy nowe zgłoszenia
i to takie np. po 50 osób. Obiecaliśmy Federacji Rodzin Katyńskich,
że pojedzie tam co najmniej 200 osób”. Ale, jak deklaruje minister, nie
ma jeszcze dokładnego scenariusza uroczystości 10 kwietnia.

W tej chwili omawiamy poszczególne kwestie, w przyszłym tygodniu do Rosji ma udać się grupa przygotowująca te uroczystości.

„Wyborcza” o wspólnych obchodach

To,
że szykowana jest jedna uroczystość z udziałem Władimira Putina,
Donalda Tuska i Lecha Kaczyńskiego, sugeruje też publikacja w „Gazecie
Wyborczej” z 26 lutego 2010 r. Wacław Radziwinowicz rozmawia
z metropolitą Hiłarionem, arcybiskupem wołokołamskim, najbliższym
współpracownikiem patriarchy Cyryla oraz przewodniczącym Departamentu
Stosunków Zewnętrznych moskiewskiego Patriarchatu, czyli
cerkiewnej dyplomacji.

WR: Co Rosja powinna zrobić dla ofiar Katynia? Na przykład odtajnić dokumenty zbrodni sprawy i rehabilitować pomordowanych?

MH:
Nie mogę mówić w imieniu państwa, ale jestem absolutnie przekonany,
że prawda o tragedii katyńskiej powinna być znana w Rosji, w Polsce
i na całym świecie. Rosja wiele już zrobiła dla zbadania okoliczności
tamtej zbrodni i wiele jeszcze przyjdzie nam zrobić dla ocalenia pamięci
o niewinnie zamordowanych.

WR: Rosyjska Cerkiew będzie uczestniczyć wiosną w obchodach 70. rocznicy tragedii katyńskiej. Kto będzie ją tam reprezentował?

MH: Do Katynia przyjedzie oficjalna delegacja cerkiewna, jej skład określi patriarcha Cyryl.

WR: Co wspólne
uczczenie ofiar Katynia - bo przyjadą tam premierzy Władimir Putin
i Donald Tusk oraz prezydent Lech Kaczyński - przyniesie naszym narodom?

MH:
Nasze narody powinny zrozumieć, że nie jesteśmy dla siebie nawzajem
wrogami, że czasy, kiedy między nami dochodziło do konfliktów i sporów,
odeszły w przeszłość. Trzeba szukać tego, co nas łączy, a nie dzieli.

Do tego,
co jednoczy nasze narody, zaliczyłbym przynależność do świata
słowiańskiego, a przede wszystkim to, że mamy wspólne chrześcijańskie
korzenie. Przeszliśmy straszne lata XX w., kiedy w wyniku działań
komunistycznej władzy liczni synowie i córki naszych narodów padli
ofiarą masowych represji czy to na poligonie butowskim,
czy to w Katyniu.

Dlatego dziś ważne jest, byśmy dążyli
ku przyjaźni i wzajemnemu zrozumieniu, bo łączy nas wspólna i niestety
tragiczna historia.

Nowa karta tej tragicznej historii zostanie zapisana za sześć tygodni.

Marek Pyza

28 lutego 2010 r. był niedzielą. Politycznie zdominował ją Radosław
Sikorski. Minister spraw zagranicznych na konwencji w Bydgoszczy
przekonywał członków PO do poparcia go w partyjnych prawyborach
prezydenckich. Jego wystąpienie odbiło się szerokim echem, bo wyjątkowo
brutalnie potraktował w nim prezydenta Lecha Kaczyńskiego:

Prezydent
może mieć przyjaciół, ale nie powinien być rzecznikiem prasowym brata,
który jest liderem opozycji. Prezydent powinien zachować trzeźwość oceny
sytuacji, a nie zgrywać zucha wałęsając się po górach Kaukazu. (…)
Prezydent powinien mieć dobrą pamięć, ale nie może być pamiętliwy.
Powinien okazać wielkie serce nawet zapiekłym wrogom. Prezydentem może być niski, ale nie powinien być mały

Następnie
stwierdził, że do końca kadencji Lecha Kaczyńskiego pozostało „tylko
297 dni” i namawiał zebranych w sali do skandowania:

Były prezydent Lech Kaczyński!

Pierwszy
obywatel poproszony o komentarz do tego zachowania szefa MSZ, odniósł
się z klasą. Znacząco, ewidentnie w kontekście aspiracji prezydenckich
Sikorskiego stwierdził, że… się z nim zgadza:

To prawda, niski może być, ale mały - nie.

Mocniej wypowiadali się urzędnicy głowy państwa. Szef KPRP Władysław Stasiak mówił:

Spotkaliśmy
się z rozwinięciem retoryki „dorzynania watahy”, z seansem nienawiści.
Nie wypada, żeby minister uzewnętrzniał swoje obsesje, zamiast
prezentować konkretne projekty i programy do realizacji. Urzędujący
minister spraw zagranicznych nie powinien im ulegać, a tym bardziej
wyrażać ich publicznie.

Sikorskiego skrytykował
nawet jego partyjny kontrkandydat w prawyborach Bronisław Komorowski,
który stwierdził, że nie było na miejscu „traktowanie obecnego
prezydenta jako byłego prezydenta”.

Zawsze
będzie pytanie, czy warto urządzać tego rodzaju show, jeśli pełni się
funkcję obecnie, i to funkcję szefa dyplomacji. Ja myślę że to nie był
chyba najlepszy pomysł

— dodał Komorowski. Jego zdaniem,

obowiązuje trochę inny język wobec głowy państwa, jeśli taką funkcję pełni dzisiaj.

Już
tego dnia było jasne, że Sikorski przegiął. Ale dopiero katastrofa
smoleńska spowoduje, że wyraźniej zobaczymy, jak haniebne były to słowa.
Te szczeniackie wypowiedzi Sikorskiego będą się za nim ciągnąć przez
lata, do dziś. Czy spowodują jakąś należytą refleksję w nim samym?
Raczej nie.

Zachowanie Sikorskiego wpisuje się w całą serię
wydarzeń tego czasu, które mają umniejszać rangę Lecha Kaczyńskiego.
O większości z nich wówczas nie wiedzieliśmy, bo odbywały się
za kulisami ustaleń prowadzonych z Rosjanami przed kwietniowymi wizytami
w Katyniu. Wszystko, co działo się wówczas w Polsce, było
bacznie śledzone z Moskwy. A takie zachowania jak Sikorskiego
w Bydgoszczy, tylko upewniały Putina i jego służby do jeszcze większego
lekceważenia Prezydenta RP.

