M.Marek/Nasz Dziennik

Sejm głosami Platformy Obywatelskiej i Ruchu
Palikota nie zgodził się na nazwanie zbrodni wołyńskiej ludobójstwem.
Posłowie odrzucili też wniosek o ustanowienie 11 lipca Dniem Pamięci
Ofiar Zbrodni Wołyńskiej.

Po kłótniach nielicujących z godnością ponad 130 tysięcy ofiar Sejm
przyjął uchwałę upamiętniającą 70. rocznicę zbrodni wołyńskiej. Zgodnie z
przewidywaniami i wolą partii rządzącej została ona określona jako
„czystka etniczna o znamionach ludobójstwa”.

Posłowie PO nie chcieli, by to, co wydarzyło się na Wołyniu i w
Małopolsce Wschodniej podczas ostatniej wojny, określić zgodnie z prawdą
jako ludobójstwo dokonane na Polakach przez oddziały Ukraińskiej
Powstańczej Armii (UPA), które były zbrojnym ramieniem Organizacji
Ukraińskich Nacjonalistów (OUN).

Za przyjęciem uchwały zagłosowało 263 posłów, przeciwko było 33, zaś aż 146 wstrzymało się od głosu.

Tuż przed głosowaniem ogłoszono przerwę, o którą poprosiła Beata
Kempa z Solidarnej Polski. Apelowała wcześniej, by posłowie poparli
termin „ludobójstwo” w treści uchwały nie tylko ze względu na szacunek
dla ofiar i fakty historyczne, ale również ze względu na jej polityczny
wymiar.

– Rosjanie i Ukraińcy, ludzie Wschodu, liczą się z silnym – wołała z
trybuny sejmowej, podkreślając, że brak jednoznacznego napiętnowania tej
zbrodni pokazuje słabość polskiego państwa.

Zdaniem Janusza Wojciechowskiego, europosła PiS i prawnika, to, co
działo się na Wołyniu, jest przykładem największego bestialstwa podczas
wojny.

– Przyjmując formułę „o znamionach ludobójstwa”, Sejm przyjął
fałszywą terminologię zastępczą. To zbrodnia w wielkiej skali na
wielkiej grupie ludzi, którzy mieli stamtąd zniknąć. Był to plan
politycznie przygotowany, nie można tego inaczej nazwać. Mordowano ludzi
tylko z tego powodu, że byli Polakami – podkreśla Wojciechowski.

Sejm nie zgodził się także na ustanowienie 11 lipca Dniem Pamięci
Ofiar Zbrodni Wołyńskiej – Męczeństwa Kresowian, tak jak wnioskowali o
to posłowie PiS i SP. Za przyjęciem wniosku mniejszości zgłoszonego
przez PiS głosowało 178 posłów, 259 było przeciw, 1 wstrzymał się od
głosu.

– To pokrętna uchwała. W 70. rocznicę zbrodni mamy do czynienia z
nieuzasadnionym tchórzostwem wobec Ukrainy. Jej treść nie ma istotnego
znaczenia w stosunkach polsko-ukraińskich, ale jest wynikiem tchórzostwa
i uległości wobec ukraińskiego lobby. To, że różne gremia ukraińskie
usiłują wpływać na naszą politykę, jest widoczne nie od dziś – podkreśla
Ewa Siemaszko, badaczka ukraińskich zbrodni na południowo-wschodnich
Kresach II Rzeczypospolitej.

Współautorka (wraz z ojcem Władysławem Siemaszką) monumentalnego
dzieła „Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na ludności
polskiej Wołynia 1939-1945” uważa, że jedynym właściwym określeniem tej
zbrodni jest upowszechniane przez nią określenie: genocidum atrox –
ludobójstwo okrutne.

Posłowie nie wzięli jednak pod uwagę nawet tego, że większość
Ukraińców również ma krytyczny stosunek do zbrodni OUN/UPA. Tradycja
nacjonalistyczna, której symbolem jest Stepan Bandera (1909-1959),
przywódca OUN, pielęgnowana jest głównie na Ukrainie Zachodniej. W
centrum i na wschodzie kraju banderowcy są krytykowani za dokonywane
podczas wojny zbrodnie.

