Dwa stracone legiony

Wiele jest zagadek historii. Im dalej w czasie tym jest ich wiecej. Do nich nalezy tajemnica dwoch rzymskich legionow. Jeden z nich nagle gdzies "wyparowal' mimo, ze stalo sie to w czasie, gdy jeszcze sporo bylo dowodow materialnych na zachodzace wydarzenia. Zas drugi legion zginal, czyli zostal zniszczony przez przeciwnikow, jednak nikt do dzis nie wie ktory to byl legion. Zaskakujace, gdyz poszczegolne legiony maja swoje dobrze opisane biografie.

Poczatki tej formacji siegaja piatego wieku przed narodzeniem Chrystusa. Poczatkowo bylo ich jedynie cztery. Za czasow Juliusza Cezara bylo ich kilkanascie, a wkrotce po jego smierci liczba ta siegnela czterdziestu.Rekrutowaly sie z obywateli posiadajacych dobra ziemskie. Granice wieku: 16-45. Powoywano ich wiosna a zwalniano do domow w Swieto Konia 19 pazdziernika. poczatkowo legion liczyl 4200 zolnierzy. Pozniej ta lliczba wzrastala. W czasie wojen punnickich legion liczyl 5 200 zolnierzy piechoty i 300 konnych.  Pozniej powiekszyl sie do 6 000 zolnierzy skupionych w 10 kohortach.  Zas za czasow cesarza Augusta legion skladal sie z 9 kohort po 480 zolnierzy plus liczaca 800 osob kohorta pretorianska strzegaca dowodce legionu. A do tego wszystkiego szwadron kawalerii liczacy 128 jezdzcow. W sumie - 5248 zolnierzy. Kohorty skladaly sie  z trzech manipul. Z kolei kazda manipula  liczyla 80 legionistow.Organizacja legionow ulegla reformom za czasow konsula Gaiusa Mariusa. W celu zwiekszenia mobilnosci przerzucil on wyposazenie z towarzyszacych legionow ciezkich wozow i przerzucila na plecy zolnierzy. obciazenie legionisty wynosilo okolo 45 kg, w zwiazku z czym nazywano legionistow "mulami Mariusa".

Legio IX Hispana  (9 Legion Hiszpanski) zostal utworzony w Hiszpanii przez Pompejusza Wielkiego w 55 r. p.n.e. W 43 r. legion ten wraz z trzema innymi dokonal inwazji Brytanii. W 60 r. Legion stracil 4 kohorty, ktore wpadly w zasadzke zbuntowanych tubylcow. Wbrew panujacym zwyczajom, zniszczone kohorty odtworzono zabierajac 2 000 zolnierzy z XXI Legionu Rapax pelniacego sluzbe nad Renem. Nastepnie IX Legion sluzyl w Eburacum (York). Ostatni garnizon to Carlisle od 108 r. Na koniec wszelkie slady po Legionie zaginely. Osttani pochodzi z 120 r. Najprawdopodobniej zostal zmieciony z powierzchni ziemi jak to sie niektorym legionom wczesniej i pozniej. Jednak problem pozostaje: gdzie to nastapilo?

Jedna z wersji prowadzi do Armenii. Tam mieli go zniszczyc Partowie w bitwie pod Elegeia w 161 r.  Inna, ze miejscem zaglady IX Legionu byla Judea, a czas, w ktorym mialo sie to wydarzyc bylo Drugie Powstanie Zydowskie 132-135 r.

Najbardziej prawdopodobna jest wersja zaglady w czasie jakiegos powstania mieszkancow Brytanii. Bunty sie tam zdarzaly. Mogl to byc bunt plemion kaledonskich w Szkocji. Choc bardzo prymitywne, potrafily zgromadzic ponad 30 000 wojownikow w bitwie Mons Graupius w 84 r. Na rzecz tej wersji swiadczy brak jakikolwiek dowodow na opuszczenie Brytanii przez ten Legion, a takie wydarzenia zwykle odnotowywano.

Interesujaca linia sledztwa oparta jest na biografii Luciusa Saturninusa, ktory w 121 r. objal funkcje trybuna, co bylo rownoznaczne ze stanowiskiem zastepcy dowodcy legionu. Kariera tego oficera zostala calkowicie zahamowana na 35 lat. Normalna koleja rzeczy powinien zostac dowodca legionu, konsulem czy  gubernatorem. Jakby przypomniano sobie o nim w 147 r. kiedy to cesarz Antoniusz Pius uczynil go dowodca III Legionu Augusta stacjomujacego w Afryce. Luka w karierze moze byc dowodem ucieczki z przegranej bitwy, co hanbilo oficera. Powinien walczyc do konca albo popelnic samobojstwo.

Jest jeszcze jedna okolicznosc zwiekszajaca prawdopodobienstwo calkowitej zaglady IX Hispana w Szkocji  jest znikniecie w tym czasie szwadronu kawalerii i 4 kohort pomocniczych lekkiej piechoty: Ala Agrippiana Miniata,  I Nervorium, II Vasconum CR, IX Delmatarum i V Raetorum.

Drugi legion, sprawca tajemnicy zostal calkowicie rozbity w 161 r. Sprawca byl dozgonny wrog Rzymian krol Partow Vologases III. Korzystajac z zamieszania w Rzymie po smierci cesarza Antoniusza Piusa dokonal inwazji Armenii. Na jego drodze stanal nieznany legion rzymskie, za to ze znanym dowodca. Byl nim Publius Severianus. Legion zostal zlikwidowany z zaskoczenia w swoim garnizonie w Elegei. Wedlug mniej prawdopodobnej  wersji  Partowoe usuneli z powierzchni ziemi opisywany wczesniej  Legio IX  Hispana. Tylko co on niby mial robic przez prawie 40 lat?

Bardziej prawdopodobnym  jest Legio XXII Deiotariana. Zostal on sformowany jeszcze za czasow Juliusza Cezara. Weszly don resztki rozbitych przez wojska krola Bosforu Pharnacesa dwoch legionow wyszkolonych na wzor rzymski, a nalezacych do krola Armenii Deiotariusa. Juz rok pozniej nowy legion pod wodza Juliusza Cezara wzial udzial w zwycieskiej bitwie przeciwko Pharnacesowi pod Zela.

W 30 r. p.n.e. XXII Deiotariana zostaje wyslany do Egiptu. Ostatnie slady po nim w Egipcie pochodza z 99 r. Po Aleksandrii, Judei, Cesarei Madace znalazl sie w garnizonie w Elegei. Czy to wlasnie on zostal calkowicie zniszczony? Jest tego tylko duze prawdopodobienstwo.

Zrodlo: Stephen Dando-Collins, "Legions of Rome. The Definitive History of Every Imperial Legion", St.Martin's Press, NY 2010.