Wielki sukces Polaka – Jan-Krzysztof Duda wicemistrzem swiata w szachach blyskawicznych

Polscy szachisci odnosza od lat sukcesy na arenie miedzynarodowej. Przed wojna odnosili oni najwieksze triumfy, gdy to nasza meska reprezentacja zdobywala na Szachowych Olimpidach w latach 1928-1939 trzy razy brazowy medal, dwa razy srebrny, a w 1930 nawet zloty. Niestety, po wojnie nasza fenomenalnie mocna i naszpikowana takimi wybitnymi graczami, jak Tartakower, Rubinstein czy Najdorf druzyna polska juz nie istniala. Po latach tlustych przyszly lata chude, ktore trwaja do dzisiaj. Od 1939 roku nie zdobylismy zadnego medalu olimpijskiego. Co prawda nasi gracze (pisze tutaj tylko o mezczyznach) zdobywali rozne medale na mistrzostwach swiata czy Europy w mlodszych kategoriach wiekowych, np. juniorow, to jednak nikt nie zdobyl medalu w kategorii seniorow. Prog byl niestety za wysoki. Przelomu dokonal dopiero mlody, 20-letni szachista Jan-Krzysztof Duda, ktory 30. grudnia 2018 w St.Petersburgu zdobyl tytul wicemistrza w szachach blyskawicznych. Jego sukces nie jest jakas kometa, ktora spadla nieoczekiwanie na Ziemie, lecz jest efektem systematycznej pracy i ogromnego talentu tego gracza. Mozna go porownac z talentem R.Lewandowskiego w pilce noznej.

1. Refleks szachisty

W St.Petersburgu mialy w grudniu miejsce 2 turnieje o mistrzostwo swiata: pierwszy w szachach szybkich (czas gry dla kazdego gracza po 10 minut + 2 sekundy za posuniecie, w sumie lacznie nawet ponad 15minut na gracza), gdzie Duda zdobyl 13 miejsce oraz drugi w szachach blyskawicznych (3 minuty na gracza + dodatkowe 2 sekundy za kazde posuniecie). W klubach maja gracze po 5 minut i nie ma zadnego przedluzania w zaleznosci od ilosci ruchow. W tym drugim turnieju Duda zdobyl wicemistrzostwo swiata. Pierwsze miejsce zajal aktualny mistrz swiata w normalnyh klasycznych szachach Magnus Carlson (Norwegia), ktory uzyskal 17 punktow, przed Duda 16,5 punktow oraz Hikaru Nakamura 14,5 punktow. Polak uzyskal w 21 rundach/partiach tylko 0,5 punkta mniej, niz aktualny podwojny mistrz swiata Carlsen. Za nimi znalazla sie cala plejada najwybitnieszych szachistow naszego globu. Gralo ponad 100 graczy, prawdopodobnie systemem szwajcarskim, gdzie zwyciezcy wedruja coraz wyzej w tabeli i musza spotykac sie z innymi graczami posiadajacymi podobna ilosc punktow.

Turniej szachow blyskawicznych ma swoja specyfike. Tak jak i w innych turniejach czas gry jest regulowany przez zegar szachowy majacy dwie tarcze, a wiec dwa zegary. Szachista, ktory zrobi ruch, musi szybko wcisnac przycisk zegara unieruchomiajac swoj zegar i wlaczajac rownoczesnie zegar przeciwnika. Musi tego dokonac ta sama reka, ktora przestawil figure. Nie wolno jedna reka przestawiac figury a druga wciskac zegar. Czesto, gdy gracze stoja przed wyczerpaniem limitu czasu, ich ruchy sa blyskawiczne i slychac tylko stukot przyciskow zegara oraz stawianych na szachownicy figur. Do tego trzeba szybko myslec, czasu jest niewiele, powyzsze 3 minuty i sekundowe dodatki (albo tylko ustalone 5 minut). Wygrywa ten gracz, ktory dal mata przeciwnikowi albo gdy jego przeciwnik przekroczy limit czasu. Mozna tez uzyskac rems, gdy obydwaj gracze nie maja na szachownicy dostatecznego materialu, aby zadac mata, takze poprzez trzykrotne powtorzenie trgo sameo ruchu albo powstania tzw. pata (krol nie jest zaszachowany, ale nie moze wykonac ruchu, gdyz wchodzilby na szachowane/zagrozone szachem pole). Stad nawet w partiach blyskawicznych zdarzaja sie tez i remisy. Szybkie tempo myslenia, kombinowania oraz poruszania figur i obslugiwania zegara skladaja sie na tzw. refleks szachisty. Nasz szachista potrafil tez zadawac mata w tak krotkim czasie. W sumie pokonal go tylko zwyciezca Magnus Carlsen oraz brazowy medalista Nakamura. Duda dostal podziekowanie i gratulacje od premiera Morawieckiego.

