historia

Znowu kawałek historii

Jest rok 1921. Jest już po wojnie bolszewickiej. W Polsce zarządzono pierwszy spis powszechny.
Wyniki spisu podaję za Słownikiem Geograficznym Trzaski, Everta i Michalskiego wydanym w 1923 r
W tomie II na stronie 275 jest tabela: ludność według narodowości.
Ilości „głów” zaokrąglam do 10.000, udział procentowy pozostawiam jak w słowniku.
Podaję tylko 3 nacje: Polaków, Ukraińców i Żydów.
I tak: Polska liczy ogółem 27.190.000 ludności
W tym Polaków 18.810.000 tj 69,2% Ukraińców 3.880.000 tj 14% a Żydów – 2.120.000 tj 7,8%
W 10 lat po pierwszym spisie czyli w 1931 jest drugi spis. Wyniki podaję za NEP PWN wyd. w roku 1996. Do przedwojennych źródeł nie dotarłem.
Rok 1931 Ludność Polski ogółem to 32.100.000 w tym Polaków 20.650.000 tj 64%,
Ukraińców 5.140.000 tj 16% a Żydów 3.130.000 tj 9,8% ludności. Warto zwrócić uwagę, że procentowy udział Polaków zmalał o ok. 4% Ukraińców wzrósł o ok. 2% a Żydów mniej więcej o tyle samo. To w odniesieniu do ogólnej liczby mieszkańców.

Wręcz fascynująco to zaczyna wyglądać, kiedy się porównuje średni roczny przyrost każdej z tych nacji. Polaków przybyło przez 10 lat 1.840.000, Ukraińców – 1.270.000, a Żydów ok. miliona.
Tyle, że ten milion żydowskiej dzieciarni urodził się z miliona par Żydów które w roku 1921 zamieszkiwały Polskę. Te dzieci przeżyły. Roczny przyrost naturalny wynoszący 5% i to jeszcze utrzymujący się przez 10 lat – to chyba jakiś rekord.

Drugą zadziwiającą sprawą jest to, że przez ok. 700 lat bytowania na ziemiach polskich Żydzi dorobili się populacji ok. 2.000.000 i nagle przez 10 lat taki przyrost. Nie jestem z tych, którzy uważają, że w dwudziestoleciu międzywojennym mieli tu raj na ziemi ale nie musiało być chyba aż tak źle.

Przypomnę, że dzieje się to w państwie, które po 123 latach niebytu wywojował naród, dziś przez niektórych autorów żydowskich uważany za totalnie antysemicki.
Otóż jestem przekonany, że to właśnie w tym miejscu warto sobie przypomnieć III zasadę dynamiki Izaaka Newtona – że każdej akcji odpowiada równa i wprost przeciwnie skierowana reakcja.

Jeszcze pod koniec XIX w. znacząca liczebnie i bardzo wpływowa grupa żydowskich działaczy i analityków politycznych – bodaj z całego świata– doszła do wniosku, ze Polska jest już trupem i nigdy nie wybije się na niepodległość. Ci ludzie nie byli odosobnieni w swoich politycznych przewidywaniach. Tak myślała bodaj większość elit Europy, jak i znaczna część polskich elit.

Futurologiczne myślenie i prognozy to jednak zupełnie coś innego niż czyn. A czyn był taki: w 1914 roku ci żydowscy działacze i finansiści, którzy wyznawali pogląd o rozkładzie narodu polskiego jako narodu wiodącego na tych ziemiach, poszli to cesarza niemieckiego z pomysłem stworzenia na terenach dawnego polskiego –nowego tworu państwowego – roboczo – czy nie roboczo – nazwanego Judeopolonią. Mniejsza o nazwę, najważniejsze, że pomysł w ogóle nie został skonsultowany z Polakami.
Wprawdzie inni – równie wpływowi działacze żydowscy – również z całego świata – łapali się za głowy twierdząc, że ta koncepcja nic dobrego Żydom nie przyniesie, ale mleko się rozlało. Wiadomość poszła w świat, a Kajzer przez dwa lata nie powiedział – nie. „Deal” był prosty – Niemcy byli zanęcani obietnicami kredytów na prowadzenie wojny.

Żeby było jasne. Ja nie mam żadnej pretensji o to, że polityczni analitycy żydowscy tak źle oceniali naród polski w 1914 roku.
Idący w tym czasie do Kielc żołnierze Kadrówki oceniali go podobnie. Ja się tylko dziwię, że przywódcy pewnego tylko kręgu narodu żydowskiego doszli do wniosku, że osiemnastomilionowy naród polski zgodzi się na władztwo dwumilionowego narodu żydowskiego, który od II w. n.e czyli od powstania Bar-Kochby nie lubił walczyć.

Dopiero rok 1916 przyniósł ostateczne fiasko koncepcji Judeopolonii. Już jednak rok 1917 zaserwował społeczeństwom europejskim miraże nadludzkiej szczęśłiwości niesionej przez komunizm, i już właśnie realizowanej w Rosji.