Marek Pyza

Arabski nie doszukuje się podtekstów

4 marca 2010 r. kończy
się pewien etap gry rządu przeciw prezydentowi Kaczyńskiemu. Szef
kancelarii premiera Tomasz Arabski na konferencji prasowej potwierdza
to, co wiadomo już od wieczora poprzedniego dnia – będą dwie
uroczystości. Dopytywany przez dziennikarzy, z czyjej inicjatywy
nastąpiło rozbicie uroczystości na 7 i 10 kwietnia, odpowiada:

Nie
ma rozbicia uroczystości. Jest jedna uroczystość organizowana przez
Radę Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa i jest jedna wizyta bilateralna
premiera polskiego rządu na zaproszenie premiera rządu rosyjskiego. (…)
W sposób naturalny ustaliliśmy jeden termin…, Rada Ochrony Pamięci Walk
i Męczeństwa ustalała termin uroczystości, które organizuje. Wizyta
bilateralna odbywa się 7., a uroczystości, które organizuje minister
Przewoźnik 10. i proszę, nie doszukiwałbym się tutaj żadnych podtekstów.
O ile wiem kancelaria prezydenta przyjęła te rozwiązania bez
najmniejszego kłopotu.

Zapytany, czy Rodziny
Katyńskie będą mogły skorzystać z samolotu rządowego, Arabski
powiedział, że to kwestie techniczne, których nie chce w tej chwili
rozwiązywać, „ale jeśli wszystko pójdzie dobrze, to będzie jeden
samolot, być może dwa - w zależności od potrzeb”.

Cóż
znaczy: „w sposób naturalny ustaliliśmy jeden termin”? Co było
„naturalne”? Pełna gotowość polskiego rządu do spełniania życzeń Moskwy?
I dlaczego Arabski twierdzi, że to ROPWiM cokolwiek samodzielnie
ustalała? To instytucja podległa premierowi i Andrzej
Przewoźnik – choć odpowiadający za organizację uroczystości – był jednak
tylko podwładnym Donalda Tuska i musiał realizować ustalenia poczynione
przez najbliższych współpracowników premiera – w tym właśnie Tomasza
Arabskiego. To Arabski m.in. 25 lutego 2010 r. ustalał kwestie terminów
ze swoim rosyjskim odpowiednikiem. Pisałem o tym tutaj.

Za kilkanaście
dni odbędzie się kolejne spotkanie Arabski-Uszakow. Tym razem
w Moskwie, a jego okoliczności do dziś pozostaną niewyjaśnione. Szerzej
zajmiemy się nim 17 marca.

Zaś na temat tego, czy było
rozbicie uroczystości, czy nie, każdy może wyrobić sobie własne zdanie.
Wystarczy prześledzić publikacje w tym cyklu i zapoznać się
z przywoływanymi dokumentami.

Wniosek może być
tylko jeden – pierwotnie planowano wspólne obchody z udziałem prezydenta
RP oraz premierów Polski i Rosji, lecz na prośbę strony rosyjskiej (bez
żadnego sprzeciwu urzędników Donalda Tuska), wizyty rozdzielono. I tak
długo, jak tylko się dało, ukrywano to przed Lechem Kaczyńskim.

Rodziny katyńskie rozczarowane.

Jak
podaje Informacyjna Agencja Radiowa, potomkowie pomordowanych w Katyniu
Polaków są rozczarowani, że prezydent i premier nie wezmą wspólnie
udziału w uroczystościach 70. rocznicy zbrodni katyńskiej.

Zdaniem Teresy Danger, która w wyniku rozkazu Stalina straciła ojca, podział uroczystości to wynik manipulacji Rosjan:

To,
że polscy politycy nie staną ramię w ramię nie jest ich winą, lecz
sprawą Putina, który zaprosił premiera, a nie zaprosił prezydenta.

Pani Teresa nie zna wówczas kulisów organizacji wizyt, więc ni ewie, że wina nie leży tylko po rosyjskiej stronie.

Również
pytana przez IAR Barbara Wolnicz – Mirkowska, której ojciec spoczywa
w Katyniu, żałuje, że prezydent z premierem wspólnie nie uczczą pamięci
polskich oficerów. Cieszy się zarazem, że premier Putin weźmie udział
w uroczystościach, ponieważ daje to jej zdaniem nadzieję,
że w niedalekiej przyszłości dojdzie do rozwiązania sprawy
mordu katyńskiego.

Prezydent: lepiej byłoby jechać wspólnie z premierem

4 marca
2010 r. Prezydent dopiero od kilkunastu godzin wie, że wizyty w Katyniu
będą dwie. W rozmowie z dziennikarzami stwierdził,
że to gorszy scenariusz:

Myślę, że byłoby lepiej,
żeby to była wspólna wyprawa prezydenta i premiera, ale jeżeli jest
to niemożliwe, to ja jadę w dniu, w którym będą podstawowe uroczystości,
a to jest 10 kwietnia.

Jak dodał, „jest
oczywistością, że prezydent musi tam być”. Lech Kaczyński podkreślił,
że prawda o Katyniu powinna być szerzej znana w Europie. Zapewnił
jednocześnie, że nie jedzie tam zaogniać stosunków z Rosją, ale - jak
oświadczył - będzie tam, „by uczcić pamięć ofiar”.

Mimo
ewidentnej gry przeciw prezydentowi ze strony rządu, otoczenie głowy
państwa deklarowało pełną współpracę z gabinetem Donalda Tuska. Mówił
o tym szef kancelarii prezydenta Władysław Stasiak:

Współdziałamy przy tym, ustalamy harmonogram, ustalamy scenariusz, wsparcie dla tego całego przedsięwzięcia

—
powiedział Stasiak, odnosząc się do uroczystości planowanych
na 10 kwietnia. Jak podkreślił, w piśmie do prezydenta napisano,
że właśnie tego dnia organizowane są oficjalne, państwowe uroczystości
w Katyniu. Dodał, że w sprawie uroczystości katyńskich, upamiętniających
70. rocznicę mordu NKWD na polskich oficerach Kancelaria Prezydenta
współpracuje z MSZ, Kancelarią Premiera i Radą Ochrony Pamięci
Walk i Męczeństwa.

