Sowiecka matryca

Historia zdobywania wladzy przez komunistow w Polsce jest nam dosc dobrze znana. Rownolegle odbywalo sie to samo, z grubsza rzecz biorac, w innych krajach, ktore dostaly sie pod wplywy  Rosji Sowieckiej. I u nas i u innych przejmowanie wladzy odbywalo sie pod  czujnym okiem obserwatorow amerykanskich i brytyjskich jednak nie wyciagano nalezytych wnioskow i nie protestowano w odpowiednio silny sposob.

W swojej blibliotece domowej trafilem na wspomnienia  amerykanskiego dyplomaty, kogos na poziomie ambasadora. Przez lata lezaly one bezuzytecznie w bibliotece Indiana University. Dopiero w 2000 r. zostaly one wydane w postaci ksiazki (Burton Y. Berry, "Romanian Diaries 1944-1947", The Center for Romanian Studies, Lasi-Oxford-Portland).

B.Berry byl bardzo doswiadczonym dyplomata, gdy w dniu 9 XI 1944 r. trafil do Bukaresztu jako szef amerykanskiej misji politycznej. W dniu 20 V 1947 r. zakonczyl swa misje i odlecial do Australii na kolejne stanowisko dyplomatyczne. Cas spedzony w Rumunii nie zostal zmarnowany pod wzgledem poznawczym, Berry zbieral informacje i przekazywal je do Waszyngtonu.  Ksiazka liczy 680 stron. Przedstawie ""Scisle tajny" raport na temat Rumunii zaprezentowany prezydentowi USA we wrzesniu 1946 r.". Zaczne od Zalacvznika, ktory jest mniej esencjonalny, za to przedstawia przebieg wydarzen.

Wioosna 1944 r. Krol Michal nawiazal kontakt przywodcami partii politycznych i nastepnie w dniu 23 VIII 1944 r. dokonano zamachu stanu, dyktator, marszalek Ion Antonescu zostal aresztowany w palacu krolewskim i tamze uwieziony. Nastepnie krol wyglosil przemowienie radiowe i wezwal zolnierzy armii rumunskiej do zlozenia broni. Ta sie dostosowala do wezwania i 20 tys. zolnierzy niemieckich opuscilo stolice kraju. Front balkanski sie zalamal.  Skutek strategiczny byl taki, ze Armia Czerwona , ktora przez 4 miesiace stala na linii frontu w rejonie Jasi, w ciagu jednego miesiaca przesunela sie tysiac kilometrow na zachod docierajac do  rownin wegierskich. [Zrodla rumunskie podaja, ze po stronie Rosji ruszylo do boju ponad pol miliona zolnierzy rumunskich. Dodajac do tego utrate rumunskich pol naftowych przez Niemcow, mialo to niby skrocic cala wojne o pol roku. Moze tak, moze nie].

Od strony politycznej, w dniu zamachu, utworzony zostal rzad na czele z gen.Sanatescu pelniacym doitad fukcje szefa sztabu armii rumunskiej. W rzadzie znalezli sie przywodcy 4 partii, w tym komunistycznej. Rzad zwrocil sie do Rosji o zawieszenie broni, co zostalo zaakceptowane odpowiednia umowa w dniu 12 IX 1944 r.

[Nawiazana wspolpraca nie przeszkodzila Rosjanom wywiezc na roboty do swego kraju 130 tys. zolnierzy rumunskich]. Wojna z Niemcami trwala, wiec  Rosjanom powinno zalezec na dobrych stosunkach z Rumunami. Niby tak, ale nie przeszkadzalo to im w stopniowym instalowaniu wladzy komunistycznej w kraju.  Stosowano znana taktyke "salami".

W listopadzie  1944 r. przybyl do Bukaresztu [skadinad nam znany] zastepca komisarza ds. zagranicznych,  Wyszynski. Nie pozostawil zadnych watpliwosci tak Rumunom, jak i Aliantom. Pomijajac calkowicie Aliancka Komisje Kontroli (ACC), zlozona z przedstawicieli USA, Anglii i Rosji i kierowanej przez Rosjanina,zazadal od wladz rumunskich reparacji. Jak pisze  Berry, Wyszynski "w dwa miesiace po zawarciu Zawieszenia Broni ustanowil wzor jednostronnego dzialania Rosjan w Rumunii. Widzac te akcje na poziomie rzadowym i jej konsekwencje, natychmiast zlozylem raport do Waszynngtonu, w ktorym stwierdzilem, ze  jesli nie sprzeciwimy sie Sowietom  w komunizowaniu Rumunii, to wkrotce bedzie za pozno i eksperyment wypracowany  w Rumunii zostanie powtorzony gdzie indziej  w doskonalszej formie i na szersza skale".

