O tym jak kolaboracyjny rzad Panstwa Francuskiego Vichy wydal Trzeciej Rzeszy belgijskie zloto ukryte w Afryce

W krytyce Polski po uchwaleniu ustawy o nowelizacji ustawy o IPN-ie bierze udzial ostatnio nawet minister spraw zagranicznych Francji. Zarzuty przedstawiciela panstwa, ktore oficjalnie kolaborowalo przyjacielsko z III Rzesza, budza zdziwienie i niesmak. Raptem panstwo to, ktore ma znaczny udzial w pomocy w przeprowadzeniu Holocaustu przez nazistow oraz poprzez wielodymensjonalna wspolprace polityczna, gospodarcza i militarna, wzmacnialo powaznie podczas wojny niemiecka maszynerie wojenna, oskarza inne panstwo - Polske, ktore bylo tylko ofiara agresji hitlerowcow. Szczytem popisu sluzalczosci i kolaboracji wladz Panstwa Francuskiego bylo sprowadzenie do Europy, oddanego mu przed wojna do depozytu belgijskiego zlota, ukrytego potem w Afryce oraz wydanie go hitlerowcom.

1. Wielostronna kolaboracja Panstwa Francuskiego Vichy z Trzecia Rzesza

Panstwo Vichy, nazywane tez rezimem Vichy, a prawidlowo Panstwem Francuskim (Etat Francais) powstalo po przegranej wojnie z Niemcami w lipcu 1940 roku, zastepujac trzecia Republike Francuska. Rozciagalo sie na poludniu Francji, zajmujac okolo 40% jej dawnego obszaru. Zgromadzenie Narodowe Francji w dniu 10.07.1940 wydalo wiekszoscia glosow ( 569 za, 80 przeciw) ustawe upowazniajaca marszalka Ptetain do budowy nowego panstwa i wydania przez niego odpowiednich aktow prawnych oraz stworzenia nowej konstytucji. Ten nowy prezydent Panstwa Francji ustanowil wszelkie zasady prawne regulujace plaszczyzny sadownictwa, ustawodawstwa i wykonawstwa. Rzad i panstwo Vichy byly wiec legalnym nastepca Trzeciej Republiki Francuskiej. Wydawane przez niego decyzje byly legalnymi decyzjami przdstawiciela narodu francuskiego. Zobaczmy teraz co sie dzialo w tym panstwie. Oczywista rzecza jest, ze naczelnym celem wpisanym w jego dzialanosc, byla scisla wspolpraca z nowym przyjacielem mimo woli – z Trzecia Rzesza. Kolaboracja ta byla uprawiana na wielu plaszczyznach przy obopolnych checiach.

Tak jak pisalem w moim artykule w blogu pt. Francuski rzadowy wklad w Holocaust..., wladze francuskie Vichy pomagaly hitlerowcom przy organizowaniu zaglady Zydow przebywajacych na jego terytoriu. Na podstawie wydanych przez rzad francuski antysemickich ustaw prawnych, Zydzi byli aresztowani przez francuska policje, wyposazani w odpowiednie papiery identyfikacyjne, zbierani w obozach internowania i wysylani francuskimi pociagami do niemieckoch obozow zaglady w Europie Wschodniej, w tym do Polski. Nie bede sie powtarzal, sprawy te zostaly juz dostaczna ilosc razy udowodnione.

Mimo zerwania przez Petainea stosunkow dyplomatycznych z Wielka Brytania, Panstwo Francuskie Vichy bylo uznawane zarowno przez USA jak i Anglikow. Rzad Vichy dysponowal koloniami francuskimi w Afryce. Armia francuska byla wprawdzie mala, ale mimo to liczyla okolo 100 tysiecy zolnierzy i dysponowala marynarka wojenna oraz lotnictwem transportowym. Spotkanie Peteinea z Hitlerem w pazdzierniku 1940 roku przypieczetowalo ostatecznie wspolprace polityczna miedzy Francja a Niemcami.