Aby docenic i poznac refleks szachisty, zobaczcie Panstwo w jakim tempie rozgrywaja swoja partie szachisci arcymistrz B.Socko i mistrz miedzynarodowy M.Bartel (pierwszy filmik). Kazdy ma na ta super blyskawiczna partie tylko 1 minute! Taki mecz z minuta na zastanowienie dla kazdego gracza nazywa sie bullet. Mozna wykonac w tak krotkim czasie nawet 100 ruchow. W drugim filmie widzimy arcymistrza oraz przyszlego mistrza swiata od 2013 Magnusa Carlsena, ktory gra wpartii pokazowej przeciwko mistrzowi miedzynarodowemu Espenowi Agdestein. Ciekawostka jest, ze Carlsen ma tylko 30 sekund a jego przeciwnik 3 minuty czasu.

http://szachmistrz.pl/refleks-szachisty.html

Mistrz swiata od 2013 M.Carlsen przeciwko S.Karjakinowi, partia blyskawiczna , 3 minuty czasu plus dodatki 2 sekundy za kazdy ruch.

https://www.youtube.com/watch?v=-TroFk0ZVJQ

2. Kariera J.K. Dudy

Jan-Krzysztof Duda, rocznik 1998, to cudowne dziecko polskich szachow. Gry w szachy nauczyl sie w wieku 5 lat. Jego talent rozwijal sie szybko. Majac 10 lat zostal mistrzem swiata dzieci w wieku do 10 lat, potem po dwoch latach wicemistrzem swiata w kategorii wiekowej do 12 lat. Po zdobyciu licznych tytulow rywalizacji krajowej, europejskiej i swiatowej, uzyskal w wieku 15 lat tytul arcymistrza. Dla wyjasnienia, aby zostac arcymistrzem trzeba wypelnic trzykrotnie tzw. norme arcymistrzowska, tzn. zajac wysoka pozycje i zdobyc okreslona liczbe punktow w 3 silnie obsadzonych turniejach szachowych. Musza uczestniczyc w nich wysoko notowani arcymistrzowie posiadajacy odpowiednia ilosc punktow Elo, mierzacych ich pozycje w rankingach swiatowych FIDE czyli Miedzynarodowej Federacji Szachowej. Liczba Elo wyraza sile szachisty mierzona w punktach. Procedura obliczania jest skomplikowana, ale zasada jest: jezeli wygrywa sie przeciwko silnym przeciwnikom, liczba Elo wzrasta. Jezeli przegrywa sie, szczegolnie przeciwko slabszym przecinikom, to liczba Elo maleje. Kazdy gracz w klubie ma okreslona liczba Elo. Dla porownania, tytuly arcymistrzowskie w tak mlodym wieku osiagali Bobby Fischer (15 lat), Gary Kasparow (17), Magnus Carlsen, obecny mistrz swiata (13 lat). Najmlodszym arcymistrzem w historii szachow zostal w 2002 roku Ukrainiec Siergiej Karjakin, ktory tytul ten otrzymal majac zaledwie 12 lat. To wlasnie jego mozna zobaczyc w tym trzecim linku, filmiku, gdy gra przeciwko Carlsenowi.. Dodatkowym kryterium przyznania tytulu arcymistrzowskiego musi byc posiadanie przez kandydata 2500 punktow Elo.

