Przelom w kryminalistyce

Musze sie przyznac, ze niestety, gdzies od roku zwykle  dzien pracy koncze noca ogladajac dokumentalne filmy kryminalne. Rozne takie: See no evil, The Perfect Murder, Medical Detectives, Cold Cases, Forensic Files, The Perfect Murder, Stranger in the town, 48 hours oraz szereg innych. Zwykle trwaja 45- 50 minut. W starszych sprawach dowodami byly odciski palcow, w mniejszym stopniu - grupa krwi. Pozniej pojawily sie pierwsze sprawy, w ktorych wykrywano sprawcow  po testach DNA sprawcow.  Przez lata  analizy DNA trwaly bardzo dlugo i laboratoria byly zawalone czekajacym materialem.  Ostatni miot videos pochodzacy z  2019 czy 2020 r.  pokazal na dobre przelom jaki sie stopniowo dokonywal. Tak wiec normalna robota policyjna oczywiscie tak, idzie swoja droga, ale szybki postep w sprawach osiaga sie ogladajac filmy z  kamer  z  miejsca przestepstwa i okolic oraz  szybkie analizy DNA. Mniej zauwazalny, ale  bardzo wazny jest postep w integrowaniu baz danych, czyli centralizacja.

Zaczne od kamer  inastalowanych w sklepach, stacjach benzynowych, parkingach, ulicach i w domach prywatnych. W duzych miastach jest ich bardzo duzo, a tam przestepstw jest wiecej niz w malych miejscowosciach. Tak wiec detektyw dociera do miejsca przestepstwa i od razu podnosi do gory glowe by sprawdzic czy  sa zainstalowane kamery. Najczesciej tak. I nie chodzi tylko o te ktore sa najblizej, ale i  te z nastepnej przecznicy czy jeszcze innej, a nawet na autostradzie. Ludzie zwykli poruszac sie samochodami i mozna obserwowac podejrzany wehikul w wielu miejscach.

Ludzie czesto uzywaja telefonow komorkowych i  poruszanie sie ich wlascicieli  jest rejestrowane na wiezach. Nie jeden przestepca utracil alibi w ten sposob.

Stopniowo, acz nieuchronnie postepuje integrowanie zgromadzonych przez policje danych.  Kiedys poszczegolne stany mialy swoje bazy danych i jezeli przestepca zrejestrowany w jakims stanie popelnil przestepstwo w innym, to  nie bylo komunikacji pomiedzy komendami policji. Dzis w Stanach Zjednoczonych  operuje caly szereg centrow zawierajacych specjalistyczne bazy danych: Combined DNA Index System, FBI Criminal Justice Information Services Division, Integrated Automated Fingerprint Identification System, Data Exchange, National Missing and Unindentified Persons System, Automated Targeting System czy Next Generation Identification. Prosty policjant jadacy autostrada jesli zainteresuje sie jakims samochodem, to blyskawicznie uzyskuje dostep do olbrzymiej ilosc danych na temat zaresjestrowanego wlasciciela. Zapelniaja caly ekran komputera sluzbowego.

Przy tej okazji przypomina sie zapomniana dzis sprawa  bandyty Sylweriusza Zdanowicza. Bardziej pouczajaca niz  ostatnio spopularyzowany przy pomocy filmu (2017)  przypadek mordercy Wladyslawa Mazurkiewicza. Czlek ten urodzil sie w Brwinowie pod Warszawa w 1939 r.  Edukacje zakonczyl na szkole podstawowej. Za mlodu dokonal szeregu wlaman do sklepow, puszek koscielnych i kioskow "Ruchu".  Najpierw dostal 3 lata za napad na sklep odziezowy w Pruszkowie i trafil  do wiezienia dla malolatow, z ktorego przedwczesnie wyszedl. Kradl nadal i za okradzenie podroznego w pociagu znow trafil na 3 lata do wiezienia. Rosjanie mowia: "Boh Trojcu lubit", widac pajda w wielkosci 3 lat polubila Zdanowicza. Trafil do Osrodka Pracy Wieziennej  w Strzelcach Opolskich, gdzie pracowal w kamieniolomach. Ledwie trafil a juz uciekl (wrzesien 1963 r.). Obracal sie w srodowisku cinkciarzy w warszawie. Przy jakiejs okazji ukradl pistolet sluzbowy milicjantowi. Nosil go zawsze w wewnetrznej kieszeni marynarki.Z Warszawy musial uciekac po tym jak mu sie przydarzylo zaczepic  grupke studentow Politechniki Warszawskiej  na Alejach Jerozolimskich. Na koniec strzelil w ich kierunku 4 razy raniac jednego z nich w noge. Pogon nie udala sie milicjantom. Kapral MO niemal go dopadl w pogoni, ale Zdanowicz strzelil do niego. W listopadzie 1963 r. zdarzylo mu sie obrabowac kiosk "Ruchu" przy Dworcu PKS w Tarnowie. Ktos zatelefonowal na milicje i  na miejscu pojawil sie radiowoz zaskakujac dwoch przestepcow. Ci wylegitymowali zlapanych, zabrali dowody osobiste  i wsadzili do radiowozu. Gdyby mieli dane z wojewodztwa warszawskiego, to by wiedzieli, ze maja do czynienia z niebezpiecznym przestepca. Jednak Tarnow lezy w wojewodztwie krakowskim i dane przestepcow z woj. warszawskiego nie byly im znane. To zadziwiajace jak wiele danych miala milicja o ludziach. A  kwestionariuszy osobowych pracownikow w Dzialach Kadr przedsiebiorstw w latach 50-ych zawieraly kilkustronicowe kwestionariusze osobowe  pracownikow. Tam nawet  dane rodziny z czasow przedwojennych byly zawrte. Co z tego, jak ta masa dana byla trudna do transferowania.