Relacje pomiędzy narodem polskim i żydowskim były u progu II Rzeczypospolitej zupełnie inne niż w okresach przedzaborowej świetności. Oba narody przestały być tak głęboko wewnętrznie spójne jak za czasów niepodległości. Najpierw naród polski (oczywiście szlachecki) wraz z niepodległością państwa stracił uprzywilejowaną pozycję „narodu α” i zaczął ulegać bardzo powolnym, ale widocznym procesom wynaradawiania. Z drugiej strony – zwłaszcza w kręgach żydowskiej inteligencji powstała trudna do zrozumienia ale bardzo wyraźna tendencja do asymilacji z Polakami. W końcu, wielkoprzemysłowy kapitalizm tworzył zupełnie nowe podziały przebiegające przez sam miąższ narodów. Nie mniej można uznać, że zarówno nacjonalizm polski jak i żydowski trzymają się całkiem dzielnie do dziś.

Jesienią 1918 zaczynają się w świecie szerzyć wieści o pogromach Żydów na terytoriach należących niegdyś do Rzeczypospolitej. Opinia międzynarodowa jest wstrząśnięta.

Zajmę się bliżej tylko jednym z tych tragicznych przypadków mianowicie sytuacją w czasie zdobywania Wilna 19 kwietnia 1919 roku.
Wybrałem Wilno, bowiem pierwszy rzut wojsk polskich prowadzili wtedy ludzie o nieposzlakowanej do dziś opinii. Mianowicie 11 pułkiem ułanów, który zdobył dworzec kolejowy dowodził major Mariusz Zaruski, a całością kawalerii pułkownik Belina Prażmowski.

W dzień później, po kawalerii, w Wilnie pojawia się piechota i naczelnik Piłsudski. Jestem absolutnie przekonany, że o przebieg i ocenę wydarzeń, których sam nie był świadkiem Naczelnik zapytał właśnie tych dwóch – wymienionych przeze mnie z nazwiska oficerów. To przecież ludzie od lat należący do najbliższych.

A oto fragment listu, który w dniu 4 maja, po uspokojeniu sytuacji w mieście i okolicach Piłsudski wysłał do premiera Paderewskiego, będącego wtedy w Paryżu..:

„Gdym na drugi dzień świąt przyjechał do Wilna widziałem całe miasto płaczące ustawicznie ze wzruszenia i radości. /-/ znacznie gorzej było z Żydami, którzy przy panowaniu bolszewickim byli warstwą rządzącą. Z wielkim trudem wstrzymałem pogrom, który wisiał po prostu w powietrzu z powodu tego, że ludność cywilna żydowska strzelała z okien i z dachów i rzucała stamtąd ręczne granaty.” [koniec cytatu J. Piłsudski t. V str.81]

Chciałbym zwrócić państwa uwagę, że ten co strzela i rzuca ręczne granaty, to on nie jest ofiarą pogromu. A jeżeli jeszcze robi to z okien i dachów do kawalerii znajdującej się pod nim na ulicy, to on po prostu walczy, i to w niesłychanie korzystnej dla siebie sytuacji.
Na wojnie jest to praktyka codzienna, że ten co się broni na ogół jest dobrze ukryty i nie jest istotne, czy to jest komin na dachu, czy krzaki w lesie. Jedno wszelako należy do dobrego tonu. Ten co strzela powinien mieć na sobie mundur lub inne oznakowanie (na przykład opaskę w odpowiednich barwach). Człowiek nie oznakowany nie jest uważany za żołnierza strony przeciwnej i bywa po prostu rozstrzeliwany. To na wojnie też jest w dobrym tonie.

Jeżeli major Zaruski wyprowadził swoich ułanów z tej kabały z niewielkimi stratami i jeszcze do tego zdobył dworzec, to ja się nie dziwię, że dostał za to Virtuti Militari.

Gwoli prawdzie muszę jednak przyznać, ze Żydzi wileńscy już 10 miesięcy wcześniej ostrzegali Polaków, że będą bronić Wilna.

. W czerwcu 1918 roku wileńska żydowska gazeta Lecte Najer pisała: „Przyłączenie do państwa polskiego odrzucamy jednomyślnie, mając w Wilnie 75.000 Żydów, czyli liczbę żadną miarą nie mniejszą niż Polacy... Gdyby była mowa o zmianie granic, to moglibyśmy się zgodzić na każde rozwiązanie, byle nie polskie. Gdyby wystąpiła tendencja oddania Wilna Polsce, wówczas musielibyśmy zmobilizować całe żydostwo w obronie naszej Jerozolimy litewskiej”.

Jedno jest pewne. Całego żydostwa redaktorom Lecte Najer nie udało się zmobilizować, bo 75.000 Zydów przykryło by czapkami całe polskie wojsko, które wyruszyło na podbój Wilna, nie mniej, idąca w awangardzie kawaleria, której liczebność nie przekraczała 1000 żołnierzy musiała się znaleźć w niezłych opałach.

Co do Lwowa w listopadzie 1918 r. Bardzo obszerny opis całości zdarzeń od dn. 1 listopada pióra dowódcy obrony Lwowa kpt. Czesława Mączyńskiego można znaleźć w Internecie. Jest to lektura smutna. Wynika z niego, że jeżeli nawet 22dniowy okres walk Polaków z Ukraińcami zakończył się pogromem Żydów – to ten pogrom nie wziął się z niczego.
Wprawdzie żywię przekonanie, że pogromy z lat 1918 – 20 to raczej walki ze zwolennikami „sowieckiej własci” ale jedynie w przypadku Wilna znalazłem odpowiednio dla mnie wiarygodny dokument, który w moim odczuciu przesądza sprawę.

