Przed stu laty na przedpolach Warszawy rozegrała się bitwa, która ochroniła Stary Kontynent przed najazdem barbarzyńskiego bolszewizmu. Została zaliczona do najważniejszych bitew w dziejach świata, bo zahamowała zapędy sowieckiej Rosji do podboju Europy.

Odradzająca się po 123 latach zaborów Polska, zaledwie dwa lata po odzyskaniu niepodległości, została poddana wielkiej próbie politycznej i militarnej. Zwycięstwo w Bitwie Warszawskiej 1920 r. było znakiem szczególnym, zapisanym w dziejach jako cudowny, bo odpierający atak mierzyli się z wojskiem wielokrotnie silniejszym. Polscy żołnierze wiedzieli, że wolność nie jest dana, że trzeba ją wywalczyć samemu. Bitwa Warszawska to jeden z symboli odradzania się Polski. W tym samym zwycięskim roku 1920 urodził się Karol Wojtyła, późniejszy święty papież Jan Paweł II, który bronił Europy i jej narodów przed niszczącym wpływem komunizmu. 40 lat temu podpisano porozumienia sierpniowe, które doprowadziły do utworzenia Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność” – społecznego i masowego ruchu o pokojowym charakterze, który – mocą woli polskiego społeczeństwa – obalił komunizm. Polska droga do wolności była trudna. Bez wysiłku zbrojnych oddziałów Piłsudskiego, Hallera i Rozwadowskiego, bez AK-owców, Żołnierzy Wyklętych, bez Jana Pawła II i Stefana Wyszyńskiego, wreszcie bez Solidarności – nie byłoby dziś wolnej Polski. Po stu latach od wydarzeń na przedpolach Warszawy pamiętamy o bohaterach tamtych dni, często ochotnikach, którzy stanęli, by bronić Ojczyzny, bronić swoich rodzin.

Obchody setnej rocznicy odzyskania niepodległości

Rocznica Bitwy Warszawskiej 1920 wpisuje się w obchody setnej rocznicy odzyskania niepodległości. Biuro Programu „Niepodległa” koordynuje wiele inicjatyw związanych ze świętowaniem tego jednego z najważniejszych zwycięstw oręża polskiego. W lipcu uruchomiony został narracyjny portal poświęcony Bitwie Warszawskiej, pod symbolicznym hasłem „1920” trwa konkurs literacki zachęcający do stworzenia panoramy tamtych niezwykłych czasów, a współczesne dzieci mogą się przenieść w świat retrozabaw publikowanych na stronie Programu „Niepodległa”, zaczerpniętych z oryginalnych poradników z okresu międzywojennego. Pod patronatem i z finansowym wsparciem ministerstwa kultury powstają dwa niezwykłe filmy – projekt VR „Wiktoria 1920” oraz oparty na archiwalnych, nieznanych taśmach filmowych dokument „Wojna światów”. W najbliższych dniach czeka nas wielkie wspólne świętowanie stulecia Cudu nad Wisłą. Jego kulminacją będzie widowisko „1920 – Wdzięczni Bohaterom” na PGE Narodowym w Warszawie. Opowieść o wojnie 1920 r. przeplatana będzie utworami muzycznymi, pokazami archiwaliów i specjalnie przygotowanymi wizualizacjami multimedialnymi.