Aby pokazac swoje przyjacielskie nastawienie wobec Niemcow, wladze Vichy zaciesnialy wspolprace gospodarcza z panstwem niemieckim. Poza praca francuskich jencow w Niemczech (1,5 miliona) przez caly okres wojny, wysylane byly dodatkowe sily robocze jako robotnicy przymusowi na ziemiach niemieckich. W 1942 roku pracowalo 172 tysiace Francuzow bezposrednio na potrzeby Wehrmachtu, 275 tysiecy przy budowie lotnisk i umocnien Walu Atlanyckiego oraz 400 tysiecy w przemysle zbrojeniowym. Wedlug statystyk francuskiego Centralnego Biura Produkcji Przemyslowej, przytlaczajaca wiekszosc przemyslu lotniczego, ciezkiego, gumowego (kauczuk) oraz budownictwa pracowala na zlecenie Niemcow. Wiele firm francuskich poglebilo wspolprace z niemieckimi odbiorcami. Francja byla najwazniejszym dostawca produktow dla panstwa niemieckiego. Nic wiec dziwnego, ze na przyklad francuska firma Renault zwiekszyla swoj obrot pieciokrotnie tylko w okresie 1940-1942.

Wspolpraca kwitla tez na polu militarnym. Niemcy mogly korzystac z francuskich baz wojskowych w Syrii, organizowac przemarsze przez Tunezje, reperowac statki w portach francuskich (Dakar). Francuska policja wspolpracowala z niemiecka w zwalczaniu partyzantki na terenie Panstwa Francuskiego. Francuscy zolnierze, ktorzy zglaszali sie do specjalnych jednostek w calej Francji, walczyli na froncie wschodnim przeciwko oddzialom Armii Czerwonej oraz tlumili tez powstania partyzantow bialoruskich.

2. Bliskie bankructwo Trzeciej Rzeszy krotko przed rozpoczeciem II Wojny Swiatowej

Malo kto wie, ze bezposrednio przed wybuchem II Wojny Swiatowej, juz w styczniu 1939 roku, Niemcy staly przed bankructwem finansowym, bowiem wszystkie reserwy finansowe byly juz wyczerpane. Taka sytuacja trwala juz od kilku lat, gdyz wydatki na zbrojenia i infrastrukture pochlanialy ogromne ilosci pieniedzy. Rzad niemiecki mial bardzo dobra sytuacje wyjsciowa po objeciu wladzy. Zarobki po depresji gospodarczej byly niskie, a gospodarka osiagnalwszy dno w 1932 roku podnosila sie. Pierwsze sukcesy, jak zmniejszenie bezrobocia byly jednak, wedlug historyka gospodarczego profesora C.Buchheima z Mannheim, osiagnieciem poprzednikow rzadu Hitlera czyli rzadow Republiki Weimarskiej. Programy koniunkturalne Hitlera dzialaly z opoznieniem i blokowaly tylko wzrost gospodarczy.

