Dzień Zaduszny

Czyściec

       2 listopada
       Dzień Zaduszny
       (Nabożeństwo to ustanowione zostało około roku Pańskiego 1000)

LEKCJA (z pierwszego Listu św. Pawła do Koryntian rozdz. 15, wiersz 51-57)

Najmilsi! Oto tajemnicę wam powiadam. Wszyscy wprawdzie zmartwychwstaniemy, ale nie wszyscy odmienieni będziemy. Prędziuchno, w mgnieniu oka, na trąbę ostateczną (albowiem zatrąbi trąba), a umarli powstaną nieskażonymi, a my będziemy przemienieni. Boć musi to skazitelne przyoblec nieskazitelność, i to śmiertelne przyoblec nieśmiertelność. A gdy to śmiertelne przyoblecze nieśmiertelność, tedy się stanie mowa, która jest napisana: Pożarta jest śmierć w zwycięstwie. Gdzie jest zwycięstwo twoje, śmierci? Gdzie jest, śmierci, oścień twój? A oścień śmierci jest grzech, a moc grzechu zakon. Lecz dzięki Bogu, który nam dał zwycięstwo przez Pana naszego Jezusa Chrystusa.

EWANGELIA (Jan rozdz. 5, wiersz 25-29)

Wonczas mówił Jezus rzeszom żydowskim: Zaprawdę, zaprawdę, powiadam wam, że nadchodzi godzina i teraz jest, gdy umarli usłyszą głos Syna Bożego, a ci którzy usłyszą, ożyją. Albowiem jak Ojciec ma żywot sam w Sobie, tak dał i Synowi, aby miał żywot sam w Sobie. I dał Mu władzę sąd czynić, iż jest Synem Człowieczym. Nie dziwujcie się temu, bo przychodzi godzina, w której wszyscy, co są w grobach, usłyszą głos Syna Bożego: I wyjdą, którzy dobrze czynili, na zmartwychwstanie żywota; a którzy źle czynili, na zmartwychwstanie sądu.

       * * *

       W dniu Wszystkich Świętych zwraca Kościół wzrok wiernych ku Niebu i pokazuje nam Świętych Pańskich w chwale i wiekuistym szczęściu. W dniu następnym natomiast odzywa się do nas ze smutkiem, iż posiada jeszcze inne, drogie dziatki, które bez pociechy, pokrzepienia i spokoju w miejscu cierpień i udręczeń oczekują chwili wyswobodzenia, które tęsknią za połączeniem się z Bogiem, które jeszcze nie czują się godnymi oglądania Oblicza Pańskiego, i którym trzeba się poprzednio w ogniu oczyścić, zanim dostąpią tej łaski. Są one członkami Kościoła Chrystusowego, ale w biedzie i nędzy, bez pomocy, wystawione na wszelkie cierpienia. Mając tedy na pamięci owe duszyczki, mówi do nas: "Wy dziatki, które jesteście przy życiu, możecie im pomóc, skrócić ich cierpienia i zaspokoić ich tęsknotę oglądania Oblicza Pańskiego. Wszakże to wasi bracia, siostry, przyjaciele, współwiercy! Czyżbyście chcieli zatkać uszy wasze na ich wołania? Czyżbyście mieli być głuchymi na błagania dusz zostających w czyśćcu?" Póki żyli na ziemi, nie zdążyli odpokutować win i oczyścić się ze zmazy grzechu. Nie godni oni wprawdzie wejść do Królestwa niebieskiego, ale nie zasługują też na wieczną karę, ponieważ nie są obciążeni grzechem śmiertelnym; musieli tedy zejść do miejsca oczyszczenia, aby tam pozbyć się wszelkiej zmazy. Wystawieni są tam na dokuczliwe męki; największym jednakże udręczeniem dla nich jest rozłączenie z Bogiem, który jest dobrem najwyższym, a najdotkliwszą ich karą tęsknota oglądania Go, jako też poczuwanie się do niegodności tego szczęścia, póki nie będzie usunięta ostatnia skaza z ich duszy. Z jednej strony czują przeto niepowstrzymany pociąg połączenia się z Bogiem, z drugiej widzą się skrępowani kajdanami grzechu i winy. Jakże straszne jest ich położenie, jak smutna ich dola! Że kiedyś dostaną się do Boga, o tym wiedzą dobrze, ale nie wiedzą, kiedy nadejdzie ta upragniona chwila. Czas zasługi minął dla nich, ciemienia ich nie są zasługą, lecz słuszną karą.