No wiec Zdanowicz ze wspolnikiem siedza w tyle karetki i sa wiezieni do komendy. Zdanowicz skarzy sie, ze mu niedobrze i musi wysiasc na chwile. To wzbudzilo podejrzenia milicjantow. Jeden z nich zaczal skuwac rece obojga przestepcow. Zdanowicz poskarzyl sie, ze boli go prawa reka. W ten sposob  skuta zostala jego lewa reka i prawa reka kolezki.  Nastepnie oddal po dwa strzaly w milicjantow zabijajac ich na miejscu. Przestepcy ukrywali sie po polach i lasach przez  przwie dwa tygodnie. Ujeto ich po strzelaninie. Zdanowicz dostal Kaesa i powieszono go w styczniu 1964 r.

W Polsce po raz pierwszy uzyto DNA do spraw sledztwa w sprawie kryminalnej w 1989 r. Analize testow przeprowadzilo Centralne Laboratorium Kryminalityki Komendy Glownej Policji przy wspolpracy Zakladu Genetyki Czlowieka. Na Zachodzie prace nad  tym sposobem identyfikacji przestepcow  prowadzono wczesniej o kilka lat.  Pierwszym byl prof. Alec Jeffreys, obecnie "Sir". Pracowal on w uniwersytecie  w Leicester.  Zajmowal sie sprawami genetycznymi. Bezposredni uzytek praktyczny tego znajdowano w ustalaniu ojcostwa i w sprawach imigracyjnych.

Wiadomo bylo, ze kazdy czlowiek ma swoj indywidualny kod genetyczny. W 1985 r. prof. Jeffreys posunal sprawe dalej, odkrywajac poliformiczne sekwencje minisatelitarne - cokolwiek by to mialo znaczyc.  Tak czy inaczej, zdarzylo sie, ze Leicestershire (Anglia) w lipcu 1986 r. znaleziono cialo 15-letniej dziewczynki, Dawn Ashworth. Zostala zgwalcona i zabita.  Policja skojarzyla ten przypadek z innym, podobnym morderstwem popelnionym na Lyndzie Mann, ktore zostalo dokonane w 1983 r. Profesor zgodzil sie zajac sie tym. Na wstepie stwierdzil na podstawie materialu genetycznego, ze zbrodni dokonal ten sam osobnik. Jak na zawolanie, zglosil sie niejaki Richard Buckland przyznaja sie do obu zbrodni. Jednak test DNA go wykluczyl.

Na zalaczonych videos mozna zobaczyc jak policja i profesor borykali sie dalej  sprawa seryjnego mordercy. Przede wszystkim, trzeba bylo dotrzec do wszystkich mozliwych sprawcow. Testowaniem objeto  4 000 mezczyzn w wieku  17-34. Czesc z nich wyjechala z okolicy.Oczywiscie kazdy test kosztowal, a i musiano zaangazowac calkiem duze sily policyjne. Tez nie za darmo. Osiagniety rezultat rozczarowal, rownal sie zeru. Ale tylko do czasu. Pewnego dnia zglosil sie kobieta, pracownica piekarni, ktora  poinformowala policjantow, ze przypadkiem rozmawiajac  w restauracji  z  kolega z pracy, dowiedziala sie od niego, ze inny kolega z piekarni naklonil go  by podszywajac sie pod niego, poszedl na komende dac probke materialu DNA za niego. Tym sprytnym czlowiekiem okazal sie niejaki Colin Pitchford. Aresztowano go we wrzesniu 1987 r., a w styczniu 1988 sad dal mu dwie dozywotki. I tak to zaczela sie parada sukcesow nowej metody, ktora roboczo nazywano "DNA fingerprinting" (odciski linii papilarnych DNA).

Kiedys  analizy materialow DNA trwaly bardzo dlugo i czekano, nawet latami, na rezultaty. Dzis kolejek nie ma. W tych stanach USA, gdzie mozna legalnie pobierac material genetyczny aresztowanych (wacik na patyczku wkladany w morde przestepcy i dotkniecie nia policzka od wewnatrz) calosc procesu do uzyskania wyniku trwa niecale dwie godzinki.  Cena testu spdla do poziomu $300-$500. W ten to sposob powstaly w 1998 r. FBI Combined DNA Index System zawierajacy stanowe bazy danych oraz National DNA Index System  (CODIS) zawiera dzis profile DNA 16 mln. skazanych przestepcow oraz 750 tys. miejsc przestepstw.  Skutecznosc metody jest tak wysoka, ze nazwano ja "zlotym standardem". Dzis bardzo interesujaco wyglada i swietne rezultaty osiaga sie przy pomocy odnogi metody DNA nazywanej  "long-range familial searching". Idzie o znajdowanie przestepcow poprtzez kody genetyczne czlonkow ich rodzin.  W  2018 r. bardzo pracowita analityczka pracowala nad stara zbrodnia z 1988 r. Wtedy to w Fort Wayne zostala zgwalcona i zabita  8-letnia dziewczynka. Po 30 latach analityczka odtworzyla generacje po generacji drzewo genealogiczne w sensie  genetycznym pewnej rodziny. Pierwsi uwzglednieni rodzili sie w okresie 1809 - 1849 r.  W rezultacie aresztowano 59-letniego Johna Dale Millera. W grudniu 2018 r. dostal 80 lat wiezienia.  Na video#2 mozna zobaczyc jego facjate.

Przestepcom jest coraz trudniej ukryc sie. I dobrze!