Szef Kancelarii Prezydenta zapowiedział,
że Lech Kaczyński uda się na uroczystości katyńskie 10 kwietnia
samolotem rządowym, a zaprasza do niego przedstawicieli Rodzin
Katyńskich i organizacji weteranów, którzy nie będą mogli udać się
na uroczystości do Katynia specjalnym pociągiem. Jak dodał, kancelaria
prezydenta przygotowuje właśnie listę osób, które udadzą się do Katynia
z Lechem Kaczyńskim.

Stasiak zapowiedział, że w Katyniu prezydent wygłosi przemówienie.

W podobnym tonie wypowiadał się w Polsat News prezydencki minister Paweł Wypych:

Od wielu
dni dobrze współpracujemy z MSZ i panem ministrem Przewoźnikiem
w sprawie wyjazdu pana prezydenta na uroczystości do Katynia

Minister
potwierdził, że kilka dni temu prezydent otrzymał pismo z MSZ z prośbą
o przewodniczenie uroczystościom oficjalnym w Katyniu w dniu
10 kwietnia. Dzień wcześniej tę informację przekazał dziennikarzom szef
Kancelarii Prezydenta Władysław Stasiak.

Wypych dodał też, że należy cenić fakt, iż premier Rosji chcę spotkać się z premierem Donaldem Tuskiem 7 kwietnia.

Katyń to dla Polaków miejsce święte, ono nie może nas dzielić i doraźne sprawy polityki wewnętrznej nie mogą brać tutaj góry.

Trudno się z tym nie zgodzić.

Marek Pyza

80 lat temu, 5 marca 1940 r., Biuro Polityczne KC WKP(b) podjęło
decyzję o rozstrzelaniu polskich jeńców przebywających w obozach
w Kozielsku, Starobielsku i Ostaszkowie oraz polskich więźniów
przetrzymywanych przez NKWD na obszarze przedwojennych wschodnich
województw Rzeczypospolitej. Konsekwencją tej decyzji była
zbrodnia katyńska.

Jest niespełna miesiąc do wizyty premierów w Katyniu i równo miesiąc
do podróży prezydenta. Polscy urzędnicy dowiadują się o kolejnych
problemach z lotniskiem w Smoleńsku. Jest też ewidentna refleksja
co do rzeczywistej chęci Rosji pojednania się z Polską. 10 marca 2010 r.
powstaje ważna notatka w polskim MSZ, a także dochodzi do istotnego
spotkania naszego ambasadora w MSZ w Moskwie.

Prawdziwy obraz „pojednania”

10 marca
2010 r. Jarosław Bratkiewicz, szef Departamentu Wschodniego MSZ
sporządza notatkę „nt. Utworzenia wspólnej polsko-rosyjskiej instytucji
historycznej”. Dowiadujemy się z niej, że już od stycznia 2009 r., gdy
Donald Tusk i Władimir Putin spotkali się w Davos, zmierzali
do „uwolnienia polsko-rosyjskich relacji od wątków historycznych
związanych ze zbrodnią katyńską w sposób wskazujący na poszanowanie
prawdy i pamięci historycznej oraz wrażliwości narodowej
Polaków i Rosjan.”

Premierzy ustalili, że propozycję rozwiązania
przedstawi Polsko-Rosyjska Grupa do Spraw Trudnych. Jednak mimo starań
strony polskiej, Rosjanie niechętnie odnosili się do tej idei. Gdy
Polacy proponowali utworzenie w obu krajach instytucji dedykowanych
historycznemu pojednaniu i podpisanie przez premierów memorandum w tej
sprawie, strona rosyjska reagowała chłodno.

Wiceszef MSZ Andrzej
Kremer postulował to w czasie styczniowej rozmowy ze swoim rosyjskim
odpowiednikiem. Notatka Bratkiewicza opisuje jego reakcję:

W odpowiedzi
na propozycje Min. A. Kremera, aby ewentualne kwietniowe spotkanie
Premierów RP i FR w Katyniu / Smoleńsku wykorzystać do złożenia
publicznej deklaracji o utworzeniu ośrodka, co stanowiłoby
urzeczywistnienie sopockich ustaleń Premierów, J. Uszakowi wyraził
wątpliwość co do celowości takiego kroku. Zdaniem J. Uszakowa, nie
wydaje się niezbędne powoływanie takiej instytucji w sytuacji, gdy
problematyką historyczną wynikającą ze złożonych relacji
polsko-rosyjskich zajmuje się Grupa do Spraw Trudnych, której
działalność jest pozytywnie oceniana przez oba rządy.

Jeszcze bardziej znaczący jest ten fragment notatki dyr. Bratkiewicza:

W toku
styczniowych konsultacji w Moskwie Wicemin. W. Titow zgoła utrzymywał,
iż z relacji J. Uszakowa ze spotkania Tusk-Putin 1 września 2009 r.
rzekomo wynikało, że Premier Rosji zgodził się z ideą utworzenia
wspólnej instytucji historycznej w formie „ogólnikowej
i raczej żartobliwej”.

Rosjanie konsekwentnie torpedowali ten pomysł:

W rozmowie
z Min. A. Kremerem (17 lutego b.r.) Amb. W. Grinin zwrócił uwagę
na potrzebę przeznaczenia odpowiednich środków finansowych
na działalność instytucji historycznej, co może – jego zdaniem –
stanowić pewien problem dla strony rosyjskiej przy podejmowaniu decyzji
o powołaniu ośrodka/fundacji.

(…) Kwestia utworzenia instytucji
historycznej była też przedmiotem rozmów Min. T. Arabskiego z J.
Uszakowem (Warszawa, 25 lutego br.). Rozmowy nie przyniosły wiążących
rozstrzygnięć, bowiem J. Uszakow sceptycznie odniósł się do propozycji
podpisania memorandum, uznając powyższa ideę za niedopracowany projekt.
Utrzymując, że, jak dotąd, ani on, ani W. Putin, nie otrzymali projektu
memorandum, rosyjski rozmówca wyraził obawę, że realizacja postanowień
memorandum może zrodzić określone problemy.

Odnosząc się
do sugestii J. Uszakowa, aby zastanowić się nad ewentualną zmianą nazwy
Grupy deo Spraw Trudnych, np. na Grupę Mędrców (bez
instytucjonalizowania jej prac), Min. T. Arabski zdecydowanie
zaoponował, wyjaśniając, że takie działanie spotkałoby się
z niezrozumieniem polskiej opinii publicznej.