       Jedyną ich pomocą, pociechą, pokrzepieniem, nadzieją zbawienia jest miłość i pamięć żyjących. Zostający bowiem w czyśćcu nie są od nas oddzieleni, jak potępieńcy, przeciwnie, łączy ich z nami wiara, nadzieja i miłość. Możemy się za nich modlić, możemy im dopomóc dziełami miłosierdzia, udzielaniem ubogim jałmużny, ofiarą Mszy św. i dostępowaniem na ich korzyść odpustów.

       Już w Starym Zakonie znane były ofiary i modlitwy za umarłych, bo w księdze Machabejskiej czytamy: "Święta i zbawienna jest modlitwa za umarłych, aby zostali uwolnieni od winy grzechu". Pobożny Judasz posłał 1.200 drachm srebra do Jerozolimy na ofiarę za grzechy zmarłych. Święty Chryzostom pisze: "Nie godzi się wątpić, że modły Kościoła świętego, Ofiara święta i jałmużny dawane za dusze zmarłych pomagają im". Papieże kilkakrotnie oświadczyli, że i odpusty są dla zmarłych wielką pociechą, pokrzepieniem, a nawet często oswobodzeniem z mąk czyśćcowych, byle by wyraźnie dodawano, że je odstępujemy na korzyść zmarłych. Prosić w takim razie należy Boga, aby dla zasług Pana Jezusa i Świętych Pańskich pozwolił ofiarować odpust na dobro biednych dusz, zostających w czyśćcu. Świętą Ludwinę prowadził Anioł Stróż kilkakrotnie do czyśćca, aby była świadkiem rozlicznych cierpień dusz czyśćcowych. Widok ten tak mocno ją przeraził, że odtąd większą część żywota swego spędziła na modłach za nich i rzewnym płaczu. Św. Małgorzata Alacoque często przestawała z duszami zmarłych i gorąco się za nie modliła. Gdy umarła jej matka przełożona, świętej Małgorzacie polecono jej duszę, gdyż wiedziano, że zmarła dla różnych małych błędów i przewinień nie dostała się do Nieba. Po niejakim czasie objawiła się jej dusza zmarłej, unosząca się z czyśćca ku Niebu w światłości niebieskiej z dziękczynną pieśnią na ustach i radością w obliczu. Świętej Brygidzie ukazał się po śmierci jej małżonek Ulfon i błagał ją, aby sprzedała wszelkie srebro i konie, które pozostawił, a zakupiła za to Msze na jego intencję, a puchary srebrne rozdała pomiędzy ubogie kościoły.

       Nauka moralna

       Otóż widzisz, kochany Czytelniku, w jaki sposób możesz dopomóc duszom w czyśćcu. Masz się jednak jeszcze dowiedzieć, dlaczego właściwie masz im pomagać. Zobowiązuje nas do tego:

       1) Wzgląd na chwałę Boską,
       2) na miłość,
       3) na sprawiedliwość i
       4) na własną korzyść.

