Romans Katarzyny II z Encyklopedystami

Cesarzowa Katarzyna II splatala niezlego figla historii. Od lat dziewczecych zaczytywala sie w swiatowej, czyli europejskiej literaturze. Choc Niemka, chlonela literature francuskojezyczna. Miedzy innymi, przeczytala napisane przez Woltera historie Niemiec i historie swiata. Samego Woltera uwielbiala i prowadzila z nim ozywiona korespondencje, podobnie jak i z wieloma swiatlymi ludzmi. Juz jako wladczyni Cesarstwa Rosyjskiego zyskala sobie opinie wladcy oswieconego i liberalnego, co tylko czesciowo odpowiadalo rzeczywistosci. Prawda o jej rzeczywistej postawie wyszla na dobtre po powstaniu Pugaczowa oraz Rewolucji Francuskiej. Wtedy okazalo sie, ze jest bardzo konserwatywna. Co innego gloszone idealy, co innego pragmatyka rzadzenia bardzo duzym krajem.

Gwiazda Oswiecenia zrobila niezly kawal milosnikom i entuzjastom tego trwajacego okolo poltora wieku pradu umyslowego. Takze panstwu francuskiemu. Zaczelo sie od wiadomosci, ktora przekazal je jej czlowiek w Paryzu, ze D.Diderot,jeden z dwoch wspolredaktorow Wielkiej Encyklopedii Francuskiej, ma duze klopoty finansowe. Katarzyna juz wczesniej proponowala  obu redaktorom (drugi to d'Alambert), by przeniesli sie do Petersburga i tam pracowali nad ukonczeniem wielkiego dziela, jakiego do tej pory nikt na swiecie nie stworzyl. Teraz dostrzegla swoja szanse. w piorunujacym tempie zawarta zostala transakcja. Caryca zakupila cala biblioteke Diderota, ktora stanowila baze sporzadzania Encyklopedii. Miala ona pozostac w Paryzu, do czasu, gdy nowa wlascicielka zapragnie ja przeniesc do siebie. Za opieke nad ksiazkami Diderot mial dostawac pensje. Dostal ja na cale 50 lat do przodu - cale 41 000 liwrow.

Na ten przypadek mozna tez popatrzec jako potwierdzenie przekupywania intelektualistow Zachodu, by robili dla niej PR.I trzeba powiedziec, ze wychwalali ja pod niebiosa. Az glupio cytowac ich okreslenia. A w scislym gronie Encyklopedystow byly prawdziwe giganty: Rousseau, Monteskiusz, Condorcet, Helvetius.

Caryca prowadzila przez lata korespondencje z Diderotem i w koncu przyjechal on jesienia 1773 r. do Petersburga. caryca dala mu wspanialy aparttament w palacu Naryszkina i zachecila go by ja odwiedzal przez wskazane przez nia drzwi w godzinach 15:00-17:00. W sumie doszlo do 60 spotkan.  Na wiosne nastepnego roku Diderot udal sie w droge powrotna. Imperatorowa zapewnila mu duzy powoz wielkosci malego hoteliku.

Diderot zmarl w 1784 r. i cala jego biblioteka trafila do Petersburga.

Ale to nie jest koniec tej historii. Pozostaly zbiory Woltera liczace 7 000 tomow oraz cala jego korespondencja.  Po smierci wlasciciela w 1778 r.Caryca odkupuje calosc od spadkobierczyni. Zaprotestowal ambasador Francji, bo zbior Woltera wspoltworzyl tozsamosc Francji. Wladze rosyjskie nie zareagowaly. W ten sposob w rekach rosyjskich znalazly sie niezwykle zbiory.  Wielka Encyklopedia Francuska w zamierzeniu miala zawierac cala wspolczesne wiedze istniejaca na swiecie. Miala takie znaczenie dla ludzi Oswiecenia, jak Biblia dla Chrzescijan. Zbiory obu francuskich myslicieli nalezaly do skarbczyka narodowego Francji. W rezultacie, milosnicy i badacze Oswiecenia musza pielgrzymowac do Rosji.

Rosja to kraj od wiekow rzadzony despotycznie, mala majacy wspolnego z Oswieceniem i Rewolucja Francuska. Oswiecenie,podobnie jak Renesans nie zagoscily w tym kraju. Oswiecona, w gloszonych slowach, byla wladczyni i waskie grono ludzi.  Bardziej by pasowalo, by caryca zakupila jakies egzemplarze gilotyn z Francji czy toporow sluzacych do scinania glow z Anglii.