(…) W trakcie
spotkania z prof. A. D. Rotfeldem (Moskwa, 12 lutego br.) Wicemin. W.
Titow pozytywnie odniósł się do polskiej propozycji, aby Grupa do Spraw
Trudnych pełniła wobec ośrodków historycznych funkcję „rady nadzorczej”.
Jednocześnie wyraził wątpliwość co do możliwości powołania ośrodków
w kwietniu br. z uwagi na problemy natury prawnej.

I ostatni fragment, będący najpewniej przyczynkiem powstania notatki, dotyczący spotkania mającego miejsce 9 marca:

Podczas
spotkania z Min. A. Kremerem (9 marca br.) Amb. W. Grinin potwierdził
krytyczną ocenę strony rosyjskiej zapisów projektu memorandum
o utworzeniu polsko-rosyjskiej instytucji historycznej, zaznaczając,
że temat rzeczonego memorandum nie powinien znaleźć się w agendzie
kwietniowego spotkania Premierów.

Ze swojej strony Min. A. Kremer
wyraził niezrozumienie dla zastrzeżeń Moskwy i zaakcentował, że strona
polska traktuje, zaakceptowaną przez obu Premierów, ideę utworzenia
polsko-rosyjskiej instytucji historycznej w kategoriach
instytucjonalno-organizacyjnych, a nie politycznych. Podkreślił,
że powołanie do życia wspólnej instytucji działającej w obszarze
problematyki historycznej, co służyłoby odciążeniu polsko-rosyjskiego
dialogu politycznego od spraw związanych przeszłością, którymi powinni
zająć się uczeni i archiwiści.

Tak właśnie
wyglądało w praktyce „europeizowanie” Rosji i budowanie pojednania
historycznego. Gdy przychodziło do konkretów, urzędnicy rządu Donalda
Tuska mieli wiele sygnałów, że Moskwie na tym nie zależy. Jednak nie
wyciągali z tego wniosków. Wciąż opowiadali o przełomie, choć w sferze
faktów takowy nigdy nie nastąpił.

Nie zmienili stosunku
do Rosji i „pojednania” z nią nawet przez długie miesiące po tragedii
smoleńskiej, gdy Rosjanie mataczyli w śledztwie, ukrywali dowody i nie
traktowali strony polskiej według międzynarodowych standardów badania
katastrof lotniczych.

Rosjanie nie będą zajmować się prezydentem

10 marca
2010 roku w siedzibie rosyjskiego MSZ doszło do rozmowy ambasadora
Jerzego Bahra z dyrektorem departamentu europejskiego w rosyjskim MSZ
Siergiejem Nieczajewem. W rozmowie uczestniczy również Grzegorz
Cyganowski z ambasady.

W notatce sporządzonej przez Bahra po tym
spotkaniu czytamy, że ambasador zwrócił swojemu rozmówcy uwagę,
iż strona rosyjska ma do czynienia z dwiema wizytami, tj. premiera
7 kwietnia i prezydenta 10 kwietnia. Jeden z najważniejszych fragmentów
notatki brzmi:

Nieczajew podkreślił,
że protokół rządu FR będzie zajmował się wyłącznie organizacją spotkania
premiera D. Tuska z premierem W. Putinem. W kwestii wizyty
w FR prezydenta L. Kaczyńskiego S. Nieczajew zapytał, czy powinien
rozumieć moje słowa o przyjeździe Prezydenta Polski L. Kaczyńskiego jako
oficjalne powiadomienie strony rosyjskiej, gdyż do tej pory strona
rosyjska nie otrzymała żadnej oficjalnej wiadomości, że wizyta ta będzie
miała miejsce. Odpowiedziałem, że na tak postawione pytanie nie mogę udzielić oficjalnej odpowiedzi, niezależnie od faktu, że z tych materiałów, które posiadam, wynika, że 10 kwietnia do Katynia przybędzie Prezydent RP”.

Dlaczego ambasador tak odpowiedział? Bo polski MSZ wciąż nie notyfikował w rosyjskim wizyty prezydenta.
A powinien był to zrobić jeśli nie 27 stycznia – gdy minister Władysław
Stasiak po raz pierwszy poinformował oficjalnie Radosława Sikorskiego
o wyjeździe Lecha Kaczyńskiego do Katynia – to najpóźniej 23 lutego, gdy
w odpowiedzi na pilne pytanie z MSZ do KPRP o wyjazd prezydenta,
Stasiak natychmiast potwierdził, że 10 kwietnia głowa państwa będzie
przewodziła oficjalnej delegacji.

Polskie media przedstawiały
to zupełnie inaczej. W sierpniu 2010 r. dziennik.pl piórem Macieja Dudy
(dziś „Superwizjer” TVN24) tak instruował czytelników:

Jeden
z ministrów w rządzie Tuska tłumaczy, że sprawa przeciągała się,
bo prezydent chciał wymusić na Rosjanach oficjalne zaproszenie. -
A to było niemożliwe - mówi. Jako że polski prezydent nie został zgodnie
z protokołem dyplomatycznym zaproszony do Katynia przez rosyjskiego
prezydenta, był w Rosji prywatnie.

Nic
tu nie jest prawdą. 10 marca było wiadomo, że oficjalnego zaproszenia
dla prezydenta z Rosji nie będzie (rząd wiedział o tym wiele tygodni
wcześniej). Było też wiadomo, że prezydent leci jako jako szef delegacji
w ramach centralnych uroczystości organizowanych przez Radę Ochrony
Pamięci Walk i Męczeństwa.

Przedmiotem rozmowy Bahra
z Nieczajewem 10 marca było też ustalenie możliwości spotkania 17 marca
Andrzeja Kremera z wiceszefem rosyjskiego MSZ Władimirem Titowem oraz
termin przyjęcia w Rosji polskiej grupy przygotowawczej. Nieczajew
poinformował Bahra, że prawdopodobnie polska delegacja może zostać
przyjęta nie wcześniej niż 24 marca 2010 roku. Na pytanie o możliwość
lądowania grupy przygotowawczej w Smoleńsku odpowiedział, że według jego
wiedzy „jakiekolwiek korzystanie z lotniska w Smoleńsku może stanowić poważny problem”.

Następnego dnia ambasador opisał rozmowę w clarisie nr 284 wysłanym do centrali MSZ w Warszawie.