Po wizycie Wyszynskiego tempo komunizacji uleglo przyspieszeniu. Na wszelkie sposoby wspierano komunistow przy jednoczesnym zduszaniu innych partii. Szczegolnie bylo to widoczne w dziedzinie srodkow technicznych sluzacych propagandzie (prasa). Komunisci zyskali wsparcie w robotnikach skupionych w zwiazkach zawodowych.

Do tego wszystkiego, Rosjanie bez zenady zabrali sie za reparacje, co polegalo miedzy innymi na demointazu fabryk i przewozeniu ich do Rosji. W okresie pazdziernik- grudzien 1944 r. los ten spotkal takze firme amerykanska z dziedziny naftowej. Zabrano jej  7 tys. ton  wyposazenia. 

W grudniu 1944 r. zaczala sie wywozka Rumunow do Besarabii. Objela osoby tam mieszkajace przed czerwcem 1940 r. [Rumunia po II wojnie swiatowej utracila: Dobrudze, Poludniowa,, Besarabie i Polnocna Bukowine. Odzyskala jedynie Siedmiogrod].

Na poczatku stycznia 1945 r.  Ruscy nakazali wladzom rumunskim, by przygotowaly liste osob niemieckiego pochodzenia w przedziale wieku 18-40 lat. Na jej podstawie do Rosji na roboty wyslano pociagami towarowymi 80 tys. takich osob. Od strony dyplomatycznej wygladalo to tak, ze  polecenie zostalo wyslane przez ACC. Jakkolwiek amerykanski reprezentant w tej komisji nie zostal poinformowany. Na pytanie o co szlo, kacapki odpowiedzialy, ze musialy zabezpieczyc swoje linie komunikacji. A w ogole, jak pisze autor, z Rosjanami nie bylo dyskusji w ramach miedzynarodowej komisji. Zwykli powtarzac to samo jak plyta gramofonowa.

W dniu 25 II 1945 r. komunisci zorganizowali liczaca 20 tys. ludzi demonstrancje w Bukareszczie. Jakis czlowiek wystrzelil w gore z rewolweru. Tlum sie rozpierzchl, ale zebral ponownie.  Zazadano rezygnacji premiera, gen. Radescu (pelnil te funkcje od grudnia 1944 r.). Patranescu, minister- komunista powiedzial: "Bezwstydnie strzelali do mas ludowych. Musza zaplacic ci, ktorzy wydali na to rozkaz i ci ktorzy byli wykonawcami. Gen. Radulescu musi odejsc. Nalezy sformowac rzad lewicowy, gdyz jedynie taki bedzie zdolny do wyrwania chwastow, czyli faszystow. Smierc faszystom". Ten ratowal sie przemowieniem radiowym, w ktorym obiecal rozprawienie sie ze sprawcami pochodzacymi z zagranicy,, Anna Pauker i Wegrem Luca".

Po dwoch dniach od wydarzen do Bukaresztu przylatuje znowu Wyszynski. Zazadal natychmiastowej audiencji u krola. Uzyskal ja a w czasie jej trwania: "walc piesciami w stol i krzyczac na krola zazadal natychmiastowej dymisji gen. Radescu. Nastepnie wyszedl trzaskajac drzwiami. Wrocil dzien pozniej i zazadal by premierem zostal Groza, a wicepremierem - Tatarescu. Dodal tez, ze jesli krol sie nie zgodzi, to on (Wyszynski) nie bedzie mogl byc odpowiedzialny za dalsze istnienie Rumunii jako niezaleznego panstwa. do Bukaresztu przybyl marszalek Malinowski i rosyjscy zolnierze zaczeli patrolowac ulice Bukaresztu".[Oczywiscie, ze Rumunia w tym czasie byla okupowana przez wojska rosyjskie]. 

W zasadniczym "scisle tajnym" raporcie B. Berry miedzy innymi stwierdzil: "Zaznaczamy takze, ze Partia Komunistyczna moze zyc i sie rozwijac tylko w atmosferze chaosu. Nie chce pokoju w takim sensie jak my go rozumiemy. Partia zawsze musi miec wrogow. W Rumunii jej wrogami sa "reakcjonisci faszystowscy".Ktokolwiek sprzeciwia sie partii jest kwalifikowany jako taki. Zagranica wrogiem jest kazdy narod, ktory jest zdolny przeciwstawic sie Rosji...Partia komunistyczna  postrzega zycie jako wojne o przetrwanie na wielu frontach".

Amerykjanski dyplomata Berry uwazal, ze jego raporty sa jakby oknem, przez ktore mozna zobaczycc przyszly los innych krajow. Pozniej nazwano je Krajami demokracji Ludowej. Mial racje, w Polsce nawet znalezli sie jacys "faszysci", choc przeciez to nie jest ten adres. co innego w Rumunii.