Duda zostal w 2018 roku mistrzem Polski w kategorii seniorow. Studiuje na AWF w Krakowie. Obecnie jest on najlepszym juniorem na swiecie. Pod wzgledem ilosci punktow Elo - az 2738 - jest najwyzej notowanym polskim szachista i zajmuje aktualnie (grudzien 2018), 18 miejsce wsrod najlepszych szachistow swiata. Nastepnym Polakiem w klasyfikacji, kilka miejsc za Duda (pozycja 23) jest Radoslaw Wojtaszek z Elo 2732, do niedawna najlepszy polski szachista. W ten sposob na swiatowej liscie Elo mamy 2 Polakow wsrod najlepszych 25-ciu szachistow swiata. Swiatowej liscie przewodzi M.Carlsen, mistrz swiata z 2835 punktami Elo. Jego rekord oraz najwyzsza osiagnieta liczba Elo przez jakiegokolwiek zawodnika wynosila 2882 punktoww. Co to sie porobilo! Niemcy maja tylko jednego szachiste w pierwszej setce, (L.D. Nisipeanu, Elo 2682) sklasyfikowanego dopiero na 62-giej pozycji! Jest on w dodatku rumunskim szachista grajacym dla Niemieckiego Zwiazku Szachowego. Tak wiec wygladaloby na to, ze Niemcy nie maja nikogo w pierwszej setce najlepszych szachistow naszego globu wedlug klasyfikacji FIDE. Daleko mu do dwoch czolowych Polakow. A przeciez niemiecka liga szachowa jest najsilniejsza liga swiata, gdyz cala czolowka swiatowa gra w klubach niemieckich. W Polsce pojawila sie liczna grupa szachistow wysoko notowanych w rankingach swiatowych. Nic wiec dziwnego, ze Polacy, majcy w skladzie Duda, Wojtaszek, Piorun, Tomczak oraz Dragun zajeli 4 miejsce w ostatniej olimpiadzie szachowej rozgrywanej w Gruzji we wrzesniu/pazdzierniku 2018. Niemcy zajely daleka 13-ta pozycje. Porownanie z Niemcami jest powodem do dumy. Niemiecki zwiazek szachowy liczy az 90 tysiecy czlonkow, z tego 82,5 tysiace mezczyzn i tylko 7,5 tysiace kobiet (dane za 2018 rok). W Polsce jest tylko 37,7 tysiecy graczy zrzeszonych w klubach i grajacych w turniejach, mezczyzni stanowili wiekszosc ca. 32 tysiace, w tym kobiety 5,7 tysiecy (dane za rok 1987, wg. miesiecznika Szachy nr 11/88). Komus moze sie wydawac, ze 18-te miejsce Dudy i 23-cie Wojtaszka to odlegle pozycje. Jezeli jednak wezmiemy ogromna liczbe aktywnych graczy szachowych na swiecie, grajacych w klubach i na turniejach, to pozycja Polakow zapiera dech w piersiach. Szacuje sie, ze na swiecie w 2012 roku (liczba podana przez FIDE) bylo okolo 600 milionow szachistow grajacych na turniejach i w klubach, aktywnych w powyzej podanym roku. Inne szacunki mowia o 200 czy 300 milionach aktywnych graczy.

Wracajac do arcymistrzow. Ich liczba na swiecie jest oceniana na okolo 1600. Mozna wiec mowic o pewnych tendencjach inflacyjnych, jezeli wezmie sie pod uwage, ze w 1957 bylo ich tylko 50-ciu, z tego z ZSRR az 19, w 1970 liczba ich wynosila juz 88, w 2008 - 1192, a w 2017 – az 1594. Pierwszym polskim arcymistrzem, ktory wypelnil normy arcymistrzowskie w 1976 roku byl Wlodzimierz Schmidt z Poznania. Byl to wtedy jedyny arcymistrz, byl czyms w rodzaju objawienia w polskich szachach, az do 1980 roku, gdy to tytul ten otrzymal A.Kuligowski. Wczesniej tytuly takie otrzymali w 1950 roku za zaslugi A.Rubinstein, M.Najdorf I K.Tartakower. Nie grali oni juz w tym czasie dla Polski i przebywali za granica. W Polsce mamy obecnie 45 arcymistrzow i 19 arcymistrzyn. Musze pochwalic sie, ze kiedys, chyba w 1992 lub 1993 roku mialem przyjemnosc zagrac w symultanie, ca. 20 osob, na warszarszawskiej Starowce, pod golym niebem przeciwko urzedujacej wtedy mistrzyni Polski kobiet – Krystynie Dabrowskiej, ktora otrzymala tytul arcymistrzowski w 1994 roku. Udalo mi sie wygrac, ale po ciezkim boju. Mistrzyni nie chciala do konca zrezygnowac, ale w koncu na moja korzysc bylo to, ze bylem jednym z 20-tu graczy przeciwko ktorym grala, czyli dwudziestka zawzietych chlopow wespol w zespol przeciwko jednej szachistce. To ulatwilo mi droge do mojego sukcesu...