       1) Wzgląd na chwałę Boską. Chodzi w ogóle o pomnożenie zastępu wybranych i o zwiększenie czci Trójcy Świętej. Przechodzi to siły nasze, oddać należytą cześć Najwyższemu i przeprosić Go za zniewagi wyrządzane Mu codziennie przez grzechy i zgubę tylu dusz. Jeżeli przeto biednym duszom śpieszymy na pomoc, jeśli im wyjednamy zbawienie, wtedy one zwiększą zastęp wybranych, oddających Bogu ciągle cześć i chwałę, a tym samym sprawią radość Zbawicielowi, który pragnie się z nimi połączyć.

       2) Wzgląd na miłość bliźniego. Dusze czyśćcowe są duszami naszych współwierców, więc nie przestały być członkami jednego z nami Kościoła. Łączy je też z nami jeden i ten sam węzeł miłości, przeto Kościół poleca je codziennie miłosierdziu Bożemu w ofierze Mszy Świętej. Łatwo być może, iż między nimi znajdują się nasi duszpasterze, którzy nas ochrzcili, utrwalali w wierze i zaopatrywali pokarmem niebieskim. Nadto są przecież między nimi dusze naszych rodziców, braci, sióstr, przyjaciół, dobroczyńców i spowiedników. Cierpienia ich są wielkie, może nawet spowodowane naszą winą, iż byli zbyt pobłażliwymi dla występków naszych. Wśród swych cierpień wyciągają do nas błagalnie ramiona, wołając: "Zlitujcie się nad nami, choćby tylko wy, przyjaciele nasi!" Któż z nas będzie głuchy na takie wołanie?

       3) Wzgląd na sprawiedliwość. Zapytajmy tylko, czy też pomiędzy skazanymi na karę czyśćca nie ma duszy cierpiącej z naszej winy? Czy przypadkowo grzechami, słowem, przykładem i lekkomyślnością nie daliśmy zgorszenia, którym kogoś przywiedliśmy do grzechu i tym sposobem ściągnęliśmy na niego karę? Jeśli tak jest rzeczywiście, natenczas tym świętszy cięży na nas obowiązek pokwapienia się nieszczęsnemu z pomocą.

       4) Wzgląd na własną korzyść. Umrzemy, a łatwo być może, że wkrótce umrzemy. Czy zawsze życie nasze było czyste, dusza nasza bez skazy, czy należycie odpokutowaliśmy winy nasze, abyśmy rzec mogli, że nie mamy obawy o zbawienie? Jeśli czeka nas kara czyśćca, jakąż to dla nas będzie pociechą, gdy ktoś się za nas pomodli i o duszy naszej pamiętać będzie! Święta Monika pocieszała się na łożu śmiertelnym tą myślą, że syn jej, święty Augustyn, przy ofierze Mszy Świętej będzie o niej pamiętał. Jaką miarą przeto mierzysz, taką ci będzie odmierzone. Choćby o nas mieli zapomnieć żywi, dusze oswobodzone przez nas z mąk czyśćcowych nie zapomną o nas w Niebie; bo niewdzięczności i zapomnienia w Niebie nie masz. Pamiętajmy przeto o zmarłych, pamiętajmy, gdy się dzwony odezwą z wieży, gdy dzwonek da nam znać, że ktoś kona, pamiętajmy przy Mszy, pamiętajmy, ilekroć zwiedzać będziemy cmentarz!

       Modlitwa za umarłych mówi nam, że grób nie dzieli nas całkowicie od drogich zmarłych, że możemy z nimi przestawać w duchu, chociaż ich ciało gnije. Protestanci nie mają modlitwy za umarłych, gdyż nie wierzą w czyściec. My katolicy nie tylko stroimy groby zmarłych w kwiaty, lecz zasyłamy za nich błagalne modły do Niebios, a te modły wracają do czyśćca i przynoszą biednym duszom pociechę, miłosierdzie i nadzieję bliskiego wyswobodzenia. Lepsze takie modły od okazałego grobowca i wspaniałego pomnika.