Zanim posłowie rozpoczęli głosowanie, Sejm upamiętnił ofiary zbrodni
minutą ciszy i modlitwą, o którą poprosił Franciszek Stefaniuk z PSL.

– W samej istocie projektu uchwały, nad którym procedujemy, była
zasadnicza intencja, żeby oddać cześć i hołd ofiarom bestialsko
pomordowanym w ludobójstwie. Wysoka izba nie doszła do konsensusu, nie
doszła do zgody, co uwłacza treści tej uchwały. Niech w tej intencji
oddania czci choć jedno połączy salę, niech sala powstanie i chwilą
ciszy chociaż uczci ich pamięć – powiedział Stefaniuk, po czym posłowie
wstali i odmówili „Wieczny odpoczynek”.

Zdaniem Ewy Siemaszko, brak jednoznacznego potępienia zbrodni
wołyńskiej oraz nieustanowienie przez parlament Dnia Pamięci Męczeństwa
Kresowian jest błędem i nie ma uzasadnienia w faktach historycznych.

– 17 września wszystkim kojarzy się z IV rozbiorem Polski i napaścią
sowiecką na Polskę oraz martyrologią związaną ze zbrodniami sowieckimi.
Nikomu jednak nie kojarzy się ze zbrodnią na Wołyniu, która była
trzecim, po niemieckim i sowieckim, ludobójstwem na Polakach – ocenia
Ewa Siemaszko. Jak podkreśla, środowiskom kresowym bardzo zależało na
ustanowieniu dnia, który symbolizuje ogrom zbrodni dokonanych przez
ukraińskich nacjonalistów od 1939 do 1947 roku.

Daremne apele

Decydujące głosowania odbyły się kilkadziesiąt minut wcześniej, gdy
sejmowa większość nie przyjęła poprawki do projektu Komisji Kultury i
Środków Przekazu, zgodnie z którą „zbrodnia wołyńska na Polakach ze
względu na jej zorganizowany i masowy wymiar to zbrodnia ludobójstwa”.

Józef Zych (PSL) i Kazimierz Michał Ujazdowski (PiS) apelowali o
nazwanie rzeczy po imieniu. Zych przestrzegał, by Sejm nie budował
stosunków z innymi narodami na zakłamaniu historii własnego Narodu.
Podkreślał, że zgodnie z konwencją ONZ z 1948 r. ludobójstwem jest
którykolwiek z czynów dokonanych w zamiarze zniszczenia w całości lub w
części grup narodowych, etnicznych, rasowych lub religijnych.

– W świetle faktów i dokumentów nie może być wątpliwości, że
definicja ta jest w pełni spełniona w odniesieniu do zbrodni wołyńskiej,
a zatem zachodzi pytanie, czy wolno stosować inne kryteria pozaprawne.
Nie może być takiej sytuacji, w której stosunki z innymi narodami
miałyby być budowane na zakłamaniu historii własnego Narodu – mówił
Józef Zych.

Natomiast Kazimierz Ujazdowski przypomniał, że ukraińskie mordy na Polakach określa również jednoznacznie polskie prawo.

– Nie tylko konwencje prawa międzynarodowego, ale także polskie prawo
zna jeden typ przestępstwa w odniesieniu do tego, co się stało na
Wołyniu: to jest ludobójstwo. Sejm nie może przeczyć prawu i instytucjom
państwowym – mówił Ujazdowski.

Mecenas Ireneusz Kamiński, prawnik, pełnomocnik rodzin katyńskich,
który był też ekspertem komisji sejmowej pracującej nad tekstem uchwały,
nie ma wątpliwości, że gdyby w 1943 roku obowiązywała konwencja ONZ z
roku 1948, masowe mordy na Polakach odpowiadałyby definicji ludobójstwa.

Kamiński podkreśla, że co prawda pojęcie ludobójstwa zostało w prawie
międzynarodowym określone później niż to, co wydarzyło się w roku 1943,
ale i tak czyny dokonane przez ukraińskich nacjonalistów podlegają
jednoznacznej ocenie.

