Indeks prześladowanych za poglądy - prof. A. Nowak i inni

Jan Żaryn (po lewej), fot. PAP/Paweł Kula
PAP

- Zapraszam do przyszłych pamiętników, gdzie umieszczę moje przypuszczenia na temat odwołania mnie z funkcji w IPN; wszystkie pytania znajdą swe odpowiedzi – powiedział w TVN 24 Jan Żaryn komentując odwołanie go z funkcji dyrektora Biura Edukacji Publicznej Instytutu Pamięci Narodowej.

W związku z wypowiedzią radiową na temat przyznania statusu pokrzywdzonego

, dyrektor Biura Edukacji Publicznej IPN

oddał się do dyspozycji prezesa IPN

.

9 kwietnia prezes IPN Janusz Kurtyka podjął decyzję o odwołaniu go z funkcji dyrektora BEP od 15 kwietnia - podał rzecznik IPN.

Żaryn stwierdził w TVN 24, że Wałęsa był nękany przez służby PRL, ale dyskusję w mediach wzbudził zastosowanie ustawowego zapisu na temat "osoby pokrzywdzonej" w stosunku do byłego prezydenta.

Żaryn podkreślił jednak, że nie cofnąłby Wałęsie statusu osoby pokrzywdzonej.

Żaryn, pytany o to, czy chciałby mimo wszystko pozostać w IPN, odpowiedział, że nie chce jeszcze komentować tej sprawy.

- W związku z wypowiedzią radiową nt. przyznania statusu pokrzywdzonego Lechowi Wałęsie, szef Biura Edukacji Publicznej IPN Jan Żaryn oddał się do dyspozycji prezesa IPN Janusza Kurtyki, który podjął decyzję o odwołaniu go z funkcji od 15 kwietnia - podał rzecznik IPN

.

Arseniuk powiedział PAP, że nie będzie komentarza do tej decyzji prezesa.

Żaryn powiedział w TOK FM, że Wałęsa w 2005 roku dostał status pokrzywdzonego niezgodnie z ówczesnymi przepisami, bo ówczesny prezes IPN

uważał, że b. prezydent jest postacią wybitną i taki status mu się należy. Niedawne publikacje na temat Wałęsy nazwał "przecięciem wrzodu". Sam Wałęsa mówił, że Żaryn powinien odejść z IPN lub być zwolniony dyscyplinarnie.

51-letni dziś dr hab historii Jan Żaryn w styczniu 2006 r. zastąpił

na funkcji szefa pionu badawczo- edukacyjnego - gdy nowym prezesem IPN został Kurtyka. We wtorek Żaryn został odznaczony przez prezydenta RP krzyżem komandorskim Orderu Odrodzenia Polski, razem z innymi historykami IPN.

Jest absolwentem historii Uniwersytetu Warszawskiego w 1984 r. Specjalizuje się w dziejach najnowszych, a szczególnie w historii Kościoła katolickiego w Polsce w XX. wieku, obozu narodowego, dziejach politycznych emigracji po 1945 r.

Żaryn w środę w radiu TOK FM mówił, że gdy prezesem IPN był Leon Kieres, Wałęsa otrzymał od IPN status pokrzywdzonego "w sytuacji, delikatnie mówiąc, niewyjaśnionej, jeśli chodzi o życiorys pana przewodniczącego "Solidarności" i później prezydenta RP w kontekście obowiązującej ustawy". - Mianowicie status pokrzywdzonego wedle tamtejszej ustawy mogli otrzymywać tylko i wyłącznie ci, i to nie ja wymyśliłem - parlament to wymyślił, wobec których nie było żadnego śladu, który wskazywałby, że w jakimkolwiek okresie swojego życia dana osoba była zarejestrowana jako TW - dodał Żaryn.

Według niego Kieres "doszedł do wniosku, że niezależnie od prawodawstwa obowiązującego wtedy, postać Lecha Wałęsy jest tak wybitna, że należy mu się status pokrzywdzonego, niezależnie od życiorysu. I to jest oczywiście pewna konstrukcja, którą myśmy odziedziczyli, jako nowe kierownictwo IPN".

- Proszę mi dać precyzyjną odpowiedź i państwo też, czy gdyby państwo odziedziczyli jakieś dobro, które jest b. ważnym dziedzictwem, jak IPN, i zobaczyli, że były w nim różnego typu decyzje podjęte, z którymi się nowe kierownictwo nie utożsamia, czy należy przeciąć tego typu wrzody tkwiące w historii danej instytucji, czy też udawać, że tych wrzodów nie ma - pytał Żaryn.

- Doszliśmy do wniosku, że należy ten wrzód przeciąć. Faktem jest, że przecięcie tego wrzodu spowodowało, że przez długie, długie miesiące nikt nie widział IPN - u przez inną perspektywę jak tego wrzodu, niezależnie od książek, które wydaliśmy - mówił.