Hitler, po przejeciu wladzy odszedl od zasady pokrycia waluty Reichsmarki poprzez zasoby zlota. Zamiast tego, jakby zapominajac o wczesniejszej hiperinflacji, zaczeto masowo drukowac papierowe banknoty. Inflacje tlumiono poprzez kontrolowanie i przymusowe regulowanie wzrostu cen i zarobkow. Wylaczono czesciowo prawa podazy i popytu poprzez panstwowa regulacje cen produktow i surowcoww. Rzad nazistowski, od poczatku finansowal sie poprzez zaciaganie dlugow. W ciagu dwoch pierwszych lat zaciagnal on nowe dlugi w wysokosci 10 miliardow Reichsmark (RM) co odpowiada dzisiejszej wartosci 43 miliardy Euro. Do rozpoczecia wojny wzrosly one do 40 miliardow RM, czyli 172 miliardy Euro. Informacje o wielkosci zadluzenia byly objete az do konca wojny tajemnica. Tworzono podejrzane konstrukcje wekslowe, finansowe, gdzie Niemcy jako poreczyciel wlasnych dlugow, oficjalnie nie staly jako dluznik. Potem poreczenie dlugow panstwowych przerzucono na barki, nic o tym nie wiedzacych posiadaczy ksiazeczek oszczednosciowych i kapitalizowanych lokat/ polis na zycie. Takimi kombinacjami finansowano polowe zlecen dla Wehrmachtu. Owczesna polityka gospodarcza na kredyt nie mogla trwac bez konca. Mimo to zadal Hitler od Banku Rzeszy (Reichsbanku) coraz to nowe ilosci pieniedzy, bez splacania wczesniejszych dlugow. H.Schacht, prezydent Reichsbanku, ktory wczesniej wymyslal te podejrzane konstrukcje i drukowal pieniadze bez pokrycia, ostrzegal Hitlera przed dalszym drukowaniem pieniedzy. Argumentowal, ze z papieru nie mozna piec bulek ani produkowac armat. Waluta niemiecka RM byla papierowa i nie stanowila skutecznego srodka platniczego do importawaania towarow. Schacht ustapil ze stanowiska ministra gospodarki w 1937 roku, jego sztab wspolpracownikow zostal zwolniony, a po dwoch latach 1939 zostal odwolany ze stanowiska prezydenta Reichsbanku. Ostatecznie zdenerwowal on Hitlera swoim pismem do rzadu z 07.01.1939 roku, gdzie stalo czarno na bialym: „Rezerwy zlota i dewiz nie istnieja juz wiecej. Finansowo stoi Trzecia Rzesza na granicy bankructwa i upadku“.

Przed Anschlussem Austrii 1938, Niemcy staly juz prawie przed niewyplacalnoscia finansowa. Potem nazisci przejeli zasoby walutowe i zloto austriackie (78 ton) w lacznej sumie 1,3 miliarda RM, czyli osiemnastokrotnie wiecej, niz posiadal ich sam Reichsbank. Anschluss Austrii byl podyktowany zarowno koniecznoscia zapobiezenia plajcie finansowej Trzeciej Rzeszy, jak i checia przejecia zasobow naturalnych oraz przemyslu ciezkiego tego kraju. Firmy z przemslu ciezkiego byly potem szybko przeksztalcane w zaklady zbrojeniowe. Zagarniecie Austrii w marcu 1938 uratowalo na krotki czas czas Niemcy przed niewyplacalnoscia. J.Goebbels zdawal sobie sprawe z krytycznego polozenia finansowego. Tak pisal najpierw w swoich pamietnikach w marcu 1938 roku: Wyglada to (sytuacja finansowa) jeszcze gorzej niz myslalem. Jednk zaden narod jeszcze nie upadl jeszcze z powodu dlugow, ale raczej z z braku broni. Po zajeciu Austrii pisal juz uspokojony: Mamy ogromny deficyt i dlugi, ale za to mamy tez Austrie. Potem jakis czas po Ukladzie Monachijskim, Niemcy w1939 roku zagrabily zasoby zlota Czechoslowacji (22 tony). Na pokrycie ogromnych wydatkow bylo to jednak za malo. Widmo nadchodzacego bankructwa panstwa zblizalo sie nieuchronnie juz na poczatku 1939 roku. Teraz do ratowania Trzeciej Rzeszy przed bankructwem potrzebne byly koniecznie zasoby sasiedniej Polski. Tak wiec Polska zostala napadnieta przez bankruta finansowego. Potem jej los podzielily Francja, kraje Beneluksu i Norwegia. Dotyczy to tez calej Europy Wschodniej. Za kazdym razem plundrowane byly zasoby walutowe i zlota podbitego kraju. Podbite kraje musialy placic przerozne kontrybucje, podatki okupacyjne, „dobrowolne“ wspolfinansowanie prowadzonej wojny, itp. Do tego zaciagano przymusowe pozyczki w podbitych i zaprzyjaznionych panstwach. Niemiecka maszyneria wojenna przetrawiala niewyobrazalne zasoby finansowe, materialne i ludzkie. Niemcy rabowaly najnormalniej w swiecie zasoby podbitych krajow i po kolejnym podboju potrzebowaly coraz to nowych srodkow. Hydra ta polykala, zeby rosnac, dokonywac ekspansji i rownoczesnie, aby nie zbankrutowac.

