Pan Warzecha aspirant do godności „Sprawiedliwego...”

„Piotr
Semka w swoim ‘Liście Konserwatysty Zmiany do Konserwatysty Umiaru’” –
pisze Kamila Baranowska w tekście „Ludzie chcieli zmiany” w „Do Rzeczy” –
„pierwszy raz zdefiniował pewien spór, różnicę zdań, która na prawicy
majaczy już od dawna”.

Majaczenie się bynajmniej nie
kończy, bo red. Baranowska pisze dalej, cytując obficie tekst Semki:
Konserwatyści Zmiany, to „ci Polacy, którzy uważają, że podwójna wygrana
PiS w 2015 roku, to trudna do przecenienia okazja do konserwatywnej
rewolucji”, w przeciwieństwie do Konserwatystów Umiaru, „którzy mają
własną wizję tego, jak powinna wyglądać polityka, akcje podejmowane
przez obecny rząd do ich obrazu państwa nie przystają, stąd ich
niechętny stosunek do PiS i ich działań”. Toteż „zmiany, wedle Klubu
Jagiellońskiego, powinny się zacząć od wprowadzenia nowych zasad gry:
wzmacniania instytucji, walki z klientelizmem, zwiększenia
transparentności życia publicznego, poprawy procesów legislacyjnych,
przeciwdziałaniu pęknięciu na >dwa narody<”.

Czytając
ten komentarz, jedyne co przychodzi do głowy, to określenie księdza
Benedykta Chmielowskiego: „śledź z czekoladą, wszystko jest jadalne”.
A przecież nie jest.

Zamieszanie, jakie wprowadzają nasi
koledzy w swoich tekstach jest tak wielkie, że nie wiadomo od czego
zacząć. Demokrację myli się tu z konserwatyzmem, republikanizm z ideą
sanacji państwa, i ta kompletna nonszalancja w zestawianiu
wszystkiego ze wszystkim!

Wiadomo, że nasze dyskusje nt.
demokracji czy konserwatyzmu jeszcze wiele lat będą obciążone niewiedzą,
jako skutki 45 lat obecności komunizmu plus 30 lat nie wiadomo czego.
Że dopiero od kilku lat w polskiej publicystyce widać próby
zdefiniowania konserwatyzmu, ale wciąż jest to sytuacja „pijanych
dzieci we mgle”.

Dopiero od kilku lat zaczęło się mówić
o „wrażliwości konserwatywnej”, w przeciwieństwie od „wrażliwości
lewicowo-liberalnej”, a od bardzo niedawna trwają próby obrony tej wizji
rzeczywistości. Jednym słowem, zaczęliśmy zadawać sobie pytanie,
co to jest konserwatyzm i jakie wartości do życia jednostki czy
społeczeństwa wnosi?

Jakimś dzikim paradoksem losu konserwatyzm –
tak bliski myśleniu Polaków – od początku nie miał u nas wielu szans.
Ze względu na tzw. okoliczności zewnętrzne. Pierwszy rozbiór nastąpił
przecież w 1772 roku i do 1918 roku Polska nie uczestniczyła
w europejskim obiegu intelektualnym.

Byliśmy tak mocno
zaangażowani w odzyskiwanie niepodległości państwa, obronę języka,
religii i kultury, fizycznego przetrwania, że uczestnictwo w europejskim
obiegu idei to był luksus, na który nie mogliśmy sobie pozwolić.

Tak,
wspaniałym wykwitem polskiej myśli była Konstytucja 3 maja z 1791 roku,
ale potem nad Polską zapadła ciemność zaborów. A przecież właśnie wtedy
konserwatyzm rodził się i definiował, jako kierunek, ideologia,
program partyjny.

Zatem aby określić „dziś”, trzeba sięgnąć do „wczoraj”.

Najkrótsza,
encyklopedyczna definicja konserwatyzmu to „orientacja, która bazuje
na hasłach obrony porządku społeczno-gospodarczego oraz zachowaniu
i umacnianiu tradycyjnych wartości jak naród, religia, rodzina,
państwo”. A więc jest to  system filozoficzno-światopoglądowy inny niż
lewicowo-liberalny, inne spojrzenie na państwo, prawo, religię,
jednostkę i jej udział w życiu zbiorowości. Inny stosunek
do rzeczywistości, realizm w przeciwieństwie do skłonności do utopii,
szacunek dla faktów miast naginania ich do własnych teorii, prawda jako
podstawowy punkt odniesienia czy akcent na ciągłość i kontynuację.

Narodził
się – to nie przypadek - na przełomie XVIII i XIX wieku jako próba
wyhamowania myśli oświeceniowej oraz reakcja na krwawe wydarzenia
rewolucji francuskiej. I choć szeroko się twierdzi, że ojcem
konserwatyzmu jest francuski pisarz Francois Rene de Chateaubriand
ze swoim pismem „Konserwatysta” z 1820 roku, w istocie system został
sformułowany - a jakże! – w Wielkiej Brytanii.

To tutaj
w 1790 roku Edmund Burke, filozof i publicysta, nazywany ojcem
chrzestnym konserwatyzmu w swoim dziele „Rozważania o Rewolucji
we Francji” sformułował jego podstawy.

I tak pisał:

Rewolucja,
to niedozwolone zerwanie ciągłości historycznej. Naród jest dziełem
wielu generacji i żadna z nich nie ma prawa podejmować decyzji
w imieniu pozostałych.