- Osobiście nie chcę podważać zasług Lecha Wałęsy - nie mam do tego ani moralnego prawa ani prawda historyczna nie pozwala na to, aby takie kalumnie na Lecha Wałęsę rzucać, które by przekreślały jego wspaniały życiorys lat 80. od końca lat 70, od czasu WZZ, to była wspaniała postać - nie ma co do tego, przynajmniej na razie - cienia wątpliwości - dodał Żaryn.

Wałęsa powiedział, że za takie "łamanie wyroków" Żaryn jako "urzędnik państwowy" powinien sam odejść z pracy w IPN lub zostać wyrzucony dyscyplinarnie. - Panie Żaryn, jest pan urzędnikiem państwowym i dlaczego łamie pan wyroki sądu (chodzi o wyrok sądu lustracyjnego, który uznał, że Wałęsa złożył prawdziwe oświadczenie, iż nie współpracował z SB - PAP). Jeśli ma pan jakieś nowe dokumenty, które to podważą, to proszę bardzo, niech pan je przedstawi - mówił Wałęsa komentując środową wypowiedź Żaryna.

Według Edmunda Krasowskiego, który kierował gdańskim IPN w czasie, gdy Wałęsie przyznano status pokrzywdzonego, b. prezydent otrzymał ten status zgodnie z obowiązującym wówczas prawem.

- W ówczesnej ustawie o IPN był zapis mówiący o tym, że status osoby pokrzywdzonej można nadać komuś, kto był najpierw funkcjonariuszem służb bezpieczeństwa, a potem działał na rzecz niepodległego bytu państwa polskiego - przypomniał Krasowski dodając, że zapis ten przygotowany został m.in. z myślą o takich osobach, jak mjr

(funkcjonariusz SB, który przeszedł na stronę opozycji).

Zdaniem Krasowskiego, wypowiedzi Żaryna na temat statusu Wałęsy są "nadużyciem". - Nie w jego kompetencjach jest mówić o tych, czy Wałęsa dostał ten status zgodnie z prawem czy nie. Status ten przyznawali naczelnicy oddziałowych Biur Udostępniania i Archiwizacji Dokumentów IPN, a - z tego, co wiem, pan Żaryn pracuje w Biurze Edukacji IPN - powiedział Krasowski.

Dając w listopadzie 2005 r. status pokrzywdzonego Wałęsie Kieres wyjaśniał, że otrzymał on go przede wszystkim "na podstawie zgromadzonych materiałów oraz ustawy o IPN, z uwzględnieniem oczywiście wyroku Trybunału Konstytucyjnego". W październiku 2005 r. TK podkreślił, że prawomocne orzeczenia Sądu Lustracyjnego mają być wiążące dla wszystkich organów państwa, w tym także IPN.

Ówczesna ustawa stwierdzała, że statusu pokrzywdzonego nie mogli otrzymać ci, którzy najpierw byli rozpracowywani przez służby PRL, a następnie podjęli z nimi współpracę. Ustawa milczała, czy status można było nadać w sytuacji odwrotnej - gdy ktoś najpierw był agentem, a potem osobą inwigilowaną; w takich przypadkach IPN początkowo odmawiał nadawania tego statusu. IPN zmienił tę praktykę, gdy w początku 2005 r. Naczelny Sąd Administracyjny dopuścił nadawanie statusu osobom, które najpierw współpracowały, a potem były rozpracowywane.

Obecnie obowiązująca ustawa lustracyjna z 2006 roku zlikwidowała status pokrzywdzonego.

Jak udało nam się dowiedzieć, sekretarz generalny Polskiej Akademii Umiejętności, znany historyk prof. Jerzy Wyrozumski, zaprosił go do udziału w konferencji poświęconej czerwcowi 1989 roku w naszej części Europy. Po kilku dniach zaproszenie zostało jednak cofnięte.

Andrzej Nowak, który miał być w trakcie tej konferencji prelegentem, zaproponował referat o przemianach ery Gorbaczowa w Związku Sowieckim, a temat ten został wstępnie zaakceptowany. Dwa dni później otrzymał e-mail od prof. Wyrozumskiego, z którego wynikało, iż "wobec zaistniałych okoliczności" zaproszenie zostaje wycofane.

Zapytaliśmy prof. Wyrozumskiego, dlaczego prof. Nowak nie może wziąć udziału w planowanej imprezie. Sekretarz generalny PAU odmówił jednak jakiegokolwiek komentarza w tej kwestii, uznając, iż nie jest ona sprawą publiczną. Dodał też, że "nie wiadomo jeszcze, czy owa konferencja w ogóle się odbędzie".

Gdyby nawet tego spotkania ostatecznie nie było, tego rodzaju korespondencja i tak już należy w pewien sposób do historii życia naukowego. Podobnie jak list otwarty w obronie wolności słowa i badań naukowych, który podpisało wielu profesorów po ministerialnych zapowiedziach kontroli na UJ, uznając, iż byłby to zamach na jego autonomię.