Zmartwychwstanie i dlugie zycie laciny w szkolach - I

W 1890 r. mlody cesarz Wilhelm II stwierdzil: "Powinnismy ksztalcic mlodych obywateli niemieckich, a nie mlodych Grekow i Rzymian". O co mu chodzilo? O dominacje jezyka lacinskiego w niemieckich szkolach srednich. Wypada dodac, ze zjawisko to dotyczylo nie tylko Niemiec, ale takze innych krajow europejskich. Na pytanie jak wygladala ta dominacja i jakie byly tego zrodla odpowie cykl moich tekstow.

Proporcje ilosci lekcji poswieconych nauce laciny i kilku innych wybranych przedmiotow przedstawie na przykladzie programow nauczania w roznych okresach czasu w Gimnazjum Ksieznej Jadwigi w Neustettin (Szczecinek), (Furstin Hedwigschen Gymnasium zu Neustetin). W 1705 r. caly program w skali tygodniowej wygladal nastepujaco:  19 godzin laciny, 2 godziny greki, 2 godziny teologii oraz po jednej godzinie wybranych lektur Cycerona (tez lacina), poezji (w jezyku lacinskim), logiki (lacina) oraz historii.

W pierwszej polowie XIX w. iloscia godzin zaczal konkurowac jezyk niemiecki. Oto liczba godzin (w nawiasie) poswiecanych lacinie w poszczegolnych klasach poczawszy od klasy najstarszych uczniow: Prima (7), Sekunda (11), Tertia (7) i Quarta (4).  Jezyk niemiecki: Prima (2), Sekunda (2), Tertia (3) i Quarta (11).  Z tymi przedmiotami mogla konkurowac jedynie nauka religii: Prima (3), Sekunda (3), Tertia (6) i Quarta (11).

Pod koniec panowania laciny w gimnazjum przewaga laciny nad jezykiem niemieckim jeszcze wzrosla. Tyle godzin poswiecano jej nauce w poszczegolnych klasach w latach 80-ych XIX w.: Prima (6), Ober-Sekunda (6), Unter-Sekunda (6), Ober-Tertia (7), Unter-Tertia (7), Quarta (7), Quinta (8) i Sexta (8). W sumie 56 godzin. Na drugim miejscu znajdowala sie greka- 30 godzin, dalej - jezyk niemiecki i opowiadania historyczne (23). Na religie poswiecano 17 godzin. Na samym koncu znajdowal sie jezyk hebrajski i kaligrafia - po 4 godziny.

Czyz cesarz nie mial racji?

Wszystko zaczelo sie w okresie historycznym nazywanym Renesansem. To wlasnie dzieki literaturze i lacinie to okreslenie powstalo w XIX w. za sprawa pracy Szwajcara Jacoba Burckharda pt. "Civilisation of the Renaissance in Italy", 1860.

"Metafora odrodzenia stosowana byla glownie w stosunku do literatury i uczenia sie. Odkryto krystaliczne zrodlo jakim byl dawny, czysty jezyk lacinski. Jezyk wloski w tamtych czasach uwazano za grubianski, barbarzynski. Zaczeto pisac w tamtym zapomnianym jezyku dziela epickie, ody czy komedie, czyli odtwarzano dawne gatunki literackie. W ten to sposob wystapil paradoks polegajacy na tym, ze martwy jezyk stal sie jezykiem innowacji, czyli nowoczesnosci".

Co wiecej, zrodzilo sie przekonanie, ze nowy ksztalt nauczania sluzy ksztaltowaniu doskonalego czlowieka. Glosil to, na przyklad, Leonardo Bruni, kanclerz Republiki Florenckiej i zarazem jeden z czolowych przedstawicieli ruchu renesansowego. Takie przekonanie mialo przetrwac wieki. Jeszcze w koncu XIX wieku, kiedy zaczal sie zmierzch laciny w szkolach, rodzice ksztalcacej sie mlodziezy wyrazali zal z tego powodu. Szlo wlasnie o ta wyzsza jakosc uzyskiwana dzieki lacinie.

Zachwyt Rzymianami i lacina przejawiany przez mistrzow Renesansu posunal sie bardzo daleko: "czuli sie blizsis osobiscie wielkim Rzymianami. Petrarka pisal listy do Cycerona i innych starozytnych, podczas gdy Machiavelli opisywal siebie jako prowadzacego dialog ze starozytnymi".

Zrodla:

Theodor Beyer, "Geschichte des Koniglischen Gymnasium zu Neustettin wahrend der Jahre 1640-1890", Neustettin 1890.

Peter Burke, "The Renaissance", Palgrave McMillan, New York 1997.