Wprawdzie Żydzi raczej nigdy nie uważali Piłsudskiego za antysemitę a raczej wprost przeciwnie, ale za postępowanie Naczelnika w Wilnie to się chyba na niego obrazili. (zwłaszcza dziennikarze z Lecte Najer.)
Wprawdzie jego odezwa do mieszkańców Wielkiego Księstwa Litewskiego odnosiła się do wszystkich „nie czyniąc różnicy z powodu wyznania lub narodowości”, ale w następnych dniach Naczelnik rozmawiał o przyszłości z przedstawicielami Polaków, Litwinów i Białorusinów, a nie ma słowa o tym, żeby rozmawiał z Żydami.

Przytoczę jeszcze fragment innej wypowiedzi Piłsudskiego. Jest to zakończenie wywiadu, którego udzielił korespondentowi Kuriera Porannego w dn. 26.8.1920 r. A więc w 10 dni po załamaniu się bolszewickiej ofensywy na Warszawę. Lwów był stale zagrożony przez bolszewików, Lida, Baranowicze, Wilno – w sowieckich rękach, a walna rozprawa nad Niemnem rozpoczęła się w cztery tygodnie później.
Ten ostatni fragment wywiadu dotyczył zachowania Żydów w najtrudniejszym okresie wojny.
A oto on:
„Ale Żydzi nie wszędzie zachowywali się źle. W Łomży i Mazowiecku dzielny stawiali opór bolszewikom. W Mazowiecku najeźdźcy rozstrzelali kilku. /-/ Natomiast rzecz dziwna, jak wiele zresztą rzeczy w Polsce, – tuż obok w sąsiedztwie: w Łukowie, w Siedlcach, w Kałuszynie, w Białymstoku, dalej – we Włodawie miały miejsce liczne, czasem nawet masowe ze strony Żydów wypadki zdrady stanu.”

Reasumując: Takie rozpoczęcie współistnienia tych dwóch narodów w odrodzonym Państwie Polskim nie wróżyło na przyszłość nic dobrego. I rzeczywiście szło to kulawo – ale szło.

W czerwcu 1925 roku w Sulejówku były Naczelnik Państwa przyjmuje delegację byłych żołnierzy Żydów. (Dążących do asymilacji). Podczas rozmowy powiedział im: „praca wasza ciężka i trudna, pozornie dzisiaj bezcelowa i beznadziejna. Społeczeństwo wyraźnie rozdzielone jest na dwa światy, dwa różne nacjonalizmy. Od jednego i drugiego jesteście odepchnięci. Sami – i dlatego nieliczni.”
Jest to jedyny przekaz z tej rozmowy jakim dysponuję.

Nie napiszę tu pracy naukowej o tych stosunkach, przytoczę tylko garść wspomnień moich i moich przyjaciół z tamtych czasów, krasząc je cytatami ważniejszych person.
Czasem taka prywatna – czy jak kto woli – bliska historia może lepiej, choć nie zawsze obiektywnie, przybliżyć wielkie problemy epoki.
Mój znacznie starszy ode mnie przyjaciel, chirurg i taternik – lwowiak, który dwa pierwsze lata studiów zdążył ukończyć przed wojną w swoim rodzinnym mieście, tak mi opowiadał już w latach pięćdziesiątych: „jajko przed wojną kosztowało we Lwowie 3 grosze, ale jak chciałeś kupić śmierdzące jaje i to z pełną gwarancją, że jest zepsute, to musiałeś zapłacić złotówkę. Kupowało się je w żydowskich sklepikach w przeddzień żydowskich manifestacji czy pochodów, podczas których były one zużywane…”

Oczywiście, rzucanie zgniłymi jajami nie jest wyrazem ekumenicznej miłości bliźniego, ale trzeba zauważyć, że miotacz jaj znajdował się w niesłychanie trudnej sytuacji.

W jednym ręku trzymał jaje gotowe do rzutu, w drugiej torbę lub koszyk z pozostałą amunicją, a o kilkanaście metrów przed nim grupa demonstrantów wcale nie bezbronnych. A posiadana przez nich broń – to nie jaja, tylko na ogół okute laski i kije.
Wprawdzie przy pomocy zbuka trudno było zrobić komuś fizyczną krzywe, ale poniżenie czasem jest gorzej odbierane niż ból.

Bijatyka zresztą mogła mieć miejsce w różnych układach. W tamtych latach w całej niemal Europie mógł się bić każdy z każdym. Komuniści z socjalistami, narodowcy z kosmopolitami, itp.
Ludzkość to lubi, od kiedy wiele tysięcy lat temu sapiensi wytłukli neandertali (a może odwrotnie?)

Nadzieję na poprawę w stosunkach polsko-żydowskich budzą elity. Właściwie intelektualna, naukowa i twórcza elita żydowska jest bardzo silnie związana z Polską i Polakami. Nie będę przypominał nazwisk tych niezwykle zasłużonych dla Polski osób, bowiem zakładam, że są one ogólnie znane. Cóż z tego, kiedy co najmniej 1/3 urodzonych w Polsce Żydów nie zna języka polskiego, a większość go straszliwie kaleczy. A poza tym przez całe dwudziestolecie bardzo silna jest frakcja prosowiecka.

