W niedawnym tekście dla „Gazety Polskiej” (08 IX 2012 r.) Tomasz Łysiak opisał „Filmowe kuglarstwo Andrzeja Wajdy” rozpoczynając swój tekst następująco:

W kolejnych filmach Andrzeja Wajdy widać ten sam trop intencji historiozoficznej – to ciągła krytyka polskiego „szaleństwa” dążeń wolnościowych i narodowościowych. Posunięta czasem do granic: w filmie „Lotna” polscy ułani jak idioci walą szablami w niemieckie czołgi; w „Kanale” powstańcy dosłownie i moralnie nurzają się w szambie; w „Popiele i diamencie” patrioci z AK stają się mordercami, których do zbrodni pcha fatalizm wynikający z ich mentalnego skrzywienia. Jakby polskość była chorobą. Z której należy się leczyć.

http://www.gazetapolska.pl/21501-filmowe-kuglarstwo-andrzeja-wajdy

Tomasz Łysiak zasygnalizował jedynie znany od dawna problem mistrza Andrzeja, ledwie musnął Wajdę i jego „dzieło”.

Gdzieś tam tną już i składają do kupy film o Lechu Wałęsie, który miał być wsparty niebagatelną kwotą funduszy pochodzących z AmberGold. Z kolei w reklamie OLT Express miał w zamiar wystąpić sam Andrzej Wajda. Czy coś w tym złego? Czegóż to się nie robi dla Prawdziwej Sztuki...

http://wiadomosci.dziennik.pl/wydarzenia/artykuly/404326,andrzej-wajda-mial-zagrac-w-reklamie-olt-express-za-pieniadze-amber-gold.html

Postanowiłem wesprzeć nieco Tomasza Łysiaka  i  przypomnieć kilka opinii naszego oskarowego reżysera. Sądzę, że nikt nam o Wajdzie nie powie więcej, niż on sam

Fragmenty wypowiedzi Andrzeja Wajdy dla miesięcznika „Kino” (styczeń 1968, s. 41-46, rozmawiał Bolesław Michałek):

(…) Zbyszek [Cybulski] był dla nas skrótem pewnego pokolenia. Po jego śmierci stało się to jeszcze wyraźniejsze. On sam w „Popiele i diamencie” zrealizował najpełniej tę sylwetkę chłopca zarażonego obsesją Historii. A kim jest ta postać?

To ktoś, kto jest wplątany w wojnę, ale wojną nie zajmuje się zawodowo. Ma większe aspiracje. Mógłby być poetą, naukowcem, intelektualistą – wszystkim, tylko nie zawodowym żołnierzem. Jego tragizm bierze się stąd, że ten chłopiec nie akceptuje rzeczywistości; nie akceptuje Historii takiej, jaka ona jest, lecz taką, jaką sobie wymarzył. A ściślej: myśląc o życiu, o historii, o ojczyźnie, posługuje się pewnymi pojęciami, które otrzymał w spadku po romantycznym nurcie polskiej literatury.

(…)

Artysta polskiego romantyzmu (…) Był czymś więcej niż autorem: był sumieniem, prorokiem, wreszcie instytucją społeczną. Przecież Polska XIX wieku to kraj, który nie ma żadnych, prawdziwych, legalnych instytucji: władzy, rządu, parlamentu, życia politycznego, opinii publicznej. Poeci przyjmują na siebie obowiązki tych wszystkich instytucji społecznych. Oczywiście był to jakiś akt uzurpacji.

(…)

Ten fenomen trzeba rozumieć, żeby ocenić postępowanie bohaterów moich filmów. Oni są w prostej linii spadkobiercami polskiego myślenia romantycznego. Dla tych chłopców, za słowami Ojczyzna, wolność, rozkaz, ofiara, solidarność stoi wielka tradycja poetycka, wielka siła duchowa. I dlatego w zderzeniu z konkretnymi siłami historii ponoszą klęskę, giną.

(…)

Przyznam się, że nigdy nie zastanawiałem się nad tym, czy może istnieć jakaś inna perspektywa. Gdybym ją widział, może bym ją przyjął. Wydawało mi się to absolutnie oczywiste. Wychowałem się w takiej atmosferze, wśród takich postaci, wśród takich pojęć i nigdy nie przyszło mi do głowy, żeby mieć jakieś inne spojrzenie.

Dzisiaj, gdy patrzę na to wszystko z punktu widzenia dojrzałego człowieka, myślę, że z radością zamieniłbym tych parę symboli narodowych – szablę, białego konia, czerwone maki, jarzębinę – na kilka symboli erotycznych z podręcznika Freuda.. Ale ja się nie wychowałem na podręczniku Freuda! Sytuacja moja jest już beznadziejna. Dowiedziałem się o tym za późno, żeby móc to spożytkować jako własną siłę.