3. Ciezkie zycie szachisty

Obserwuje od dawna srodowisko szachowe, najpierw w Polsce, potem w Niemczech. Najwiekszym problemem bardzo dobrych szachistow jest, ze sa zdani finansowo tylko na siebie. Dla zdolnego szachisty szachy to tak jakby pewien kierunek studiow, z ta tylko roznica, ze musi on studiowac przez cale aktywne zycie sportowe. Szachy staja sie dla niego zawodem. Zabieraja one tak duzo czasu, ze nie pozostaje go na inne sprawy. Czolowi zawodnicy swiata musza byc zawodowcami, walcza caly czas o zdobycie pieniedzy na utrzymanie. Ci, ktorzy godza jakos zawod z gra w szachy, nie osiagaja wspanialych rezultatow, sa zawsze wyprzedzeni przez prawdziwych graczy-zawodowcow. Stad niezmiernie wazna jest pomoc sponsorow, czy to panstwa, czy to prywatnych osob albo firm gospodarczych. W przypadku naszego J.K Dudy problem ten pojawi sie w najblizszym czasie. Ma on zapewne jeszcze 4 lata studiow na AWF-ie. Potem bedzie musial wybrac: trener, nauczyciel w polaczeniu z gra w szachy, czy zawodowy szachista, ktory moze siegnac kiedys po tytul mistrza swiata. Obecnie jest wazne, aby pomoc temu szachowemu talentowi. W Polsce istnieje tzw. Program “Team 100”, ktorego celem jest wsparcie finansowe mlodych utalentowanych sportowcow z roznych dziedzin sportu. Zainicjowany zostal on w 2017 roku przez Ministerstwo Sportu i Turystyki oraz Panstwowy Instytut Badawczy. Roczna pomoc finansowa na osobe wynosi ca. 40 tysiecy zl. Obecnie korzysta z niej 213 osob. Jednak, gdy przypatrzymy sie liscie beneficjantow, to nie znajdziemy na niej zadnego szachisty, mimo, ze sport ten odnosi ogromne sukcesy w ostatnich latach. Widzi sie na niej wielu przedstawicieli takich dyscyplin, jak: kajakarstwo, zeglarstwo, zapasy, kolarstwo, lekka atletyka, plywanie, wioslarstwo, badminton itd. Szachy sa sportem odbywajacym sie w salach, a nie na stadionach. Nie ma tam na ogol telewizji. Malo kto o nich slyszy. Prasa i TV wiecej zajmuje sie takimi glupotami np. gdy jakis pilkarz zmieni fryzure, albo jego zona zalozy jakas nowa sukienke. Wtedy dyskusje trwaja tygodniami. Szachisci sa zdani tylko na siebie i wiedza, ze jezeli sami sobie nie pomoga, albo nie spotkaja prywatnej firmy-sponsora, to na pomoc panstwa nie moga liczyc.

Kiedys w Europie na poczatku 20 wieku szachisci grali o pieniadze w kawiarniach. Ruch szachowy nie byl zorganizowany. Samotni gracze gonia za pieniadzem. Bedac ca. 10 lat temu w Sopocie spotkalem na deptaku mistrza szachowego. Siedzial we wnece pomiedzy sklepami, przy stoliku, ubrany w czarny stroj, na glowie mial czarny kapelusz. Oferowal partie gry w szachy z instrukcja za 100 zl. Zapytalem sie go jak sie nazywa i gdzie gra. Podal nazwisko i mowil, ze gra w I lidze niemieckiejw Berlinie. Sprawdzilem potem w internecie, mial troche ponad 2200 pkt Elo, byl mistrzem miedzynarodowym, a wiec reprezentowal klase nizsza niz arcymistrz. Balem sie z nim grac, bo bym i tak przegral, stracil 100 zl , a ponadto bylismy w grupie zwiedzajacych i nie mialem czasu. W Niemczech, czasami na regionalnym turnieju z nagroda ca. 1000 € mozna spotkac arcymistrza, ktory jako uczestnik chce zarobic taka sume. Nie mozna tez dyskredytowac do konca pmocy wladz miejskich dla dyscypliny szachowej. Co roku bywam w moim rodzinnym miescie Szczecinku i widze graczy grajacych przy ogromnych szachach parkowych w pieknym szczecineckim parku. Tez skusilem sie na kilka partii. Poziom byl dosc wysoki, a do gry czekala zawsze kolejka graczy. Ogromna szachownice i figury sfinansowaly wladze miejskie Szczecinka, az oko cieszy. Szachownice takie spotyka sie tez w miastach niemieckich, np. w Mannheim, w slynnym Luisenpark.