Nadchodzi jednak nieuchronnie rok 1939

W dniu 1 września w polskojęzycznej gazecie żydowskiej „Nasz przegląd” ukazuje się apel organizacji syjonistycznej, a dn 2 września utrzymana w tym samym tonie odezwa Rady Rabinów, której najważniejszy fragment przytaczam.

„My Żydzi, dzieci tej ziemi od zamierzchłych czasów, stajemy wszyscy w karnym ordynku, zwarci i opanowani na wezwanie Pana Prezydenta Rzeczypospolitej i Naczelnego Wodza, aby bronić naszej ukochanej Ojczyzny, każdy na wyznaczonym mu przez władze posterunku i oddamy, gdy zajdzie tego potrzeba, na ołtarzu Ojczyzny, nasze życie i nasze mienie bez reszty.

Całość w Wikipedia na str. Historia Żydów w Polsce.

Bardzo ważna to deklaracja, tyle, że spóźniona niejako podwójnie – o pięć dni i o pięć lat.

Oba opóźnienia można z łatwością wytłumaczyć. Opóźnienie o pięć dni mogło wynikać ze wstrzymania mobilizacji powszechnej na życzenie aliantów ale ,moim zdaniem, nie miało ono żadnego wpływu na przebieg kampanii. Zupełnie inaczej postrzegam to opóźnienie, które nazywam „opóźnieniem pięcioletnim.”
Społeczność żydowska w Polsce – wprawdzie liczna, była jednak jedną z najuboższych społeczności żydowskich na świecie. Nie zmienia to postaci rzeczy, że w stosunku do ogółu Polaków Żydzi byli bogaczami na miarę nawet bieda-domków – czy zgoła ruder jakimi dysponowali zwłaszcza w małych miasteczkach. Przede wszystkim umieli obracać pieniędzmi.
Pamiętam z przed wojny zdanie mojej matki – które z dumą wypowiadała: „wystarczy słowo twojego ojca, a Żydzi sobie nawzajem żyrują weksle”.
Zdanie wymaga wyjaśnienia.

Otóż ojciec mój – psychiatra – był dyrektorem komunalnego szpitala psychiatrycznego w Gostyninie – w owym czasie na 500 czy 600 łóżek. W całej okolicy nie znalazła się ani jedna firma z kapitałem wystarczającym do tego, aby się podjąć zaopatrywania szpitala. Polscy okoliczni „biznesmeni” byli bezradni. Żydowscy sobie poradzili. Drobni kupcy pożyczali sobie nawzajem pieniądze, a ponieważ jedni do drugich mieli zaufanie powiedzmy – ograniczone – więc wystawiali weksle, które jedni drugim żyrowali.
Dostawy docierały do szpitala w terminie i w dobrym gatunku, szpital też dotrzymywał terminów płatności.

Tak sobie wzdycham nad odezwą rabinów z dn. 2 września 39.
Gdyby posiadacze gigantycznych fortun na świecie wcześniej dostrzegli śmiertelne zagrożenie..

Co tu wzdychać – nie dostrzegli.

Widział je na pewno pewien szlachcic polski, który na kilka tygodni przed śmiercią mówił w rodzinnym gronie:
„Będzie wojna, straszna wojna. Mnie już nie będzie i wy tą wojnę przegracie…”

Na cytowanej stronie Wikipedii można znaleźć wyliczenie, że w Kampanii Wrześniowej w wojsku Polskim walczyło ok. 120.000 Żydów.
Nie wiem czy się twórcy tej strony internetowej trochę nie zagalopowali.
Wszystkich powołanych pod broń było w 1939 roku ok. 950.000. żołnierzy. Żołnierz w pełni wyszkolony – to rocznik 1916 lub starszy. Cały wyż demograficzny, o którym pisałem na początku był w ogóle za młody do służby wojskowej.

W tym miejscu posłużę się dwoma tekstami.
Pierwszy – to krótka uwaga Apoloniusza Zawilskiego autora takich dzieł jak „Polskie Fronty”, czy „Bitwy Polskiego Września”, w 1939 r. – dowódcy baterii haubic.
– Wiesz – mówił mi kiedyś – u siebie w baterii celowniczymi porobiłem Żydów. Oni umieli szybko liczyć. Nie tracili tej umiejętności nawet pod silnym ogniem niemieckim. Dla artylerzysty taką cezurą emocjonalną w boju to jest dopiero zobaczenie twarzy przeciwnika. Piechur jest do tego przyzwyczajony – artylerzysta – nie.

Drugi tekst to relacja p. Stanisława Witkowskiego, która została mi udostępniona przez jego syna, a mojego przyjaciela Ryszarda. Tekst ten już raz wisiał w moim blogu, ale zniknął w nieznanych mi okolicznościach.
Rysio udostępnił mi go po raz drugi.
Sam wprawdzie napisałem całą książkę o bitwie pod Mokrą w dn 1 września, ale pierwszy dzień walk zupełnie nie oddaje dramatu całej kampanii, W tym zresztą nikt nie zastąpi uczestnika zdarzeń.