W przededniu rocznicy wielkiej bitwy otworzymy Muzeum Józefa Piłsudskiego, pierwszego Marszałka odrodzonej Rzeczypospolitej i Naczelnego Wodza. Muzeum, które przybliża biografię ojca polskiej niepodległości, wartości, którymi się kierował, tłumaczy nie zawsze oczywiste wybory, których dokonywał. W podwarszawskim Sulejówku powstało jedno z najnowocześniejszych muzeów w Polsce, wkomponowane w historyczny kompleks otaczający dworek Milusin, gdzie genius loci przetrwał lata zaniedbań i zakłamywania historii, a dzisiaj wspiera opiekunów tego miejsca w stworzeniu ośrodka pamięci, nauki i edukacji. Muzeum Józefa Piłsudskiego to jedna ze sztandarowych inwestycji realizowanych przez ministerstwo kultury, dbających, by kształtująca naszą narodową tożsamość pamięć nie zginęła. Białe plamy na muzealnej mapie Polski – wynik wieloletnich zaniedbań – stopniowo wypełniają się ofertą nowych, nowoczesnych instytucji. Od 2018 r. na warszawskiej Cytadeli powstaje nasz największy projekt – Muzeum Historii Polski. W Lublinie tworzymy Muzeum Kresów, w Białymstoku za kilkanaście miesięcy otwarte zostanie Muzeum Pamięci Sybiru. Dobiegają końca prace nad wystawami w nowo wybudowanych Muzeum Żołnierzy Wyklętych w Ostrołęce czy Muzeum-Domu Rodziny Pileckich w Ostrowi Mazowieckiej. Kilka miesięcy temu otwarta została wystawa główna Muzeum Jana Pawła II i Prymasa Wyszyńskiego w Świątyni Opatrzności Bożej.

W 2017 r. powołaliśmy Instytut Pileckiego – miejsce edukowania i naukowej refleksji nad totalitaryzmami XX w., w 2019 r. – Instytut Dziedzictwa Solidarności, który sprawuje pieczę nad dziedzictwem porozumień sierpniowych, a w 2020 – Instytut Dziedzictwa Myśli Narodowej im. R. Dmowskiego i I.J. Paderewskiego, który dba o spuściznę także tych dwóch Ojców polskiej Niepodległości.

Instytucjonalizacja naszej pamięci, tworzenie mądrych instytucji poświęconych historii to nasze wiano na stulecie odzyskania przez Polskę niepodległości.

Trwałą pamiątką po obchodach stulecia odzyskania niepodległości i naszego historycznego zwycięstwa w 1920 r. będzie wielka sieć polskich muzeów, w tym przede wszystkim Muzeum Historii Polski. Choć zostanie otwarte zapewne nie wcześniej niż za dwa lata, to projekt ten wpisany jest też w sześcioletnie obchody świętowania odzyskania niepodległości. Obok MHP powstaje nowe Muzeum Wojska Polskiego. A w Ossowie Ministerstwo Obrony Narodowej, z niewielka pomocą Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, realizuje projekt Muzeum Cudu nad Wisłą.

W 2020 r., na 100. rocznicę urodzin świętego Jana Pawła II, otwarte zostało Muzeum Jana Pawła II i Prymasa Wyszyńskiego w Świątyni Opatrzności Bożej. W 2019 r. przekazaliśmy klucze do Muzeum – Domu Rodziny Pileckich w Ostrowi Mazowieckiej, a w Narodowym Dniu Pamięci Żołnierzy Wyklętych odbyła się uroczystości zakończenia budowy i rozbudowy Muzeum Żołnierzy Wyklętych w Ostrołęce. W Lublinie tworzymy Muzeum Kresów – oddział nowo powołanego Muzeum Narodowego, a w Białymstoku współfinansujemy Muzeum Pamięci Sybiru.

Sieć tworzonych przez MKiDN muzeów jest bardzo szeroka. Budowane są nie tylko instytucje poświęcone polskiej pamięci. Narodowy skarb – „Damę z gronostajem” Leonarda da Vinci oraz całą wspaniałą kolekcję Czartoryskich – zakupioną przez Skarb Państwa – prezentujemy w wyremontowanym Muzeum Książąt Czartoryskich, oddziale Muzeum Narodowego w Krakowie. Utworzyliśmy też Narodowe Muzeum Techniki, a dzięki przyznanej niedawno dotacji Narodowe Muzeum Morskie w Gdańsku buduje nowy oddział – Muzeum Archeologii Podwodnej i Rybołówstwa Bałtyckiego w Łebie.

Od stycznia 2020 r. współprowadzimy Muzeum Okręgowe w Sandomierzu oraz Muzeum Podlaskie, którego nowy oddział w Okopach k. Suchowoli będzie poświęcony bł. ks. Jerzemu Popiełuszce. Od 2021 r. opieką MKIDN objęte zostanie również Muzeum Tatrzańskie.

MKiDN jest obecnie zaangażowane w 83 przedsięwzięcia inwestycyjne w obszarze instytucji muzealnych. Zapraszamy do zapoznania się z mapą tych projektów!