Jeszcze
zaś 10 marca informację o terminie przyjazdu grupy przygotowawczej
do Katynia planowanej na 24 marca Dariusz Górczyński z MSZ wysłał mailem
do Agnieszki Wielowieyskiej z KPRM. Tego zostały też skierowane do Rady
Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa informacje dotyczące osób mających
wziąć udział w grupie przygotowawczej (z Kancelarii Prezydenta
RP wyznaczono M. Handzlika, K. Kuberskiego, K. Doraczyńską, D.
Jankowskiego, M. Jakubika, A. Juhanowicza, z Biura Ochrony Rządu
planowano wyjazd płk. Pawła Bielawnego, ppłk. Jarosława Florczaka, ppłk.
Krzysztofa Dacewicza, ppłk. Mirosława Kwarcińskiego, mjr. Cezarego
Kąkolewskiego, mjr. Andrzeja Rychlika i mjr. Krzysztofa Pikula).

Z późniejszych
zeznań Siergieja Nieczajewa dowiadujemy się, że miał on wyjaśnić
ambasadorowi Bahrowi, iż lotnisko Smoleńsk-Siewiernyj jest lotniskiem
wojskowym, zamkniętym dla regularnych rejsów pasażerskich, tzn., że nie
prowadzi się na nim stałej kontroli granicznej, celnej
oraz fitosanitarnej.

Kwestie przyjęcia polskich
samolotów specjalnych z delegacjami winny być wcześniej uzgodnione
z kompetentnymi ministerstwami oraz instytucjami Federacji Rosyjskiej.
W związku z czym rozpatrzenie kwestii przyjęcia polskich samolotów
z grupą przygotowawczą na pokładzie wymagało określonego czasu i szeregu
ustaleń. Na tym spotkaniu nie omawiano kwestii wykorzystania lotniska
w Smoleńsku w czasie wizyt Donalda Tuska i Lecha Kaczyńskiego. Rozmowa
dotyczyła przyjęcia grupy przygotowawczej.

–- odnotuje później Prokuratura Okręgowa Warszawa-Praga.

10 marca
2010 roku przygotowująca wizytę Lecha Kaczyńskiego jego kancelaria
zwróciła się do szefa ROPWiM Andrzeja Przewoźnika z prośbą o wskazanie
10 przedstawicieli rodzin katyńskich do podróży samolotem
z Prezydentem RP.

Sikorski nie chce prostować kłamstw

10 marca
2010 r. na swojej stronie internetowej Komunistyczna Partia Federacji
Rosyjskiej zaprezentowała nowy rosyjski film dokumentalny „Polski krzyż
z Rosji”, przekonujący, że polscy oficerowie wzięci do niewoli w 1939 r.
przez Armię Czerwoną zostali rozstrzelani w 1941 r. przez hitlerowców.
Prawdę o mordzie NKWD autorzy określili jako
„wersję polsko-goebbelsowską”.

Kłamstwo katyńskie odbiło się szerokim echem w Polsce. Jednak szef MSZ nie chciał się do niego odnieść.

Polski
rząd nie musi reagować na każde głupstwo, które się pojawia za granicą.
Poważny kraj reaguje na różne wydarzenia w swoim otoczeniu w zależności
od wagi tego wydarzenia

–- powiedział Radosław
Sikorski. I trudno mu tu coś zarzucić. Ale warto pamiętać o tym
argumencie, gdy dziś krytykuje on władze za nieadekwatne reakcje
na szkalowanie Polski za granicą.

Marek Pyza

Arabski wyprasza tłumaczkę

17 marca 2010 r. w Moskwie doszło
do spotkania Tomasza Arabskiego z wiceszefem administracji Putina
Jurijem Uszakowem. Pierwotnie w spotkaniu w restauracji „Dorian Grey”
ze strony MSZ Rosji mieli uczestniczyć Władimir Siedych (zastępca III
Europejskiego Departamentu) i Siergiej Siemionow (zastępca kierownika
Wydziału Polskiego III ED). Tomaszowi Arabskiemu miał towarzyszyć Piotr
Marciniak, Marek Bogacki i Justyna Gładyś. Ostatecznie rozmowy odbyły
się w „cztery oczy” jedynie z udziałem Justyny Gładyś (z wydziału
politycznego ambasady w Moskwie) w charakterze tłumacza.

Oficjalnie
spotkanie poświęcone było przygotowaniom do spotkania premierów Tuska
i Putina oraz agendzie ich rozmów. W drugiej części uczestniczył również
Igor Sieczyn, wicepremier Rosji. Jak odnotuje później Prokuratura
Okręgowa Warszawa-Praga, rozmowa z Sieczynem nie dotyczyła jedynie
uroczystości w dniu 7 kwietnia 2010 roku, ale również wzajemnych relacji
polsko – rosyjskich.

Ta sama prokuratura w postanowieniu o umorzeniu śledztwa w tzw. organizacyjnym wątku katastrofy smoleńskiej zapisze:

Justyna
Gładyś uczestniczyła w rozmowach prowadzonych w dniu 17 marca 2010 roku
Tomasza Arabskiego z ministrem Uszakowem. Po zakończonych rozmowach
dowiedział się od niej, że Tomasz Arabski zażyczył sobie dyskrecji dotyczącej tych rozmów, co było dość niezwykłe i rzadkie.

Co jeszcze wiemy o tym spotkaniu?

Jak
zeznał sam Uszakow, poinformował on Arabskiego o głównych akcentach
wystąpień publicznych Władimira Putina w Katyniu i Smoleńsku w dniu
7 kwietnia. Nie były natomiast omawiane jakiekolwiek techniczne lub
organizacyjne sprawy dotyczące lądowania w Smoleńsku 7 kwietnia. Dodał
jednak, że „zarówno on, jak i Tomasz Arabski wiedzieli, że jest
to lotnisko wojskowe i nie służy zwykłym samolotom rejsowym. Rejsy
specjalne zapewne wymagały uzgodnienia ze stroną rosyjską
za pośrednictwem MSZ Rosji”.

Dużo ciekawsze są zeznania samej Gładyś:

Sieczin pochwalił się, że ta restauracja należy do jego przyjaciela. (…) Rozmowę
z Sieczinem tłumaczyłam całą, natomiast rozmowę z Uszakowem częściowo
z tego powodu, że część rozmowy odbyła się w języku angielskim i wtedy
ja byłam proszona, żeby im nie towarzyszyć. (…) Kiedy
wróciliśmy do ambasady min. Arabski publicznie, w obecności wszystkich
pracowników i min. Kremera zobowiązał mnie do zachowania poufności. Nie
było to dla mnie zaskoczeniem.