       My biedni śmiertelni uważamy grzech powszedni za drobnostkę. Kłamstwo np. jest w oczach naszych małym uchybieniem, ale Bóg karze je dotkliwe. Wielu mniema, że Bóg nie może być tak surowy jak uczy Kościół katolicki, ale nie zapominajmy, że Bóg jest świętym i sprawiedliwym. Wybacza On wprawdzie i największemu grzesznikowi, byle by czuł serdeczny żal w sercu, wszakże karać musi każde przestępstwo tych wszystkich, którzy się nie spowiadają i nie poczuwają do żalu i pokuty. Do żalu i pokuty poczuwać się winien każdy grzesznik, bo to jest jedyna droga zadosyćuczynienia Bogu. - Unikajmy przeto grzechu, choćby najmniejszego. Świętej Małgorzacie Marii Alacoque ukazał się wśród modlitwy zakonnik w płomieniach i zeznał przed nią, że cierpi za to, iż zanadto dbał o dobre imię, nie miłował braci zakonnych i zbytecznie się przywiązywał do rzeczy zbytecznych. Innym razem widziała ta Święta mniszkę, która oświadczyła, że jest w czyśćcu za to, że szemrała na przełożoną klasztoru, dopuszczała się obrazy bliźnich i przestępowała ślub milczenia. - Bądźmy więc baczni, bo Bóg karze i za drobne przestępstwa. Pozbywajmy się grzechu, czyńmy pokutę i nie polegajmy zbytecznie na miłosierdziu Bożym, bo nie ujrzy Oblicza Pańskiego, kto ma jakikolwiek grzech lub zmazę na duszy.

       Modlitwa

       Stwórco i Odkupicielu wszystkich wiernych, Boże, racz odpuścić wszystkie grzechy duszom zmarłych sług i służebnic Twoich, ażeby przez pobożne błagania i modły nasze dostąpiły przebaczenia, którego zawsze pragnęły. Przez Pana naszego Jezusa Chrystusa. Amen.

Żywoty Świętych Pańskich na wszystkie dni roku - Katowice/Mikołów 1937r.

       Dnia 2. listopada
       Dzień Zaduszny.

       Jeśli w uroczystości Wszystkich Świętych uwaga nasza się skupiła na Kościół tryumfujący w niebie, a pamięć na szczęście świętych i na wzór ich życia napełniła nas radością, napomnieniem i pociechą, to w Dzień Zaduszny przed oczami ducha naszego rozwija się obraz Kościoła cierpiącego w czyścu. Łączymy się z nim, utwierdzeni prawdą o Świętych obcowaniu. I w czyścu bowiem są święci, gdyż rozstali się z światem w łasce uświęcającej; nie weszli jeszcze do nieba, bo nie obmyli się jeszcze pokutą za rozmaite mniejsze przewinienia i usterki życia. My im przyjść możemy w pomoc, jak święci czy to w czyścu czy to w niebie nas wspierają. Innemi słowami: istota Dnia Zadusznego polega na prawdach, że każdy, co za życia nie odpokutował kar doczesnych, musi je odpokutować po śmierci w czyścu; że jednak my na ziemi możemy zasługami i dobrymi uczynkami przyspieszyć chwałę dusz czyścowych, bo skrócić ich kary doczesne po śmierci.
  