Poniewaz na Niemcy byly nakladane przerozne embarga, w dodatku waluta ich nie byla akceptowana, musialy one grabic zloto i waluty obce od panstw, firm i prywatnych obywateli. Sztaby zlota znakowane na nowo mialy ogromne znaczenie w oplacaniu importu na potrzeby zbrojeniowe (surowce, paliwa, itp.). Dlatego nazisci przywiazywali takie znaczenie do zdobywania zlota. Hitler zamianowal H.Göringa juz w 1936 roku na stanowisko komisarza ds surowcow i dewiz. Zarzadzil on obowiazek wydania panstwu przez obywateli wszystkich prawatnych zasobow zlota i walut. Potem w grudniu tego roku wyszla ustawa przeciwko sabotazowi gospodarczemu. Za ukrywanie obcych walut i zlota grozila prywatnym osobom kara smierci. Musialy one wydac nawet majatek posiadany w kraju a ponadto sprowadzic do Niemiec swoj kapital ulokowany za granica.Widac wiec wyraznie jaki priorytet mialy zloto i dewizy dla finansowania gospodarki Trzeciej Rzeszy, ktora ciagle byly nienasycona. Aby czesciowo chociaz nasycic ja, z pomoca ruszyli francuscy przyjeciele z Panstwa Francuskiego Vichy. I tutaj zaczyna sie nasza przedziwna i niewyobrazalna historia wydania przez wladze francuskie Niemcom, zlota nalezacego do Belgii.

3. Francuskie Panstwo Vichy sprowadza ukryte gleboko w Afryce belgijskie zloto i wydaje je Trzeciej Rzeszy

Przyjaciel pomaga przyjacielowi, taka zasada obowiazuje na tym swiecie. Panstwo Francuskie kolaborujace z Niemcami na wszystkich mozliwych plaszczyznach, zdecydowalo sie na naastepny przyjacielski gest wobec swojego nazistowskiego przyjaciela. Na jego stanowcze zyczenie wydalo mu ukryte w jego koloniach afrykanskich, zloto, ktore zostalo zdeponowane we Francji, w jej Banku Narodowym przez zagrozona Belgie.

Kraje europejskie zagrozone wojna chcialy zabezpieczyc swoje zasoby zlota przed chciwymi lapami hitlerowcow. W tym celu wiele z nich zdeponowalo swoj zloty skarb w najpewniejszym miejscu na swiecie, jakim wydawaloby sie jest Narodowy Bank Francji. Francja posiadala jedna z najwiekszych ladowych armii swiata i jej bezpieczenstwo nie podlegalo dyskusji – nikt nie watpil w wielka sile francuskiego oreza. A jednak wielu sie pomylilo, w tym tez i Francuzi. Tym sposobem obce zasoby zlota zostaly zdeponowane we Francji. Najwieksza ilosc zlota zawierzyll Francuzom Belgowie. Ich Bank Narodowy posiadal przed wojna ponad 600 ton zlota. Wczesniej, przed napadem Niemiec, 200 ton zlota zostalo wywiezionych do USA i Kanady, 200 ton do Wielkiej Brytani. 222 tony pozostalych zasobow, zapakowanych w 4994 skrzynki, wyladowalo w ostatniej chwili w sejfach Banku Francji w Bordeaux. Trafily tam juz wczesniej zasoby zloty innych krajow ufajacych w sile, praworzadnosc i uczciwosc Francji. W skarbcu banku francuskiego znajdowalo sie juz 57 ton zlota z Polski, zapakowanego w 1208 skrzynek oraz 10 ton tego metalu pochodzacych z bankow centralnych Luksemburga, Lotwy, Litwy, Norwegii i Czechoslowacji (ocalone w 1938 roku resztki). Cale to zloto mialo wtedy wartosc okolo 1,5 miliardow szwajcarskich frankow.

