XI. Rosjanie o Polakach

W  mentalnosci kazdego narodu wsrod wielu skladnikow jest tez stosunek do innych narodow ksztaltowany przez dluzszy okres czasu, czesto cale wieki. Tak tez jest z Rosjanami i postrzeganiem przez nich Polakow.

Jedna z wersji obrazu Polakow w oczach Rosjan mozna znalezc w slowniku bedacym owocem zbiorowej pracy, ktory redagowal Andrzej Lazari ("Russian Mentality. Lexicon", Katowice 1995, str. 71-71). Oto tlumaczenie tekstu calego hasla:

"Przez wieki Polska byla postrzegana przez Rosjan jako przeciwnik polityczny i ideologiczny; sympatie pro-polskie byly mniej lub bardziej marginalne. Niewatpliwie bardzo dramatyczna historia rosyjsko-polskich stosunkow politycznych miala bezposredni wplyw na uformowanie sie postawy rezerwy, wzajemnej niecheci i/albo otwartej wrogosci. Polacy zwykli traktowac Rosjan jako ciemiezcow i smiertelnych wrogow istnienia Polski; z drugiej strony, wyobrazenie Polakow jako buntownikow i zdrajcow z poczuciem wyzszosci odrzucajacych opieke Rosji bylo wdrukowane w rosyjska swiadomosc. Nieraz zwracano uwage na fakt, ze postawa Rosjan co do Polski i Polakow nosila pietno myslenia imperialnego przyznajacego sobie prawo do decydowania o losie jednego z ujarzmionych przez Rosje narodow. Nawet wsrod najwybitniejszych Rosjan, ktorzy wczesniej deklarowali sympatie propolskie, w krytycznych momentach historii sami sie identyfikowali z oficjalna polityka panstwa rosyjskiego wobec Polski; stwierdzenia A.Puszkina i A.Bestuzewa popierajacych pacyfikacje Powstania Listopadowego moga sluzyc jako przyklad. Jednakze antagonizm polsko-rosyjski nie jest ograniczony wylacznie do spraw czysto politycznych. Rownie wazny jest konflikt ideologiczny wyplywajacy z roznic kulturowych, jak i odmiennych  typow duchowosci obu narodow.Dziedzictwem kulturowym Rosji jest tradycja hellenistyczno-bizantyjska, podcvzas gdy Polska wyprowadzila swoja tozsamosc z tradycji lacinsko-zachodniej. Rozniece religijne nabieraly szczegolnego znaczenia w XIX w., kiedy polski mesjanizm ("Poska- Chrystusem narodow")  i rosyjski mesjanizm zderzyly sie ze soba. Niechec wobec Polski byla przejawiana szczegolnie przez Panslawistow, ktorzy uwazali Polske za Judasza w sercu Slowianszczyzny, stanowiacego przeszkode w realizacji jednosci Ortodoksyjnej (F.Dostojewski, F.Tiutczew, N.Danilewski). Sympatie propolskie wystepowaly najczesciej wsrod zwolennikow szeroko rozumianego trendu okcydentalnego (A.Herzen, N.Bakunin, P.Kropotkin). Na przelomie XIX i XX wieku w obronie Polski wystapil L.Tolstoj ("Po co?") jak i W.Solowjew i N.Bierdiajew. Po II wojnie swiatowej sympatie propolskie wystapily wsrod znanych intelektualistow i artystow, ktorzy nie identyfikowali sie z rezimem komunistycznym, min. J.Brodski, B.Okudzawa, W.Wysocki, N.Gorbaniewska, jak i i.Illowska-Alberti, wydawca czasopisma "Ruska Mysl". Po upadku ZSRR  kryzys duchowy oraz chaos polityczny i gospodarczy uczynily wyobrazenie Polski i Polakow ambiwalentnym i zroznicowanym.