Co innego wynika z zeznań ambasadora Bahra:

Jerzego Bahra. Powiedział on prokuratorom:

Wziąłem
panią Gładyś do naszego pomieszczenia zamkniętego, tzw. sali 100,
i poprosiłem ją o jakiś komentarz - wyjaśnienie. Dowiedziałem się
od niej, że minister Arabski zabronił jej poinformowania
o treści swoich rozmów w Moskwie. (…) Dla mnie to  była sytuacja
zupełnie nienormalna. (…) Arabski wzburzony wrócił z tych rozmów
i wszyscy to widzieli w ambasadzie (…) Praktyka, że ambasador ma czegoś
nie wiedzieć, jest dla mnie niezrozumiała i nigdy o czymś takim
nie słyszałem.

Nie ma więc możliwości
zweryfikowania, czego dotyczyła rozmowa szefa KPRM z jednym
z najważniejszych współpracowników Władimira Putina. Nie ma też notatki
Arabskiego z tego spotkania.

Dodatkową wiedzę przekazał Grzegorz
Cyganowski z ambasady, który powiedział prokuratorom, iż rozmowa,
o której Arabski zabronił mówić pracownikom moskiewskiej ambasady,
dotyczyła lotniska w Smoleńsku.

Drugie spotkanie w Moskwie – w tajemnicy przed prezydentem

W Moskwie
doszło tego dnia do jeszcze jednego ważnego spotkania. Wiceminister
spraw zagranicznych Andrzej Kremer rozmawiał ze swoim odpowiednikiem
Władimirem Titowem.

Z tych rozmów powstała obszerna,
9-stronicowa notatka (dotyczy też wielu innych kwestii – małego ruchu
granicznego, Partnerstwa Wschodniego, czy Ukrainy). Wśród 21 jej
adresatów są urzędnicy polskiego rządu, na czele z ministrami Sikorskim
i Arabskim (ale też m.in. Bogdan Borusewicz, Cezary Grabarczyk, Paweł
Graś, czy dor5acy Donalda Tuska), ale nie ma nikogo z pałacu
prezydenckiego. A to dokument, który kancelaria prezydenta powinna znać.
Okazuje się bowiem, że wiceszef MSZ sporą część swojej rozmowy
z rosyjskim odpowiednikiem poświęcił na wizytę Lecha Kaczyńskiego.

Wyjaśniłem,
że strona polska traktuje uroczystości 7 kwietnia w kontekście ich
szczególnego symbolizmu z uwagi na zaproszenie wystosowane przez W.
Putina do Premiera RP, natomiast uroczystości 10 kwietnia stanowią
swoisty „zagraniczny” element obchodów 70. rocznicy zbrodni katyńskiej,
wpisujący się w wieloletnią tradycję odwiedzania przez delegacje
polskie Katynia.

Władimir Titow o 10 kwietnia
powiedział ponadto, że „Prezydent D. Miedwiediew nie zamierza
uczestniczyć w tych uroczystościach”. Nie sposób zrozumieć więc
zrozumieć, dlaczego tymi informacjami MSZ nie podzielił
się z prezydentem.

Wiceszef rosyjskiego MSZ stwierdził też,
że lotnisko w Smoleńsku będzie przygotowane na przyjęcie polskich
samolotów 7 i 10 kwietnia, że zarówno wizyta Premiera, jak i wizyta
Prezydenta zostaną zabezpieczone logistycznie (ochrona, środki
transportu). Podkreślał, że prezydent Kaczyński zostanie przyjęty
w sposób godny głowy państwa, że strona rosyjska zapewni sposób
reprezentacji identyczny jak w 2007 roku, tj. że ze strony rosyjskiej
udział w uroczystościach weźmie pełnomocny przedstawiciel prezydenta
Rosji w centralnym okręgu federalnym, G. Połtawczenko. Minister
zapowiedział swój udział, jak również udział gubernatora Smoleńska
i władz lokalnych.

Titow powiedział prokuratorom, że temat
zbliżających się uroczystości „poruszono w ogólnych zarysach”. W swoich
zeznaniach wizytę prezydenta nazywa „prywatną”. Jak dodał, na pytanie
Andrzeja Kremera o możliwość wykorzystania lotniska w Smoleńsku,
odpowiedział, że… ta sprawa wymaga przemyślenia. Choć z notatki Andrzeja
Kremera wiemy, iż 17 marca Titow zapewnił go, że „gospodarze podjęli
działania mające na celu uruchomienie lotniska wojskowego w Smoleńsku”.
Pisaliśmy o tym niedawno:

CZYTAJ WIĘCEJ: 10/04 DEKADĘ PÓŹNIEJ. 13.03 – Rosjanie szykują lotnisko. Jakie przepisy złamali?

Titow
zeznał też, że podczas jego oficjalnych kontaktów z przedstawicielami
strony polskiej nie były poruszane jakiekolwiek sprawy techniczne
związane z zabezpieczeniem podróży Lecha Kaczyńskiego i Donalda Tuska.

Prezydent zaprasza generałów…

17 marca 2010 r. szef kancelarii prezydenta Władysław Stasiak napisał do ministerstwa obrony Bogdana Klicha:

(…) Pan Prezydent zamierza zaprosić do wzięcia udziału w tej uroczystości najważniejszych dowódców Wojska Polskiego.

Biorą
pod uwagę wymiar historyczny tragicznych wydarzeń sprzed
siedemdziesięciu lat, które dotknęły boleśnie cały Naród Polski
i obywateli II Rzeczypospolitej, a szczególnie polskich oficerów
wszystkich rodzajów wojsk, Pan Prezydent chciałby, aby w gronie
uczestników uroczystości w Lesie Katyńskim udział wzięli: generał
Franciszek Gągor - Szef Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, generał
broni Bronisław Kwiatkowski - Dowódca Operacyjny Sił Zbrojnych, generał
broni pil. Andrzej Błasik - Dowódca Sił Powietrznych, generał dyw.
Tadeusz Buk - Dowódca Wojsk Lądowych, generał dyw. Włodzimierz
Potasiński - Dowódca Wojsk Specjalnych, wiceadmirał Andrzej Karweta -
Dowódca Marynarki Wojennej RP, generał bryg. Kazimierz Gilarski -
Dowódca Garnizonu Warszawa”.

