Ostatnie lata Cesarstwa Rzymskiego - II

Glownym czynnikiem parcia barbarzyncow na Cesarstwo Rzymskie w ostatnim okresie jego istnienia, bylo wkroczenie na europejska scene Hunow. Byl to lud azjatycki zyjacy w stepach prawdopodobnie na terenach dzisiejszego Kazachstanu. Tam gleboko w Azji ludzie nauczyli sie jezdzic na koniach i uczynili je niezbedna czescia swojego zycia juz 1 000 lat p.n.e. Dzieki temu potrafili oni przemieszczac sie stosunkowo szybko. Hunowie za glowny kierunek swojej ekspansji wybrali zachod. W ten sposob dotarli do Wolgi. Przekroczenie tej rzeki w 377 r. przynioslo ruchy tektoniczne, ktore niektorzy nazwali "efektem domina". Mianowicie, podbijali oni kolejne plemiona germanskie lub sklaniali je do przesuwania sie na zachod, a to z kolei sprawialo, ze naruszana byla wzgledna rownowaga na terenach polozonych dalej na zachod.

Podstawowa robote najezdzcza wykonal krol Hunow, Rua. Po jego smierci w 433 r. do wladzy doszedl Attila (406- 453), ktory od 444 r. stal sie wladca samodzielnym. Przyjrzyjmy sie mu korzystajac z relacji Jordanesa, historyka Gotow. Wodz Hunow mial ciemnawa karnacje skory, byl niskiego wzrostu, szeroki w barach, mial duza glowe i plaski nos. Glowe powiekszala wydatna, choc rzadka broda z oznakami siwizny. Tak mniej wiecej wyobrazamy sobie dzis Tatarow i Mongolow. Oczywiscie, ze byl analfabeta, choc inteligencji mu nie brakowalo. Swoim wygladem i zachowaniem staral sie zastraszac otoczenie, wygladal hardo i zachowywal sie wyniosle. Inteligencja i hardosc dotyczyly  spraw prowadzenia wojny. Tak zastraszal inne ludy, ze czesto ulegaly one panice. Zyskal sobie przydomek "Bicz Bozy".

Imperium Hunow rozciagalo sie od Donu po Ren. Oprocz Hunow mieszkali w nim Ostrogoci, Alanowie, Bulgarzy i inni. Stolica miescila sie gdzies w okolicach dzisiejszego Budapesztu. Byla to olbrzymia wies zlozona z drewnianych domow. Palac Attyli, w ktorym mieszkal ze swoimi licznymi zonami, tez byl zrobiony z bali drzewnych. Tak zewnatrz, jak i wewnatrz nie bylo przepychu. Sciany izb pokryte byly dywanami i skorami zwierzat.  Attila nie cenil sobie bizuterii, zyl i jadal bardzo prosto.

Hunowie wprawdzie nie ruszyli na cesarstwa , wschodnie i zachodnie, ale ich sila i grozna reputacja wystarczyly by obaj cesarze placili im olbrzymie daniny. Dajacy nazywali je oplatami za sluzbe by to lepiej wygladalo. Faktem jest, ze Hunowie ujarzmiajac innych barbarzyncow, w tym takze Germanow, chronili Cesarstwa przed ich agresja. Rzymscy legionisci mogli sobie odpoczywac przez wiele lat.

Sytuacja zmienila sie, gdy Attila nabral apetytu. Najpierw jego wojska uderzyly na wschod i odniosly sukces, choc nie udalo sie zdobyc Konstantynopola. Bizantyjski Cesarz Teodozjusz II zostal zmuszony do zwiekszenia placonej daniny z 700 do 2 100 funtow zlota. Nastepnie Hunowie dokonczyli dzielo lupienia Balkanow oraz Scytii, czyli poludniowej Rosji. W ten to sposob, na skutek zniszczenia miast i wziecia licznych zakladnikow (szczegolnie kobiet) Balkany zostaly cofniete o cztery wieki, w tym sensie, ze tyle czasu zajela im odbudowa.

Potem przyszla kolej na Cesarstwo Rzymskie. Jednym z glownych powodow bylo to, ze Cesarz Rzymski korzystajac z przykladu Cesarza Biznacjum prestal placic Attyli danine. Hunowie najpierw zniszczyli miasta Trewir i Metz masakrujac przy tym mieszkancow.  Rzymianom udalo sie zjednoczyc wojska krolestw stanowiacych Galie, czyli Wizygotow, Frankow i czesciowo Burgundow. W kwietniu 451 r. doszlo do bitwy na Polach Kalaunijskich, nzaywanej tez bitwa pod Chalons. Wraz z armia Hunow walczyli: Ostrogoci, Alanowie, Gepidzi, Skirowie, Burgundowie, Rugiowie i Turyngowie; w sumie pol miliona zolnierzy. Po stronie rzymskiej staneli Wizygoci pod krolem Teodorikiem I (zginal w tej bitwie), Sasi, Frankowie Saliccy, czesc Burgundow i Alanow. Po obu stronach mozna bylo widziec takie same znaki bojowe. Wojskami rzymskimi dowodzil wybitny general Aecjusz Flawiusz (390 - 454) i bitwe te wygral. Jednak nie dokonczyl dziela i wojska przeciwnika nie byly scigane i dobijane. Zachowanie Aecjusza mozna tlumaczyc wczesniejszymi powiazaniami z Hunami. Tak czy inaczej, w bitwie zginelo 162 tys. wojownikow, co bylo liczba ogromna. Mowi sie, ze ta bitwa byla ostatnim wielkim zwyciestwem wojsk Cesarstwa Rzymskiego.

Armia Attyli wykazala wysoka zdolnosc odtworzenia i juz w nastepnycm roku ruszyla na sam Rzym. Poszlo szybko, zajete zostaly miasta: Veona, Vincenza, Pavia i Mediolan. Cesarz Walentynian schronil sie w Rzymie. Do zdobycia miasta jednak nie doszlo. Ta niezwykla okolicznosc przypisuje sie delegacji Rzymu w skladzie: bardzo uzdolniony papiez Leon I i dwoch senatorow. Jakos ulozyli sie z Attyla i ten wycofal swoja armie. Kosztowalo go to bardzo duzo. szeregi wojska zostaly zdziesiatkowane przez zaraze i brakowalo zywnosci. I tak wlasnie nastapil zdumiewajaco szybki upadek mocarstwa Hunow. Wladca Attyla zmarl dosc mlodo w 453 r. Zakrztusil sie krwia w czasie wesela po slubie z pieknoscia Ildico. Znaleziono go martwego na lozu nowoposlubionej zony.

Po tym wydarzeniu rozne odlamy Hunow sluzyly jako wojska pomocnicze Rzymu i innych  panstw.

Glowne zrodlo: Will Durant, "The Age of Faith", Simon and Schuster, New York 1950.