Milusin, dom i muzeum Józefa Piłsudskiego

Edgar Vincent d’Abernon, szef misji międzysojuszniczej w Polsce podczas wojny z bolszewicką Rosją, nazwał Bitwę Warszawską 18. decydującą bitwą w dziejach świata. Uważał, że w przypadku porażki bolszewizm ogarnąłby Europę Środkową, a, być może, przeniknąłby i cały kontynent. Architektem polskiego zwycięstwa był Józef Piłsudski. W przededniu stulecia tej wielkiej wiktorii, 14 sierpnia 2020 r., zostanie otwarte Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku, mieście, którego dumą jest dworek Milusin – dom Marszałka

Zabytkowy dworek i nowoczesny budynek muzealny tworzą dwa serca Muzeum Józefa Piłsudskiego. Dworek pokazuje Marszałka prywatnie: jako męża i ojca, miłośnika przyrody. Wystawa stała przedstawia natomiast życie i działalność Marszałka na tle historycznym, kulturowym i społecznym.

Misja muzeum to upowszechnianie reprezentowanych przez Józefa Piłsudskiego wartości, idei walki o niepodległość i pracy nad budową państwa. Muzeum jest przestrzenią, w której historia i tradycja inspirują do dyskusji na tematy ważne dla Polaków. Obecny zespół Milusin początek swój zawdzięcza Aleksandrze Piłsudskiej, która za namową mieszkającego już wcześniej w Sulejówku wicemarszałka Sejmu Jędrzeja Moraczewskiego kupiła w 1921 r. od miejscowego kolejarza zalesioną działkę z niewielkim drewnianym domem letnim. Dom nie nadawał się do całorocznego mieszkania. W tym czasie w różnych środowiskach na terenie kraju powstała inicjatywa, aby uczcić zasługi Marszałka w walce o odzyskanie niepodległości i ofiarować mu majątek ziemski pod Warszawą. Komitet Żołnierza Polskiego zbierał środki na ten cel, ale Piłsudski nie chciał przyjąć takiego daru. Ostatecznie zgodził się na rozwiązanie kompromisowe, aby fundusz Komitetu zasilić pieniędzmi ze sprzedaży własnego domu w Sulejówku i wtedy, jak wspominała Aleksandra Piłsudska, „…pieniądz każdego dnia tracił na wartości. Okazało się, że nieruchomości poszły tak znacznie w górę, że nie wystarczyło na zakup murowanego domu. Wobec tego zdecydowano wystawić w środku lasku na naszym gruncie dom murowany”.

Dom zaprojektowany został przez architekta Kazimiera Skórewicza w stylu dworkowym. Budowę zrealizowano w szybkim tempie, częściowo siłami żołnierzy. Komitet zajął się również wyposażeniem domu, przy czym część mebli, obrazów i przedmiotów dekoracyjnych pochodziła z darów. Na działce, na której stanął Milusin, był też lasek. Choć proponowano Piłsudskiemu przekształcenie go w park, nie zgodził się na to. Chciał mieć przy domu kawałek natury, niedotkniętej ręką człowieka. Na wiosnę lubił oglądać kwitnące sasanki.

Dom nie był jeszcze ostatecznie wykończony, kiedy po sporze z gen. Władysławem Sikorskim o ustrój najważniejszych władz wojskowych Piłsudski 30 maja 1923 r. złożył dymisję ze stanowiska szefa Sztabu Generalnego i przeniósł się do Sulejówka, wycofując się z życia publicznego. Dworek Milusin na trzy lata stał się jego domem rodzinnym, miejscem pracy i spotkań z byłymi podkomendnymi. Tam powstały książki: „Moje pierwsze boje”, „Rok 1920”, „O wartości żołnierza legionów”, „Rok 1863” i „Wspomnienia o Gabrielu Narutowiczu”. W tym czasie odwiedzali Milusin liczni politycy i osoby prywatne. Po powrocie do działalności politycznej rodzina Piłsudskich zamieszkała w Belwederze, a Sulejówek pozostał miejscem letniego i świątecznego wypoczynku, również po śmierci Marszałka w 1935 r.