– Nie znaczy to oczywiście, że nie było prawa, które zabraniałoby
ścigać sprawców tej zbrodni. Nie ulega wątpliwości, że była to zbrodnia
wojenna i zbrodnia przeciw ludzkości – podkreśla prawnik. Janusz
Wojciechowski jest zdania, że data przyjęcia konwencji ONZ nie ma
znaczenia dla oceny rzezi wołyńskiej.

– Jeśli ludobójstwem nie jest okrążanie, mordowanie i palenie całych
wsi, mordowanie ludzi zamykanych w Kościołach, to co nim jest? – pyta
retorycznie poseł do Parlamentu Europejskiego.

Jednak przeciwko nazwaniu rzezi wołyńskiej „ludobójstwem” zagłosowało
222 posłów, za było 212, zaś trzech wstrzymało się od głosu. W związku z
tym posłowie opowiedzieli się za pierwotną wersją projektu, w którym te
tragiczne wydarzenia są określone jako „czystka etniczna o znamionach
ludobójstwa”.

Za wpisaniem do uchwały określenia „ludobójstwo” głosowały PiS, PSL,
SP oraz SLD. Przeciwko głosował Ruch Palikota oraz 184 z 206 posłów PO.
Dwóch z nich – Andrzej Kania oraz Arkadiusz Litwiński – wstrzymało się
od głosu, natomiast 10 poparło poprawkę mówiąca o ludobójstwie na
Kresach: Jarosław Gowin, Jacek Żalek, Jerzy Budnik, Łukasz Borowiak,
Zenon Durka, Andrzej Gut-Mostowy, Michał Jaros, Wiesław Suchowiejko i
Grzegorz Raniewicz.

Integracja z UE ważniejsza od prawdy

Wcześniej głos zabrał minister spraw zagranicznych Radosław Sikorski,
który przekonywał, że podejmując tak jednoznaczną uchwałę, nie należy
utrudniać Ukrainie wypełnienia warunków umowy stowarzyszeniowej z UE.

– Szanując zdanie rodzin ofiar i tych, którzy uważają, że zbrodnia
wypełnia znamiona ludobójstwa, zastanówmy się, czy chcemy pomóc młodemu
narodowi ukraińskiemu radzić sobie ze swoją przeszłością, czy chcemy dać
upust emocjom. Możemy eskalować definicję i upokorzyć Ukraińców albo
zrobić coś, co będzie służyło integracji Ukrainy z UE – dodał.

W jego ocenie, jeśli Polska zaostrzy swoje stanowisko w tej
konkretnej sprawie, to może „utrudnić europejską perspektywę Ukrainy” –
powiedział Sikorski ku zdumieniu wielu posłów opozycji.

Przypomniał, że Sejm 15 lipca 2009 roku przyjął uchwałę w sprawie
tragicznego losu Polaków na Kresach Wschodnich zawierającą sformułowanie
o „czystce etnicznej o znamionach ludobójstwa”. Przypomniał także, że
podobne stanowisko zajął w ubiegłym miesiącu Senat. Janusz Wojciechowski
uważa, że racje przedstawione przez Sikorskiego są absurdalne i
wydumane.

– To powrót do czasów komunizmu, kiedy to, by nie denerwować Związku
Sowieckiego, zabroniono mówić o zbrodni katyńskiej. Teraz, by nie
denerwować Ukrainy, używa się eufemizmów, by nazwać tę zbrodnię –
podkreśla. Na sali sejmowej wypowiedź Sikorskiego wywołała poruszenie i
została określona jako kuriozalna.

– To, co usłyszeliśmy, to skandal – zareagował na wypowiedź szefa MSZ
Tomasz Kamiński, poseł SLD. Przypomniał, że sami Ukraińcy prosili, by
uznać rzeź wołyńską za ludobójstwo. Zaapelował do marszałek Sejmu, aby
przywołała do porządku szefa MSZ, żeby zaczął mówić do rzeczy. Poseł SP
Patryk Jaki stwierdził z kolei, że słowa szefa MSZ upokorzyły Polaków z
Kresów.