W Niemczech, szachisci klubowi graja najczesciej w knajpach, ktorych wlasciciele pozwalaja klubom raz na tydzien spotykac sie na treningach, rozgrywkach oraz co 2-3 tygodnie na rozgrywkach ligowych. Licza na to, ze gracze beda zamawiali napoje, jedzenie, itd. Nawet jak sie uda jakiemus klubowi wypozyczyc salke na gre od miasta, raz czy dwa razy w tygodniu, to musza placic czynsz. Placony jest on ze skladek czlonkowskich. Jezdzenie na mecze ligowe, srodki transportu jest prywatna sprawa graczy. Stad, trzeba miec duzo entuzjazmu dla tej dyscypliny, aby to wszystko samemu robic juz na poziomie nizszych klas w rozgrywkach.

Sytuacja polepsza sie, gdy mamy do czynienia z pierwsza i druga liga. Szczesciem dla klubu pierwszoligowego jest, gdy znajdzie jakiegos sponsora z gospodarcki i ze swiata finansow. Wtedy oplaca on najlepszych graczy, ktorzy staja sie tym samym zawodowcami. Przykladem takiego rozwiazania jest pierwszoligowy klub szachowy z Baden-Baden – OSC Baden-Baden, ktory jest 12-krotnym mistrzem Niemiec (takze w sezonie 2018). Gracze, ktorzy tam graja to przewaznie miedzynarodowi legionisci, ktorzy graja zawodowo i otrzymuja miesieczne wynagrodzenie. Bez tego nie mogliby trenowac, przygotowywac sie i przezyc. W kadrze tego klubu znajduje sie kilku bylych mistrzow swiata (V.Anand, dwukrotny mistrz swiata, Elo 2773, R.Kasimjanow, Elo 2659, L.Aronjan Elo 2767), polfinalistow rozgrywek, oraz innych graczy z wysokimi notowaniami Elo (M.Adams, Elo 2700, A.Shirow Elo 2658, A.Naiditsch 2734, obecny wicemistrz swiata F.Caruana Elo 2832! oraz najlepszy po Dudzie Polak – Radoslaw Wojtaszek Elo 2732, ktory gra na szostej szachownicy!). Do niedawna w druzynie klubu gral obecny mistrz swiata M.Carlsen. Tajemnica sukcesow klubu jest wiec zatrudnienie najlepszych szachistow swiata za solidne wynagrodzenie. Sponsorem jest firma finansowa Grenke AG, spolka akcyjna, warta dzisiaj na gieldzie niemieckiej ca. 3,5 miliardow Euro. Jej glowny udzialowiec i szef W.Grenke jest tez czlonkiem klubu i milosnikiem szachow. Nic wiec dziwnego, ze nasz czolowy polski gracz Wojtaszek gra dla tego klubu. Moze tez w jego slady pojdzie nasz najlepszy szachista J.K.Duda? Sprawa finansowania tego gracza musi byc w jakis sposob rozwiazana. Moze tez skonczyc sie jak to bylo w przypadku innego wielkiego polskiego talentu szachowego – Dariusza Swierszcza, ktory tytul arcymistrza zdobyl w 2009 roku, w wieku 14-tu lat i wyemigrowal do USA. Od 2018 gra dla Amerykanskiego Zwiazku Szachowego. Wczesniej gral kilka lat w pierwszoligowym klubie niemieckim.

Przyklady te potwierdzaja teze, ze aby odnosic sukcesy w szachach na poziomie swiatowym, trzeba byc zawodowcem oplacanym przez bogatych sponsorow.

Ciekawy jestem jak potoczy sie dalsza kariera naszego polskiego cudownego szachowego dziecka - J.K Dudy. Bez pomocy sponsorow czy to panstwowych czy prywatnych bedzie mu trudno utrzymac sie na swiatowym poziomie. Moze wyemigruje za chlebem za granice, moze do ligi niemieckiej, tak jak wiekszosc najlepszych szachistow swiata? Nauczy sie tam na pewno duzo, bo jest to najsilniesza liga szachowa i konkurencja jest tam ogromna. Wazne jet tylko, aby gral nadal dla reprezentacji Polski.

1. Wywiad z J.K.Duda

https://www.youtube.com/watch?v=kN-IAvuuNxA

2. Omowienie sukcesu Dudy przez Macieja Sroczynskiego

https://www.youtube.com/watch?v=opmRff57gtA

3. Piekna partia Dudy przeciwko Siergiejowi Karjakinowi

https://www.youtube.com/watch?v=3RO88PJut8g

4. Wywiad z arcymistrzem Radoslawem Wojtaszkiem i wtedy w 2015 najlepszym polskim szachiscie o szachach

   https://www.przegladsportowy.pl/inne-dyscypliny/szachy/radoslaw-wojtaszek-o-szachach/cnxzbeq