Bogdan Klich sporządził na dokumencie odręczną adnotację:

Zgoda, zwłaszcza, że ja też się wybieram. B. Klich

Tydzień
później MON przekaże Kancelarii Prezydenta RP oficjalną zgodę ministra
obrony (Klich napisze nawet: „Takie wzmocnienie polskiej delegacji
podkreśli wagę obchodów i jednocześnie będzie dowodem szacunku, jakim
Siły Zbrojne RP otaczają historię”). Na bieżąco będzie informowany przez
KPRM o zarezerwowanych na ten dzień samolotach, a więc zaakceptuje swój
przelot wraz z najważniejszymi dowódcami jednym samolotem. Dopiero
8 kwietnia okaże się, ze Klich jednak nie leci, a MON będzie
reprezentował wiceminister Stanisław Komorowski.

…i ministra Sikorskiego

17 marca
2010 r. Mariusz Handzlik wysłał prośbę do Radosława Sikorskiego
o udział w delegacji towarzyszącej prezydentowi. Następnego dnia
w imieniu szefa dyplomacji Cezary Król z MSZ poinformuje, że minister
nie weźmie udziału w delegacji.

„Moskowskij Komsomolec” o wadze rocznicowych uroczystości

Coraz
więcej o zbliżających się obchodach piszą też media w Rosji. „Czy
Władimir Putin wyrzeknie się Józefa Stalina?” - pytał 17 marca dziennik
„Moskowskij Komsomolec”, co odnotowała Polska Agencja Prasowa.

„Katyń
jest prawdopodobnie najboleśniejszym problemem, jaki Rosja
odziedziczyła po ZSRR” - ocenia autor publikacji w wielkonakładowej
gazecie sympatyzującej z prezydentem Rosji Dmitrijem Miedwiediewem,
znany rosyjski dziennikarz zajmujący się tematyką historyczną, Leonid
Mleczin. „I w Polsce, i w Rosji czeka się na to, co powie szef naszego
rządu” - podkreśla Mleczin i dodaje: „Nadszedł czas, aby podjąć ostateczne decyzje dotyczące losu tej spuścizny”.

Publicysta
przypomina, że szef grupy dochodzeniowej Głównej Prokuratury Wojskowej
Federacji Rosyjskiej, która prowadziła śledztwo w sprawie zbrodni
katyńskiej, za winnych uznał Stalina, jego współtowarzyszy z Politbiura,
szefów NKWD i bezpośrednich wykonawców egzekucji. „Wydawało
się, że powstały warunki do postawienia kropki w tej tragedii, która
skłóca Rosję i Polskę. Jednak stało się to, co tylko pogorszyło
sytuację! W 2004 roku sprawę umorzono z powodu śmierci winnych.
Co więcej - materiały śledztwa utajniono. Sprawiło to, że nasiliły się
rozmowy o tym, że Rosja ukrywa stalinowskie zbrodnie” -
podkreśla Mleczin. „Co teraz może powiedzieć nasz premier, gdy spotka
się z Polakami?” - pyta autor. Zauważa, że „ostrożne, dozowane
przyznania winy padły już z ust przedstawicieli rosyjskiego rządu 10 lat
temu, gdy otwierano zespoły memorialne w Katyniu i Miednoje”.

Według Mleczina, „ograniczenie
się teraz do abstrakcyjnego potępienia nieludzkiej machiny
totalitaryzmu bez wymienienia nazwisk będzie równoznaczne z przekazaniem
katyńskiej spuścizny następnemu pokoleniu”. Publicysta przestrzega, że „nieudana
byłaby formuła powiązania Katynia z losem czerwonoarmistów, którzy
dostali się do niewoli po przegranej wojnie z Polską w 1920 roku
i którzy zmarli w obozach jenieckich”.

„Co można
więc zrobić?” - pyta i odpowiada: „Skierować przygotowany przez Główną
Prokuraturę Wojskową akt oskarżenia do Sądu Najwyższego, aby wydał
ostateczny werdykt”. Zdaniem Mleczina, innym wariantem mogłoby być
wskazanie winnych i danie politycznej oceny tej zbrodni przez Dumę
Państwową lub prezydenta Rosji. „W ten sposób w historii, która zaczęła
się 70 lat temu, postawiona zostałaby kropka” - wskazuje.

W ocenie publicysty, „przeszkadza temu przede wszystkim stan umysłu społeczeństwa rosyjskiego”.

„Wiedzę
o zbrodniach stalinowskich w ich pełnym wymiarze mają tylko historycy.
Dla ludzi starszego pokolenia każde takie odkrycie, to szok. A młodsze
pokolenie najwyraźniej nie ma ochoty wyjaśniać, co działo się
w rzeczywistości i kieruje się hasłem: nie pozwolimy im, by oskarżali
Rosję!” - wyjaśnia Mleczin. Publicysty podkreśla, że „problem
polega na tym, iż za granicą doskonale wiedzą, kto zamordował polskich
jeńców”. „Tak więc reputacji Rosji w danym wypadku szkodzi negowanie
tego, co oczywiste” - konstatuje.

Mleczin uznaje
za „bluźnierstwo” sugerowanie, że „powiedzenie prawdy o zbrodni
popełnionej w Katyniu obrazi pokolenie wojenne”. „To nie ma nic
wspólnego z Wielką Wojną Ojczyźnianą. Żołnierze, którzy walczyli
na frontach, i robotnicy zaplecza, nie mają żadnego związku
z tą zbrodnią” - zaznacza. „I właśnie w interesie państwa leży
oddzielenie zbrodniarzy od narodu, weteranów. A ukrywanie masowego mordu
wygląda na współudział” - przestrzega. „Dlaczego Rosjanie wobec całego
świata powinni dzielić ze stalinowskimi zbrodniarzami odpowiedzialność
za to, czego nie uczynili?” - dodaje.

Mleczin podkreśla,
iż „najważniejsze jest to, że nie można w nieskończoność przekazywać tej
tragicznej spuścizny nowym pokoleniom”. „Czekam na to,
by przywódcy Rosji powiedzieli, że czas nabrać odwagi, uporać się
z katyńskim spadkiem i przezwyciężywszy przeszłość, iść naprzód” - konkluduje Mleczin.

Rocznicowy dodatek

Z datą
17 marca 2010 r. ukazuje się specjalne wydanie [„Tygodnika
Powszechnego” zawierające dodatek na 70. rocznicę mordu NKWD na polskich
bohaterach, „Zbrodnia katyńska – 70 lat później”.