       Wedle zasad wiary każdy grzech ciężki czyli śmiertelny ściąga na nas karę nieskończoną czyli wieczną, bo jest obrazą nieskończonego majestatu Bożego, a zarazem ściąga i karę doczesną dla zamachu na porządek ludzki, przez Boga na ziemi ustanowiony. Sakramentem pokuty św. możemy się uwolnić od kary wiecznej i od częściowej kary doczesnej. Resztę kary doczesnej musimy odpokutować albo ją wyrównać zdobytemi zasługami. Za grzechy mniejsze czeka nas tylko kara doczesna, która wszakże zwykle cała się nie odpuszcza w sakramencie pokuty. Musimy więc sprawiedliwości Bożej zadosyćuczynić przez poniesienie kar doczesnych, kiedy przez miłosierdzie Boże uwalniamy się sakramentalnie od kar wiecznych. Jeśli umieramy bez grzechu, zmazawszy kary doczesne przez pokutę, odpust lub w inny sposób, bramy szczęścia niebieskiego stoją nam odrazu otworem. Jeśli zaś umieramy w grzechach powszednich, albo znowu kary doczesnej za inne winy nie zdołaliśmy odpokutować ani od niej się uwolnić, musimy sprawiedliwości Bożej uczynić zadość przez pokutę po śmierci, aby przez czyściec zostać godnymi szczęścia wiekuistego. Jest więc pośrednie miejsce na tamtym świecie pomiędzy piekłem a niebem, miejsce oczyszczającej pokuty, w którem przebywają dusze przeznaczone do niebios, ale chwilowo chwały niebieskiej nie zupełnie jeszcze godne.
  
       Uczy Zbawiciel (Mat. 12,32) o grzechach przeciwko Duchowi św., że ani w doczesnem ani w przyszłem życiu nie będą odpuszczone; muszą się więc odpuszczać pewne grzechy po śmierci; nie chodzi zaś o grzechy śmiertelne potępionych, bo na wieki nie zostaną odpuszczone; mowa więc jest tylko o grzechach powszednich, których odpuszczenie dusze zmarłe przez pokutę (w czyścu) uzyskać mogą. Napomina też Jezus (Mat. 5, 25), abyśmy zawczasu naprawili krzywdy wyrządzone, bo kto bez pokuty za swe winy przejdzie do wieczności, nie prędzej będzie uwolniony, aż nie wypłaci się do ostatniego grosza. Z słów Jezusa wynika bezsprzecznie, że muszą istnieć na tamtym świecie sposoby, którymi można spłacić swe winy; mowa więc znowu tylko o miejscu, który nazywamy czyścem. W tej też myśli pojmują napomnienie Zbawiciela najwybitniejsi pisarze kościelni i teologowie.
  
       Dobitnie też mówi o karach czyścowych św. Paweł (I. Kor. 3, 13-15): Każdego robota, jaka jest, ogień spróbuje (doświadczy się przez ogień sądu); jeśli którego robota zostanie (ostoi się w sądzie), którą nadbudował, zapłatę weźmie (w niebie); jeśli którego robota zgorze (nie zupełnie się ostoi), szkodę odniesie, lecz sam będzie zbawion, wszakże tak jako przez ogień {który czyści złoto - tak i osoby oczyści z naleciałości grzesznych). Mówi wprawdzie św. Paweł o dziełach głoszonej ewangelii, ale słusznie wykłady rozumieją jego słowa o wszystkich dobrych uczynkach, do których wkradnąć się mogą pewne braki dla niedoskonałości w osobach; podlegają stąd konieczności czyśca po śmierci, nim zupełnego dostąpią zbawienia.
  
       Jeszcze inne miejsca Nowego Testamentu się przytaczają na dowód istnienia kar czyścowych jak n. p. Mat. 5, 22; Łuk. 16, 9; I. Kor. 15, 29; Fil. 2,10, a czego Pismo św. tak wyraźnie uczy, to potwierdza tradycya Kościoła. Św. Epifaniusz nazywa Aeryusza dlatego heretykiem, że zaprzeczał istnieniu kar czyścowych. Św. Augustyn, rozróżnia kary oczyszczające przed śmiercią i po śmierci; potępia zarazem Aeryusza który kar takich nie chciał uznać. Św. Cezaryusz z Arles uczy, że tak długo w ogniu czyścowym przebywać musimy, póki się nie wypłacimy ze wszystkich kar, jakie mamy do odpokutowania za grzechy lżejsze. Taką samą naukę głoszą św. Grzegorz z Nyssy i inni pisarze kościelni, a potwierdziły ją sobory powszechne Kościoła katolickiego w Lyonie, Florencyi, Trydencie; słuszność jej uznaje rozum, skoro rozważy i stopień koniecznej świętości w niebie i grozę potępienia w piekle; musi być miejsce przejściowe dla dusz obarczonych niedoskonałościami lub karami doczesnemi.
  