W kilka godzin po ogloszeniu zawieszenia broni z Niemcami w dniu 18. czerca 1940 roku, Francuzi przewiezli zloto, w tym czesc zlota francuskiego, do portu w Triescie i chcieli zaladowac je na jakis angielski albo amerykanski statek, aby przewiezc je do Stanow Zjednoczonych. Niestety, ich zamiar sie nie udal i caly ten skarb zostal w koncu zaladowany na francuski krazownik pomocniczy „Victor Schölcher“, z zamiarem wywiezienia go do USA. Nie poplynal on jednak do Ameryki. Uciekl on niemieckim U-Bootom i plynac wzdluz wybrzezy afrykanskich dotarl do Dakaru, w zachodnioafrykanskiej francuskiej kolonii Senegal. Na statku plynal tez prawdopodobnie wraz z polskim zlotem dyrektor Polskiego Banku Narodowego Michalski. Stamtad zloto zostalo przewiezione 570 km dalej do miasta Kayes, do garnizonu francuskiego, znajdujacego sie w srodku Sahary, w dzisiejszym Mali. Skarb byl dobrze zabezpieczony, gdyz sily zbrojne Trzeciej Rzeszy nie operowaly w tym regionie. Byla to to kolonia francuska, podlegajaca potem Panstwu Francuskiemu Vichy, przyjacielowi Niemiec, co jak sie okaze mialo potem ogromne znaczenie.

Niemcy dowiedzieli sie oczywiscie o istnieniu ukrytego zlota. Na poczatku przypuszczali, ze znajduje sie ono w okolicach Bordeaux. Potem dostali od szpicli, kolaborantow francuskich dokladniejsze namiary. Zaczela sie walka dyplomatyczna z francuskim rzadem Vichy. We wrzesniu 1940 roku na wspolnym posiedzeniu ministrow finansow Panstwa Francuskiego i Niemiec, hitlerowski minister zazadal wydania zlota belgijskiego. Uzasadnial, ze Niemcom z racji podboju Belgii zloto to sie nalezy. Wszystkie prawa Belgii przeszly bowiem teraz na Niemcy. Nie bylo to zbyt legalne, gdyz Belgia, natychmiast po niemieckim napadzie sprywatyzowala swoj Bank Narodowy. Wojenna Konwencja Haska (1907) zabraniala konfiskowac prywatne dobra. W koncu Francuzi zgodzli sie wydac belgijskie zloto (i prawdopodobnie innych krajow) jako tzw. „ofiare pojednania“. Byl to zwykly deal – Niemcy w zamian za to obiecali francuskiemu kolaboracyjnemu premierowi P.Lavalowi wypuszczenie z niewoli 150 tysiecy francuskich jencow wojennych.