We wrześniu 1939 r. Aleksandra Piłsudska wyemigrowała z córkami do Londynu. Podczas okupacji dworek z otoczeniem zajęli Niemcy. W 1948 r. Milusin został przejęty przez władze komunistyczne, a jego wyposażenie wywieziono. Wtedy podjęto także haniebną decyzję o przekazaniu domu Marszałka ambasadzie Związku Sowieckiego. Po 1956 r. w dworku mieściło się przedszkole.

Dziś wnętrze dworku Milusin wygląda tak jak w latach, gdy mieszkali w nim Piłsudscy z córkami Wandą i Jadwigą. Kilka lat temu pracownicy muzeum odnaleźli część wyposażenia Milusina, w tym meble z salonu i obrazy. Oryginalne wyposażenie dworku jest uzupełnione o repliki, m.in. biurka Marszałka i biblioteczki. Dworek daje możliwość obcowania z wnętrzem przesyconym duchem jego mieszkańców.

Zachowany został układ przestrzenny dworku, cała stolarka okienna i drzwiowa, łącznie z okuciami i oszkleniem. Zachowane są oryginalne parkiety i podłogi oraz skromna dekoracja architektoniczna wnętrz, z fasetami i kominkami, a nawet takie drobiazgi jak porcelanowe wyłączniki elektryczne. Taka autentyczność jest w polskiej zabytkowej architekturze dworkowej czymś niespotykanym i unikatowym. Zachował się również pierwszy dom, drewniany, stojący na leśnej działce w chwili zakupu posesji, w którym rodzina Piłsudskich spędzała lato.

Historia powstania Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku sięga początku lat 80. ubiegłego wieku, gdy Towarzystwo Przyjaciół Sulejówka jako swój cel wyznaczyło utworzenie w Milusinie muzeum poświęconego Marszałkowi. Stan wojenny wstrzymał działania w tym kierunku. Zmiany przyniósł 1988 r., gdy dworek z ogrodem wpisany został do rejestru zabytków. Rok później władze miasta podjęły uchwałę o utworzeniu muzeum w dworku Milusin.

W 1990 r. wróciły do Polski, po niemal pół wieku pobytu na emigracji, córki Marszałka – Wanda Piłsudska i Jadwiga Jaraczewska. Cztery lata później założyły Fundację Rodziny Józefa Piłsudskiego, która stała się właścicielem dworku przekazanego przez władze Sulejówka. 10 listopada 2008 r. podpisano w dworku akt założycielski Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku – instytucji współprowadzonej przez fundację oraz Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Kamień węgielny pod inwestycję wmurowano jednak dopiero 9 listopada 2016 r., a budowa Muzeum Józefa Piłsudskiego znalazła się pod specjalną pieczą ministra kultury prof. Piotra Glińskiego.

W ciągu trzech lat powstał nowoczesny budynek muzealno-edukacyjny. Większa część kubatury gmachu skryta jest pod ziemią, a część nadziemna, otoczona drzewami, nie jest wyższa niż ich korony. Usytuowana kilkanaście metrów pod ziemią wystawa stała zajmuje 2,1 tys. mkw. i podzielona jest na galerie: „Ziuk”, „Wiktor”, „Komendant”, „Naczelnik” i „Marszałek”, opowiada o kolejnych etapach życia i działalności Józefa Piłsudskiego. „Symbol” – szóstą galerię – poświęcono dziedzictwu Piłsudskiego i pamięci o nim. Autorzy wystawy podstawą narracji uczynili zabytki, a przede wszystkim pamiątki po Marszałku. Jest wśród nich koszulka chrzcielna Piłsudskiego i jego buława marszałkowska. Oszczędnie stosowane multimedia mają tylko rolę pomocniczą. W części podziemnej znajdują się oprócz wystawy stałej: strefa edukacyjna, magazyn zbiorów oraz pomieszczenia techniczne. Nad ziemią powstały dwie połączone z sobą bryły architektoniczne, o wysokości 12 m, mieszczące m.in. salę wielofunkcyjną, w której odbywać się będą wystawy czasowe, konferencje i debaty, strefę obsługi gości, restaurację oraz część biurową.