I konserwatyzm do dziś drogę
do rozwoju państwa, społeczeństwa upatruje w zmianach stopniowych,
ewolucyjnych. Już w 1790 roku Burke twierdził, że francuskie wizje
polityczne są „zbyt abstrakcyjne, wykalkulowane i pełne pogardy dla
człowieka, i dlatego skazane są na niepowodzenie”. Już wtedy zarysował
podstawową dychotomię między dzisiejszym konserwatyzmem i liberalizmem.
Czy nie podobne argumenty podnoszą dziś polscy konserwatyści, zarzucając
środowisku „Gazety Wyborczej” kult elit, oczywiście
lewicowo-liberalnych, pogardę dla społeczeństwa (wystarczy posłuchać
bajdurzenia ich europosłów, zbuntowanych sędziów czy opozycji totalnej),
manipulowanie umysłami młodych, zapędy autorytarne – w tym próby
wypchnięcia konserwatystów z debaty publicznej i medialnej.

Inna
aktualna refleksja Burke’a: „bowiem to, co dla jednego społeczeństwa
może być słuszne – pisał ponad 200 lat temu – może nie
pasować do innego”.

Tłumacząc na język aktualności, żaden kraj
jak Rosja czy Niemcy, ani struktura jak Unia Europejska nie ma prawa
narzucać innym swoich wzorców. Jak widać, konserwatyści do dziś
pozostali przeciwnikami rozwiązań „jedynie słusznych”. Burke pisał
jeszcze, że społeczeństwu nie można narzucać rozwiązań zasadniczo
zmieniających struktury instytucjonalne i zasady życia społecznego,
bo oznacza to chaos i destrukcję, a „dążenie do naprawy zła kończy się
zwykle złem jeszcze większym, bowiem gwałtowne zmiany niszczą naturalne
więzi, co z kolei rodzi przemoc”. Wystarczy spojrzeć na kolejne wersje
rewolucji spod znaku sierpa i młota, sowiecką, meksykańską, kubańską,
chińską czy khmerską, żeby się zorientować jak prorocze były słowa
Edmunda Burke’a.

Słowem, Konserwatyzm Zmiany czy Umiaru, to zawracanie głowy, skutek kompletnego pomieszania pojęć.
Ciekawy może być jednak wątek ewolucji konserwatyzmu jako programu
partyjnego na polskim i brytyjskim przykładzie. I jeden i drugi uległ
w ostatnich latach modyfikacji, typowej dla ugrupowań
konserwatywnych w Europie.

Najpierw zanotowano fenomen „wędrówki
elementów programowych”. W 1997 roku premier Tony Blair, w poszukiwaniu
nowego elektoratu, bowiem siła robotnicza zanikała, sięgnął do programu
torysów. A następnie, w 2010 roku konserwatysta David Cameron –
obserwując przemiany bazy społecznej – zaczerpnął to i owo z manifestu
socjalistycznej Labour Party.

A więc w tej chwili nie ma na świecie partii konserwatywnej, która nie posiadałaby sporego segmentu socjalnego. Tak jest w Europie, w Stanach Zjednoczonych, Kanadzie czy Australii.

Tak
więc PiS, wie o tym czy nie wie, znalazł się w mainstreamie przemian
programowych – tyle, że w przeciwieństwie do konserwatywnych ugrupowań
na Zachodzie, nie wymienił wartości konserwatywnych
na lewicowo-liberalne, tylko pozostawił je w pakiecie. Oglądając się
na tradycję chrześcijańską, wzmocnioną ostatnio przez naukę moralną
i społeczną Jana Pawła II i hasła Solidarności - no i takie były
oczekiwania społeczne.

Dalej w swoim materiale „Ludzie chcieli
zmiany” Kamila Baranowska cytuje z kolei Łukasza Warzechę, który pisze –
jakże słusznie, w kontrze do Piotra Semki – że nie ma sensu mówić dziś
o rewolucji, bo ta zawsze „wiąże się z brakiem namysłu,
niesprawiedliwością, stosowaniem drastycznych działań i populistycznych
podziałów, brakiem szacunku dla instytucji, toteż dziś w roku 2018
pojęcie >konserwatywnej rewolucji< nie powinno mieć racji bytu”.

Przecież to, co się dziś w Polsce dzieje, nie ma nic wspólnego z rewolucją!

To raczej
przypominanie i przywracanie nieobecnych przez ponad 70 lat wartości
konserwatywnych i mozolne odbudowywanie państwa i społeczeństwa wedle
reguł demokracji. Rewolucje, które znamy – francuska, meksykańska,
sowiecka, hiszpańska wojna domowa - zawsze były krwawą rzezią
i stosowaniem rozwiązań siłowych. Zresztą krwawe przewroty,
to specjalność lewicy. Także dziś, jeśli ktoś w Polsce używa przemocy –
patrz: Marek Rosiak, bicie i popychanie zwolenników PiS podczas
zgromadzeń ulicznych czy spotkań wyborczych - to przecież totalna
opozycja, a więc znowu „czerwony trop”. Ponadto rewolucja, próba
przewrotu z użyciem siły, aplikowana jest zwykle przez mniejszość
większości, wtedy, kiedy nie może liczyć na skuteczność rozwiązań
demokratycznych. A dzisiejsze reformy są realizowane przez wyrazicieli
większości, po konsultacjach społecznych / program wyborczy PiS,
na który ludzie zagłosowali / i niejako uzgodnieniu, które segmenty mają
podlegać reformom. W tym sensie PiS jest więc tylko wyrazicielem
i wykonawcą woli narodu, czy też większości narodu.

Jeśli więc
zamierzamy pisać o sprawach tak dla nas obcych/ zapomnianych jak
konserwatyzm i demokracja, należy sięgnąć do historii, do przykładów
ze świata, jak one pracują i ewoluują, i  raczej do wiedzy, niż
do intuicji, bo ta jak widać bywa zwodnicza. Inaczej rezultat jest
jeden, „śledź z czekoladą, wszystko jest jadalne”. A przecież nie jest.

 
Elżbieta Królikowska-Avis