       W czyścu więc dusze przez ponoszone kary zadosyćuczynić muszą sprawiedliwości Bożej. Jest tam kara utraty, bo brak chwały Bożej - kara niewątpliwie najsroższa, bo oddzielająca od największego szczęścia w oglądaniu Boga. Jest tam kara zmysłów przez cierpienia, jakie z woli Bożej dusze zmarłe ponosić muszą; karę zaś zmysłów słusznie określają jako karę ognia św. Bazyli Wielki, św. Grzegorz z Nyssy, św. Augustyn, św. Hieronim i tylu innych. Ma być najmniejsza kara czyścowa większa niż największe cierpienia na ziemi; tak uczy św. Tomasz z Akwinu i św. Anzelm; ogień czyścowy ma być równy ogniom piekieł z tą tylko różnicą, że nie jest wiecznym.
  
       Rozumiemy więc stan dusz zmarłych w czyścu; mają wprawdzie nadzieję i pewność przyszłej chwały, ale długie muszą czekać nieraz lata, nim do swego dojdą celu; długie muszą znosić męki, nim zupełnie zdołają się wypłacić z długów wobec Boga przez winy zaciągniętych. Muszą kielich goryczy i cierpień wychylić aż do ostatniej kropli, bo same nie zdołają żadnych uzyskać zasług, któremiby mogły skrócić czas pobytu czyścowego. Z śmiercią bowiem ustaje sposobność do zasługi; póki żyjemy, możemy dobrymi uczynkami gromadzić sobie skarby dla niebios; kiedy umrzemy, następuje czas przedewszystkiem sprawiedliwości Bożej, którą przebłagać zdołamy karą i cierpieniem, nie zaś zasługą; bo w wieczności Bóg sądzi nas z tego, cośmy robili za życia, gdyż wieczność szczęśliwa jest nagrodą za bogobojne życie jak piekło potępieniem na wieki za grzeszne życie.
  
       Uczy zaś nas Kościół katolicki, że my przez uczynki dobre możemy przyjść w pomoc duszom w czyścu, zmniejszyć i ukrócić ich cierpienia. Za nie więc ofiarować możemy i Msze św., modlitwy, odpusty, Komunie św., posty, jałmużny, wszelakie zasługi, jakie zdobywamy sobie w stanie łaski uświęcającej. Nauka Kościoła potwierdza się orzeczeniami Pisma św. W Starym Testamencie czytamy, że zbawienną jest rzeczą modlić się za zmarłych (II. Mak. 12. 46), że Judasz Makabeusz posłał jałmużny obfite do świątyni jerozolimskiej, aby ofiarami ulgę sprawić duszom poległych w bitwie współbraci. Podobnie uczy księga Syracydy (7. 37): Wdzięczność datku przed oczyma u każdego żyjącego, a umarłemu nie zabraniaj łaski. Tradycya kościelna, zwyczaje stwierdzają nie mniej zasadę, że uczynki nasze dobre mogą na korzyść wychodzić duszom przebywającym w czyścu. Już Tertulian mówi o słusznym i pobożnym zwyczaju, który nakazuje ofiary święte składać w rocznice zmarłych chrześcijan; przypomina wdowom obowiązek, aby modliły się i ofiary składały za zmarłych swych mężów. św. Ambroży przyrzeka w modlitwach swych pamiętać o duszy cesarza Teodozyusza, aby jak najrychlej ją wprowadzić do wiecznej szczęśliwości. Św. Augustyn zaznacza, że dusze zmarłych mają pożytki z ofiar Mszy św., z uczynków miłosierdzia; sam też poleca duszę swej matki Moniki pamięci chrześcijan. Św. Efrem prosi o pamięć za swą własną duszę przez ofiary św. Św. Cyryl jerozolimski podnosi zyski, jakie odbierają zmarli z modlitwy i z Mszy św. na ziemi. Najdawniejsze pomniki sztuki chrześcijańskiej, liturgie wykazują dobitnie, że chrześcijanie nie zapominali o zmarłych swych współwyznawcach. Wspominały się ich dusze podczas Mszy św., wypisywano imiona zmarłych w osobnych zestawieniach, aby za nich się modlić. Zwyczaj ten odnosić się ma do czasów apostolskich; tak uczy przynajmniej św. Jan Chryzostom; i sobór Trydencki odnosi do tej epoki praktykę składania ofiar Mszy św. za dusze zmarłych.
  