Stanisław Witkowski

T A K B Y Ł O

Wraz z rodziną prowadziłem gospodarstwo rolne w Karsznicach Dużych koło Łowicza. W marcu 1939 r. zostałem powołany do odbycia zasadniczej służby wojskowej. Służbę odbywałem w jednostce wojskowej w Łowiczu, w 10 Pułku Piechoty 9 kompanii 3 batalionu.
Dowódcą Kompanii był por. Domański, dowódcą Batalionu był mjr. Roszkowski, a dowódcą Pułku płk. Krudowski.
Zakwaterowali nas w koszarach naprzeciw szpitala Rzeplickiego. Warunki były ciężkie, ponieważ po ogłoszeniu pierwszej mobilizacji z koszar wyszło regularne wojsko i zabrali wszystko z koszar. Bo zanim przewieziono ich nad granicę nocowali po wsiach w stodołach. W koszarach pozostał duży nieład, wszystko było porozrzucane trzeba było montować łóżka ustawiać szafy. Było chłodno a nie było opału.
W tym miejscu byliśmy do czerwca, ćwiczyliśmy musztrę i strzelanie. Byłem bardzo dobrym strzelcem, otrzymałem nawet odznakę za dobre strzelanie. Było to wynikiem mojego członkostwa w Kole Młodzieży Wiejskiej „Wici”, gdzie te rzeczy ćwiczyliśmy. Za tę odznakę otrzymałem nawet przepustkę do domu, do którego miałem zaledwie12 km. Gdy tylko nadarzała się sposobność wychodziłem przez dziurę w płocie i szedł do domu, aby pomóc w gospodarstwie np. wyrzucić obornik z obory.
Pewnego dnia, gdy wracałem wieczorem do koszar dziurę w płocie zastałem zabitą sztachetami, schowałem się w pobliskie krzaki i myślałem, co tu zrobić, naraz patrzę a tu idzie oficer i kieruje się do tej dziury, popatrzył na sztachety, kopnął nogą dwa razy w nie i wszedł do jednostki. Niewiele myśląc odczekałem chwilę i wszedłem za nim.
W mojej drużynie było dwóch Żydów i dwóch Ukraińców. Gdy mówiłem, że chętnie urwałbym się do domu, aby wywieść obornik na pole, to Ukraińcy się dziwili, po co obornik na pole. U nich obornik się suszy i pali się nim w piecach, gdyby wywozili obornik pod zboża to te by wyległy. Nie rozumieli, że tu ziemie nie były tak dobre jak te na Ukrainie. Zawsze zazdrościłem im, że mają tak urodzajną ziemię.
Żydzi natomiast chyba przewidywali, co ich może spotkać. Nieraz mówili: „jeżeli będzie wojna i Niemcy ją wygrają to z nami koniec”.
.
Od czerwca chodziliśmy na poligon w Dzierzgowie, ćwiczyliśmy strzelanie, szczególnie z nowych karabinów. „ Mówią, że to karabiny z Francji”, naboje do nich były inne, trochę grubsze i dłuższe chyba przeciw pancerne, mogły przebić dosyć grubą blachę.
Jednego razu dotarliśmy na poligon około jedenastej a po ćwiczeniach wróciliśmy po ósmej wieczorem, szybko zjedliśmy kolacje, bo wyznaczyli nas na nocną wartę pod magazyny MOP.
Magazyny MOP były w byłym klasztorze Dominikanów przy ulicy Podrzecznej. Gdy tam poszliśmy, zastaliśmy duży ruch. Magazyny otwarte a z piętra po deskach spuszczają karabiny maszynowe, skrzynie z amunicją i mundury. Nas od razu umundurowali w te nowe mundury.
Jednego dnia ledwo wypiliśmy kawę a już każą nam się zbierać i maszerować na łąki dzierzgowskie.
Gdy tam dotarliśmy, patrzymy, a na łące stoi cały 10 Pułk z Łowicza. W oddali widać ustawiony ołtarz polowy i mówią, że będzie msza, a patrząc na oficerów, ich poważne miny wiedzieliśmy, że będzie się działo coś ważnego.
Pułkownik przed mszą wygłosił mowę, mówił, że jedziemy na granicę, a tam albo będzie wojna albo spokój. Ukraińcy, którzy byli w naszym plutonie płakali, a taki Kuś, który tam był powiedział, że on mógł być w Ameryce, że mógł wyjechać, ale nie wyjechał - a potem zginął.
Po przemówieniu była msza, po której pobraliśmy cały ekwipunek oraz racje żywnościowe. Zapakowali nas do pociągu i pojechaliśmy w kierunku Bydgoszczy. Niektórzy płakali, inni pisali listy, a mnie było wszystko jedno tu i tak nie było mi dobrze siedzieć, bo jakoś za blisko domu.
Rozlokowano nas w Smogólcu nad rzeczką Kcynianką, nasz pluton zajął pozycje w pobliżu mostu. Przed nami była rzeka a za nami jakieś dwieście metrów wieś Smogólec. Za rzeką w odległości około czterech do pięciu kilometrów była wieś Lipa a do granicy niemieckiej było około czternaście kilometrów.
Pułki ze Skierniewic, Łowicza i Kutna były włączone do Armii „Pomorze” i rozlokowane od Kcynii do rzeki Noteci. W Kcyni był ulokowany pułk artylerii ze Skierniewic było tam całkiem dużo tej artylerii.