Znajdujemy
w nim kilkanaście okolicznościowych tekstów, wywiadów. Przywołam
fragmenty czterech z nich. Wszyscy ich autorzy/wywiadowani zginęli
10 kwietnia w Smoleńsku.

Cały dodatek dostępny jest bezpłatnie tutaj.

Lech Kaczyński: dopiero teraz zdajemy sobie sprawę z ogromu strat, jakie wówczas Polska poniosła

Dla
władz ZSRR znajdujący się za kratami obozów i więzień Polacy byli
zawziętymi wrogami władzy radzieckiej, pełnymi nienawiści do ustroju
radzieckiego. Z sowieckiego punktu widzenia byli wrogami,
bo wierzyli w ideały, które z gruntu były obce i nienawistne komunistom.
Odwaga, zdolności, przekonania i patriotyzm polskich jeńców dla Związku
Radzieckiego stanowiły zagrożenie. Niebezpieczna była ich wiara w wolną
i suwerenną Polskę, w państwo demokratyczne, nowoczesne i silne, które
zbudują po stuleciu zaborów. Nie o taką Polskę chodziło „towarzyszowi
Stalinowi”. Dlatego zginęli. Bez sądu, wyroku, obrońców; bez winy.

(…)
Pamięć o Katyniu - jak symbolicznie określamy tragiczne wydarzenia
z marca i kwietnia 1940 r. - jednak przetrwała. Nie udało się wykreślić
z kart polskiej historii tej komunistycznej zbrodni ludobójstwa. Przede
wszystkim zaś nie udało się usunąć z polskiej pamięci tych, którzy
wówczas oddali swoje życie. Zbrodnia katyńska to bowiem nie
suche liczby ofiar. To tragiczny los tysięcy konkretnych ludzi,
tworzących to, co najlepsze w wolnej ojczyźnie, a potem zamordowanych
przez enkawudzistów w leśnej głuszy i sowieckich kazamatach. Jednak
dopiero w wolnej Polsce możemy oddać należną cześć ofiarom katyńskiej
zbrodni. I dopiero teraz zdajemy sobie sprawę z ogromu strat, jakie
wówczas Polska poniosła.

Janusz Kurtyka: Katyń to kłamstwo założycielskie PRL

Wojciech
Pięciak: W publikacjach o Katyniu pojawia się teza, że był to „mord
założycielski” systemu komunistycznego w powojennej Polsce. Czy
to określenie adekwatne?

Janusz Kurtyka: Dwadzieścia kilka
tysięcy ludzi, których NKWD zamordowało w 1940 r., stanowiło część elit
niepodległej Polski. Fakt, że po 1945 r. tych ludzi zabrakło, ułatwił
komunistom zainstalowanie nowego systemu. Po drugie, po 1945 r. powstała
sytuacja, w której kłamstwo o Katyniu, sprokurowane przez NKWD w latach
1943-44, stało się dla władz PRL „kłamstwem założycielskim”:
zaakceptowali je i trwali w nim do 1989 r. Można by rzec, że przyznanie
się do tego, kto tę zbrodnię popełnił, delegitymizowałoby władze PRL
w oczach opinii publicznej. Oczywiście, wiadomo było, że one zostały
zainstalowane siłą i opierały się na sfałszowanych wyborach i strachu.
Ale gdyby rządzący w PRL przyznali, kto mordował w Katyniu, byłby
to cios nawet w oczach ich własnego aparatu i tych grup społecznych,
które z takich czy innych przyczyn ich wspierały. W tym sensie był
to „mord założycielski” PRL-u.

Andrzej Przewoźnik: tylko prawda, dialog, szacunek

Pojednanie
między Polakami i Rosjanami jest oczywiście możliwe, ale - o czym
jestem przekonany - niestety jeszcze długo nieosiągalne. Nie chodzi
przecież o jednostkowy, choćby najbardziej symboliczny gest, lecz
o przemyślany, zrozumiany i konsekwentnie realizowany proces uwalniania
wzajemnych relacji od spraw z przeszłości, która Polaków i Rosjan dzieli
i zapewne długo jeszcze dzielić będzie. Spraw bolesnych, wciąż żywych
i wywołujących wśród wielu Polaków emocje. Dialog musi opierać się
na zrozumieniu partnera i jego wrażliwości, na szacunku dla jego
historycznych doświadczeń. A z tym niestety nie jest w Rosji najlepiej.

(…)
To właśnie wspólny ból i pamięć, a zwłaszcza szacunek dla ofiar zbrodni
katyńskiej i ich rodzin nakładają na nas, na Polaków i Rosjan,
na obecne pokolenie, obowiązek uporania się ze spuścizną totalitarnej
przeszłości. Relacje między narodami i ludźmi powinny być budowane
na prawdzie i wartościach ogólnoludzkich. Tylko prawda, wiara we wspólne
wartości i szacunek dla siebie mogą zbudować między Polakami
i Rosjanami normalne relacje.

Dziś to wszystko leży w rękach
polityków. Wierzę, że nie zabraknie wyobraźni, mądrości i woli
pozytywnych działań. To wyzwanie, ale także obowiązek w stosunku
do obecnych i przyszłych pokoleń Polaków i Rosjan.

Bożena Łojek: Czekamy na konkrety

Trzykrotnie uczestniczyłam w spotkaniach z przedstawicielami najwyższych władz rosyjskich, kiedy padły słowa „przepraszam”.

(…)
Jednak ma to tylko znaczenie moralne. Bo ze strony władz Rosji nie
padły żadne jasne deklaracje dotyczące tego, co Rosja ma zamiar zrobić
z odtajnieniem akt śledztwa, tak zwanej białoruskiej listy katyńskiej
[dotyczącej części zabitych na mocy decyzji władz ZSRR z 5 marca 1940 r.
- red.] czy przekazaniem stronie polskiej dokumentów, teczek
personalnych ofiar oraz ich rehabilitacją w sądach rosyjskich. Bo tam
nasi bliscy, pomordowani w Katyniu, nadal są traktowani jak przestępcy.

I to nie zmieniło się do dziś.

Marek Pyza

Wszystkie części kalendarium „10/04 DEKADĘ PÓŹNIEJ” znajdziesz tutaj.

Johnson: Bucza dowodem zbrodni Putina

Morawiecki: Domagam się jak najszybszego zwołania Rady Europejskiej

Niemcy: Kilkaset aut z rosyjskimi flagami przejechało przez Berlin

Rosja zakazała działalności Stowarzyszenia "Wspólnota Polska" na swoim terytorium