Kompleks muzealno-edukacyjny tworzy unikatowe w skali całego kraju połączenie kameralności historycznego dworku i terenów wokół niego z nowoczesnością publicznej przestrzeni nowo powstającego budynku. Ideą, wyrażoną także przestrzennie, jest współistnienie tych dwóch „serc” muzeum. Dla zwiedzających jedna wizyta będzie okazją do kontaktu z wiedzą o Piłsudskim i z dziedzictwem polskiej niepodległości. 15 i 16 sierpnia odbędą się dni otwarte Muzeum Józefa Piłsudskiego. Wizyty można rezerwować od 10 sierpnia na stronie muzeumpilsudski.pl.

Wiktoria1920 – obchody setnej rocznicy Bitwy Warszawskiej

Jak wyglądała wojna polsko-bolszewicka? Czym dla świata była Bitwa Warszawska? Projekty Biura Programu „Niepodległa” przybliżają wiedzę oraz zapraszają wszystkich do aktywnego uczestnictwa w obchodach setnej rocznicy tych wydarzeń

Edukacja, uczestnictwo i zaangażowanie to trzy nurty działań, w ramach których Biuro Programu „Niepodległa” realizuje swoje projekty związane z setną rocznicą Bitwy Warszawskiej.

Bogatym i atrakcyjnym źródłem wiedzy o Bitwie Warszawskiej jest serwis internetowy bitwa1920.gov.pl, który powstał we współpracy z Polskim Radiem, a partnerami są Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku i Filmoteka Narodowa – Instytut Audiowizualny (FINA). Film „Wiktoria 1920” to produkcja fabularna zrealizowana w technologii Cinematic VR 360 stopni 3D. Opowieść o roli wywiadu radiowego dla polskiego zwycięstwa przeniesie widzów w czasy wojny polsko-bolszewickiej. Premiera filmu zaplanowana jest na 14 sierpnia i odbędzie się w Muzeum Narodowym w Warszawie. Film będzie mógł później obejrzeć każdy użytkownik gogli VR – w tym prostych gogli cardboard.

W symboliczne stulecie Bitwy Warszawskiej – 15 sierpnia – odbędzie się widowisko multimedialne „1920 – WDZIĘCZNI BOHATEROM” na PGE Narodowym w Warszawie. Opowieść o wojnie 1920 roku przeplatana będzie utworami muzycznymi, pokazami archiwaliów i specjalnie przygotowanymi wizualizacjami multimedialnymi. Widowisko będzie transmitowane w TVP.

Zaproszeniem do współdziałania i współtworzenia rocznicy są  kampania włączająca „#Wiktoria1920” oraz konkurs „1920”, który stworzy literacką panoramę tamtego szczególnego roku.

W sierpniu Biuro Programu „Niepodległa” zaprosiło internautów do publikowania w mediach społecznościowych zdjęć z pamiątkami po 1920 roku, z hasztagiem #wiktoria1920. Zdjęcia posłużą do stworzenia wyjątkowego kolażu układającego się w hasło „Wiktoria 1920”. Konkurs literacki „1920” to próba stworzenia literackiej panoramy roku 1920. Prace powinny nawiązywać do wojny polsko-bolszewickiej 1920 roku, a te najlepiej ocenione przez jurorów zostaną opublikowane w antologii pokonkursowej.

Wojna Światów – niezwykły film dokumentalny

„Wojna światów” to epicka opowieść oparta na zrekonstruowanych oraz pokolorowanych materiałach archiwalnych pozyskanych z archiwów z całego świata. Do naszych czasów przetrwały oryginalne i nieznane dotychczas relacje uczestników i świadków wydarzeń, unikalne filmy archiwalne, zdjęcia, rozkazy, zapisy rozszyfrowanych tajnych raportów, pamiętniki i nagrania radiowe. Opartą na dokumentach narrację wspierają historyczne inscenizacje oraz materiały graficzne. Uroczysta premiera filmu pt. „Wojna światów” odbędzie się w niedzielę, 16 sierpnia, o godz. 20.15, w TVP1.

Scenariusz i reżyseria: Mirosław Bork, Krzysztof Talczewski Produkcja: MWM media sp. z o.o., FINA, Telewizja Polska SA