Cały czas kopaliśmy okopy, rowy strzeleckie i umacnialiśmy drutami i zasiekami. Traktowaliśmy to, jako ćwiczenia, bo tak naprawdę to nie wierzyliśmy, że wojna wybuchnie. W wolnych chwilach chodziliśmy do wsi. Ze zdziwieniem patrzyłem na organizacje wsi. Chleb był rozwożony wozem po wsi i nikt nie wypiekał we własnym zakresie. Po raz pierwszy zobaczyłem weki, w których były przechowywane pasztety i mięso. W zagrodach widziałem maszyny, które w okolicach Łowicza oglądałem tylko w majątku Boskich w Czerniewie. Podziwiałem porządek, ład i czystość na podwórkach.
Wieś była zamieszkana głównie przez ludność niemiecką. Do stacjonujących żołnierzy Polacy odnosili się dobrze a Niemcy wrogo. Gdy wychodziliśmy na patrol, za most do Lipy, widzieliśmy jak młode niemczaki zbierają się w grupy i o czymś żywo rozmawiają, gdy przechodziliśmy obok nich, odwracali się do nas tyłem. Wieczorami musieliśmy się mocno ubezpieczać.
Raz polscy chłopcy powiedzieli nam, że w jednym domu będzie „muzyka” i prosili żebyśmy przyszli. Wieczorem uzyskaliśmy zgodę na wyjście w grupie około 10 osób. Potańczyliśmy, ale tylko z dziewczynami polskimi. Jeden z kolegów próbował prosić niemiecką dziewczynę do tańca, ale ta bez słowa odwróciła się do niego tyłem. Po ubiorze można było poznać, która dziewczyna jest Polką a która Niemką. Koledze z drużyny wpadła w „oko” polska dziewczyna z wzajemnością. Tańczyli ze sobą cały czas. Następnego dnia przed wieczorem kolega poprosił nas abyśmy poszli z nim na spotkanie z tą dziewczyną do jej domu. Dziewczyna była bardzo uradowana, że przyszliśmy, bo u niej w domu siedział niemiecki chłopak, z towarzystwa którego, nie była zadowolona. Ponieważ odwracał się do nas tyłem poprosiliśmy go, aby wyszedł. Odpowiedział nam bardzo niegrzecznie ciągle stojąc do nas tyłem, kolega nie myśląc dłużej pomógł mu wyjść za próg. Gdy wracaliśmy obok stawu, który był obrośnięty krzakami, z tyłu ktoś strzelił do niego z dubeltówki śrutem w tyłek. Ogłoszono alarm w okopach, sprawcy nie znaleźli a kolegę odwieźli do szpitala. Nam zabroniono wychodzić z okopów.
Wtedy jeszcze nie do końca rozumieliśmy znaczenie słowa „ROZKAZ”.
Pewnego dnia do okopów przyszedł Polski chłop ze Smogólca i mówi porucznikowi, że jego sąsiad Niemiec na strychu ma karabin maszynowy. Porucznik poszedł wraz z patrolem, przeszukali wskazane gospodarstwo, ale karabinu nie znaleźli.
Na dwa dni przed wojną ponownie przyszedł ten Polak i mówi do porucznika: „Panie, tam na strychu jest drugi strych z podwójną ścianą, jak mu nie zabierzecie tego karabinu to on was wybije”.
Do wsi poszedł duży patrol z oficerem, weszliśmy na podwórze wskazanego gospodarstwa. Było to duże gospodarstwo urządzone z niemiecką dokładnością oddalone od tyłów naszych okopów o ok.200 metrów. Porucznik pyta Niemca ”masz karabin” a on, że nie ma. Chłopaki rozeszli się po gospodarstwie a kilku poszło na wskazany strych, naraz jeden krzyczy, że tu jest karabin maszynowy. Niemiec rzucił się do ucieczki, wpadł do chlewni, my za nim, on dopadł do snopka zboża a za snopkiem był karabin, chwycił ten karabin, ale w tej samej chwili porucznik strzelił mu w głowę z pistoletu. Weszliśmy na strych, karabin maszynowy był wycelowany dokładnie w nasze okopy. Strach pomyśleć, co by było, bo amunicji przy karabinie było całkiem dużo.
Ponieważ w gospodarstwie nie było innych ludzi, dwie świnie i dwie jałówki pognaliśmy do kuchni do okopów, bo racje żywnościowe mieliśmy głodowe.
Pewnego wieczoru siedzieliśmy w okopach wesoło gwarząc i opowiadając różne historyjki patrzymy a od sztabu idzie a właściwie biegnie oficer, wszedł do okopu i mówi „Ribentrop i Mołotow podpisali pakt o nie agresji – chłopcy dla nas to znaczy WOJNA”.
Następnego dnia wydano nam pełen zapas amunicji, nie wolno nam było oddalać się od okopów, mieliśmy zakaz chodzenia do wsi. Po zmroku obserwowaliśmy jak saperzy minują most, spojrzeliśmy po sobie i wtedy coś do nas dotarło.
Do rana nikt z nikim nie zmienił słowa. Na porannym apelu panowała cisza a potem nikt nie robił zbędnych rzecz, podczas czyszczenia broni każdy robił to wyjątkowo dokładnie. Niektórzy pisali listy do rodziny. Wieczorem wydano mam żelazne racje żywnościowe sprawdzili czy wszyscy mają „nieśmiertelniki”.