Juz listopadzie 1940, dwa miesiace po zawraciu umowy z Niemcami, rzad Panstwa Francuskiego przystapil zdecydowanie do transportowania zlota ze swojej kolonii do Europy. Najpierw zloto zostalo zaladowane na specjalnie uzbrojony pociag (wagony z workami piasku z przodu i z tylu, ochrona z ciezkimi karabinami maszynowymi, w srodku wagony ze zlotem), ktory pokonal droge 500 km do miasta Kulikuru, na pustyni. Tam przeladowano zloto na ciezarowki, ktore udaly sie do oddalonego o 1300 km malijskiego mista Timbuktu. Wiekszosc ciezarowk utknela w pustynnym piasku, wiec czesc zlota zaladowano na wielblady, a reszte na lodzie, ktore plynac po rzece Niger dotarly do Timbuktu. Po drodze bylo pelno niebezpieczenstw, lodzie o malo nie zatonely, zginelo przy tym wielu zolnierzy. Wiele tygodni skrzynki z tym drogocennym kruszcem lezaly na pustyni. W koncu skarb zaladowano na setki wielbladow, ktore musialy przeniesc go na grzbietach przez cala Sahare, okolo 1700 km. Po drodze, transport dobijal do rzadko rozsianych oaz, wielblady byly atakowane przez dzikie zwierzeta. W koncu, ta ogromna krawana, skladajaca sie z kilkuset wielbladow dotarla do algierskiego miasta Colomb-Bechar, w Algierii, bedacej wtedy francuska kolonia, ktore bylo polaczone linia kolejowaz portem Algier. Tam skrzynki zostaly przeladowane na wagony pociagow, ktore zawiozly je do srodziemnomorskiego algierskiego miasta portowego Algier. Stamtad byly w nocy transportowano je sukcesywnie francuskimi samolotami do Marsylii. Oczywiscie, ze byly one przejmowane przez czekajacych na nie Niemcow. Prosta droga trafialy natychmist do Berlina. Ostatnie skrzynki dotarly do stolicy Trzeciej Rzeszy dopiero 26.05.1942 roku. Cala ta zlota Odyseja trwala wiec 19 miesiecy. Nic nie wiadomo mi, co sie stalo z 57 tonami polskiego zlota. Wiekszosc zrodel pisze tylko o belgijskim zlocie, nie wspominajac o polskim. Jedno zrodlo donosi o 288 tonach zlota przekazanych Trzeciej Rzeszy przez Francje. Wtedy byloby tam rowniez zloto z Polskiego Banku Narodoweg (belgiskiego zlota bylo bowiem 222 tony). Jezeli ktos wie cos wiecej na ten temat, to prosze o uzupelnienie danych.

Francja dokonala nadludzkiego wysilku, armia wykazalaa duzo inwencji, aby zadowolic swojego niemieckiego przyjaciela. W Berlinie, zlote sztaby z oznaczeniami Banku Belgii, zostaly przetopione, wyposazone w niemieckie oznakowanie i przeslane pociagami do Szwajcarii, nastepnego wiernego przyjaciela hitlerowskich Niemiec. Teraz Niemcy mogly placic dewizami za swoje zobowiazania importowe, np stal ze Szwecji, czy inne towary z Portugalii, Hiszpanii. W Szwajcarii przebiegala wiekszosc niemieckich transakcji handlowych. Wobec embarga aliantow na niemieckie zloto, Szwajcaria byla jedynym krajem, w ktorym byly mozliwe do przeprowadzenia duze transakcje poprzez zamiane zlota na dewizy. Bankowi Belgii wyplacono na odczepnego 800 milionow RM, czyli papiery bez pokrycia. Sprawa ciagnela sie potem po sadach i w rezultacie Francja zobowiazala sie wyplacic Belgii odszkodowanie.

Taki to jest paradoks losu. Panstwo Francuskie, ktore kolaborowalo z Trzecia Rzesza na wszystkich plaszczyznach, bedac jej najwazniejszym sojusznikiem po poczatkowym przyjacielu - ZSRR, nie ponioslo zadnych konsekwencji. Na powojennych konferencjach pokojowych zasiadla jednak Francja jako wyzwolone i wskrzeszone wielkie mocarstwo, ale nie Polska. Obok Francji siedzial nastepny przyjaciel Hitlera, Stalin. Obecny rzad francuski potrafi jednak teraz na zawolanie krytykowac Polske, bedaca ofiara II Wojny Swiatowej, ktora doznala tak wiele ciosow. Polska trafila miedzy kola mlynskie historii - miliony jej obywateli zamordowano, stracila ogromne terytorium, jej miasta zostaly zniszczone a przemysl zdewastowany. To co sie stalo po wojnie, to dodatkowa ogromna niesprawiedliwosc.

Zrodla: m.in., Hitlers willige Helfer, Der Spiegel, 38/1996; Das belgische Gold in den Händen von Ausländern, Museum of the National Bank of Belgium; Wikipedia; Raubgold aus Deutschland: Die Golddrehscheibe Schweiz, W.Rings, Piper-Verlag, 1996.