Do okopów przyszedł dowódca kompanii mjr.Król. Powiedział, że wojna rozpocznie się lada chwila, po drugiej stronie Niemcy przygotowali duże siły, nie mamy odwrotu tu nasz grób nasza mogiła, kto się cofnie bez rozkazu dostanie kule w łeb. Tej nocy nie wolno nam było się rozbierać przykryliśmy się płaszczami i próbowaliśmy zasnąć.
O godzinie drugiej w nocy obudził nas straszny harmider, jęki ludzkie oraz pojedyncze strzały we wsi za rzeką, widać było łuny pożarów, paliło się kilka gospodarstw, byliśmy pewni, że palą się polskie gospodarstwa.
Ogłoszono alarm w okopach, była lekka mgła i nie widzieliśmy, co dzieje się we wsi, naraz na moście widzimy wozy i ludzi, którzy uciekają w wielkim popłochu, większość z nich jest poraniona i zbroczona krwią, na niektórych wozach siedzą zakonnice i księża.
Przez most uciekali Polacy.
Były to porachunki sąsiedzkie na tle narodowościowym. Przepuściliśmy ich i nie mogliśmy im pomóc, nie było rozkazu. Kapral powiedział to niechybny znak, że nadchodzą Niemcy, kazał skoczyć po kawę, bo nie wiadomo, co może być.
Patrzymy, a dowódca naszego plutonu, Kocar, pędzi od strony dowództwa batalionu od Majora i krzyczy: ” Chłopcy, wojna „! „ Niemcy ruszyli na granicę są pod Kcynią zaraz będą tutaj”.
Po ucieczce grupy ludzi przez most i słowach dowódcy, nastała taka cisza, że nikt nie śmiał się poruszyć. Gdy rozwidniło się na dobre usłyszeliśmy warkot motoru. Do okopów przyszedł pułkownik Cyklingowski i mówi: „Chłopcy, chłopcy, nie wychylać się, bo mogą kogoś zabić”.
Od wsi w kierunku mostu jechał niemiecki czołg. Dojechał do mostu wysiadło, z niego dwóch żołnierzy w mundurach wojskowych w hełmach na głowie, te hełmy były jakieś inne, byliśmy pewni, że to Niemcy. Popatrzyli na most, pochodzili po nim potupali nogami, wsiedli z powrotem i ruszyli w naszą stronę.
Przed mostem była polanka z małym laskiem i kilkoma dużymi drzewami oraz krzakami. Te drzewa i krzaki bardzo ładnie nas zasłaniały, ziemia wokoło była torfowa z dosyć dużymi dołami. Każdy z nas czeka, kiedy go sprzątną. „Za co nie strzelają”, wszyscy się pytają. Spokojny głos odpowiedział: ”Nie było rozkazu”.
W momencie jak czołg dojechał do połowy mostu, most i czołg wyleciał w powietrze.
Od stron Lipy nadjeżdżały samochody wojskowe, z których wyskakiwali żołnierze i rozkładali karabiny maszynowe, mieli ich bardzo dużo. Jak zaczęli ciąć z tych karabinów to z tego lasku, co był przed nami to tylko wióry się sypały. Gdy podeszli bliżej dostaliśmy rozkaz i zaczęliśmy strzelać.
Niemcy kryli się za samochodami i posuwali się do przodu, gdy podeszli bliżej, coraz częściej któryś spadał z samochodu albo zastawał za samochodem. Gdy podchodzili coraz bliżej, coraz więcej ich zostawało za samochodami, gdy doszli do jakiegoś rowu samochody się zatrzymały, a żołnierze pochowali się w rowie i dopiero wtedy zaczęli zasypywać nas ogniem z karabinów maszynowych.
Taka strzelanina trwała kilka godzin.
W tym czasie Niemcy podciągnęli artylerię, albo jakieś ciężkie granatniki. Jak zaczęli prać to
za wsią jak gdyby piekło się otworzyło, zobaczyliśmy ogień i usłyszeliśmy huki a za nami ziemia się podnosiła od wybuchów pocisków. Nasze okopy były przesypywane ziemią, kapral powiedział, „ ale się cholery dobrze wstrzelali”.
Po długim ostrzale artyleryjskim Niemcy poszli do ataku. Wtedy nasza artyleria zaczęła strzelać do atakujących, gdy podchodzili blisko rzeki my dostaliśmy rozkaz do strzelania.
Po pewnym czasie rzucili granaty dymne, „chyba będą się wycofywać”, ktoś krzyknął. Pierwszy atak został odparty.
Po godzinie, artyleria znowu zaczęła prać i Niemcy poderwali się do ataku. Nasza artyleria też mocno waliła a my celowaliśmy już bardzo spokojnie. Gdy znowu rzucili granaty dymne wiedzieliśmy, że się wycofują. Chyba zobaczyli, że nie przejdą – pewno obliczyli straty i gdzieś się wycofali. Ostrzeliwała nas tylko artyleria, ale rzadko.
W nocy przyszedł oficer i powiedział, że nasza kompania została wyznaczona do osłony wycofujących się wojsk.
Niemcy przerwali front i aby uniknąć okrążenia musimy się wycofać.
Pułk odskakuje w nocy i cały dzień się wycofuje, my musimy go osłaniać do wieczora, wieczorem wycofujemy się i przez noc musimy dołączyć do pułku.
Nasza kompania rozsunęła się wzdłuż całych okopów. Niemcy zaatakowali tylko raz, ale słabo i udało nam się ich powstrzymać. Pewnie myśleli, że się nie wycofaliśmy.
W dzień po wycofaniu się większości naszych wojsk, wysłali nas na patrol nad rzekę. Ze mną był żyd z innej drużyny. Idziemy pochyleni cały czas się rozglądaliśmy, w ręku ściskałem RKM. Naraz żyd krzyczy: „ Witkowski patrz – tam Niemcy idą”, i w nogi. Ja patrzę w tym kierunku, oczy wytrzeszczam, nie widzę nic. Myślę sobie: Jak zobaczę Niemców, to będę strzelał, to nie popuszczę! Będzie, co ma być, mam w ręku RKM”. Rozglądam się, nikogo nie ma, żydka też. UCIEKŁ.
A przecież nie wolno z posterunku uciec. Przecież to jest wojna. Bez rozkazu nic nie można zrobić, a za to, co on zrobił to powinna być kula w łeb. Wróciłem do okopów sam. Powiedziałem porucznikowi, co się stało a On tylko pokiwał głową i nic nie odpowiedział.
O godzinie dziesiątej wieczorem przyjeżdża do okopów Wujec i mówi: ”Szybko się wycofujemy”.
MY SIĘ WYCOFUJEMY.
. Wyznaczono nam ilość amunicji i broni, jaką każdy ma zabrać ze sobą. Dowódcy powiedzieli, że mamy dwie doby opóźnienia, a musimy dołączyć do pułku, mogą nas bombardować.
Mój Boże bombardować przez dwa dni.
Rozpoczął się morderczy bieg z pełnym uzbrojeniem. Największy problem mieli ci, który pociły się nogi lub mieli źle okręcone onuce w butach. Widziałem łzy w oczach kolegów, którzy mieli ten problem, bo nie było czasu, aby się zatrzymać, aby poprawić onuce. Gdy nad ranem na chwile zatrzymaliśmy się zdjąłem pas, zobaczyłem, że pod pasem miałem pianę.
Przez całą noc przelecieliśmy ponad pięćdziesiąt kilometrów. Inni to i karabiny popuszczali – ja tam karabinu nie puściłem, myślę sobie, „co upuszczę, to upuszczę, ale karabinu to nie, jeszcze dam radę”. Po bardzo krótkim postoju biegliśmy dalej.
Prowadził nas porucznik Król.
Wychodziliśmy z jakiegoś lasku a przed nami taka elegancka łączka, może ze dwa hektary pięknej łąki, z jednej strony tej łączki były drzewa, które ładnie nas zasłaniały.
W pewnej chwili dostaliśmy komendę „rozproszyć się i padnij”. Usłyszeliśmy warkot samolotu, to był niemiecki samolot, poczym zobaczyliśmy na niebie dwie czasze spadochronu.
Gdy spadochrony zbliżały się do ziemi, dostaliśmy rozkaz okrążyć je. Po wylądowaniu zobaczyliśmy dwie młode dziewczyny ubrane tak jak nasze dziewczyny, które wyszły na pole na głowach miały zapaski.
Zaprowadziliśmy je do oficera, który zaczął je wypytywać, co tu robią, okazało się, że nie umieją ani słowa po polsku. Oficer zaczął je pytać po niemiecku, nie odpowiedziały żadnym słowem.
Wtedy wydał rozkaz „rozstrzelać”.
Spojrzał po nas, ale wszyscy spuściliśmy wzrok. Jak wspomniałem w naszym plutonie było kilku Żydów i dwóch od razu zgłosiło się na ochotnika.
Po chwili biegliśmy dalej.
W naszym plutonie był Niemiec Szwajder. Mieliśmy przeskoczyć przez wysoki płot i przeprawić się przez rzekę, bo był zerwany most. Cały czas byliśmy bombardowani i ostrzeliwani. Gdy staliśmy przy tym płocie, Szwajder mówi do mnie: ”Witkowski, daj RKM”.
Myślę sobie: „ Mój RKM numer dwieście jeden - Niemcowi”.
Do dziś pamiętam jego numer, niosłem GO cały czas.
Położyłem rękę na spuście, odbezpieczyłem i wycelowałem w Niemca. Tak pewnie się poczułem.
W tej chwili padła komenda: „ Rzędem się ustawić i skok”. Odwróciłem się w kierunku majora i chciałem dołączyć do kolegów.
Zanim zrobiłem krok coś usłyszałem, odwróciłem się, a Niemiec już był za płotem. Major widział to i woła, Szwajder, kula mu w łeb, ale po nim już śladu nie było.
Przed wieczorem dołączyliśmy do pułku.
Gdy rano wychodziliśmy z lasu nadleciały samoloty. Wróciliśmy do lasu z powrotem i ukryliśmy się w gałęziach a mimo wszystko byliśmy bardzo celnie ostrzeliwani przez samoloty. Oficerowie wyszli na brzeg lasu i obserwowali przedpole przez lornetki. Zwrócili uwagę, że na wzgórzu stał pastuch, który machał kijem w tych kierunkach gdzie było ukryte nasze wojsko.
Jeden z oficerów powiedział „zdjąć tego pastucha”. Strzelcy wyborowi załatwili sprawę. Samoloty bez ostrzału zrobiły dwa kółka i odleciały.
My bez przeszkód szliśmy dalej.
Tu musze powiedzieć jedną rzecz, którą uświadomiliśmy sobie dopiero w kilka dni po odwrocie.