       Stosownie do starodawnego zwyczaju św. Odylo, opat z Clugny zaprowadził r, 998 we wszystkich klasztorach benedyktyńskich Dzień Zaduszny na dniu 1. listopada. Z klasztorów przeniosła się uroczystość do dyecezyi rozmaitych, aż na mocy powszechnej praktyki ustaliła się na dniu 2. listopada. Kościół przepisuje na dzień ten Msze żałobne oraz pacierze kapłańskie za dusze wszystkich wiernych zmarłych; chce przyjść w pomoc wszystkim zmarłym, nawet nieznanym i zapomnianym, jak dnia 1. listopada pragnie oddać cześć wszystkim, nawet nieznanym Świętym.

       Nauka

       Jeśli za grzechy powszednie tak ciężkie czekają nas kary w czyścu, to pojmujemy ich wielką złość, która zmusza sprawiedliwość Boga, aby nie oszczędzała nawet wybrańców Swych. Ślepotą więc duchową dotknięci są ci, co grzech powszedni uważają za drobnostkę, za nieodzowną i nieuniknioną słabość człowieka. Nie chodzi tutaj o istotę przestępstwa, lecz o winę wobec majestatu Bożego; stąd to potęguje się i wielkość grzechu powszedniego i wielkość kary spadającej. Słusznie więc napomina św. Tomasz z Akwinu, że lepiej umrzeć, poddać się wszelkim cierpieniom, niż jeden jedyny popełnić grzech powszedni.
  
       Nie zapominaj też o grzechach popełnionych; chociaż są odpuszczone, jeszcze ciąży na tobie za dawniejsze winy ogrom rozmaitych kar doczesnych; jeśli nie chcesz ich ponosić w czyścu, staraj się je znieść przez dzieła szczerej pokuty, przez dobre uczynki. Niejeden się pociesza, że kary przeminą, że główną rzeczą samo zbawienie rychlejsze czy późniejsze. Inni liczą na pamięć krewnych, którzy ich i po śmierci nie opuszczą. Dziwne są takie zapatrywania. Na ziemi unikać pragniemy najmniejszego bólu i pozorów nawet nieszczęścia - po śmierci gotowi jesteśmy rzekomo znosić i najsroższe kary! Pamięć zaś krewnych o duszach zmarłych gorzkim może nas napełnić kiedyś zawodem; nawet na wdzięczność liczyć nie możemy, bo jeśli gdzie, to wobec śmierci spełnia się stare przysłowie: Co z oczu - to i z myśli.
  
       Nie ufaj zbytnio swym krewnym, przyjaciołom lub znajomym, przestrzega Tomasz a Kempis; nie odkładaj troski o rychłe zbawienie na przyszłość, bo ludzie prędzej o tobie zapomną niż się spodziewasz. Zawczasu sam pracuj nad zbawieniem swym najchwalebniejszem, aniżelibyś miał nadzieję jedyną pokładać w przysługach obcych.

"ŻYWOTY ŚWIĘTYCH PAŃSKICH" - Poznań, dnia 10 lutego 1908.
Na podstawie kalendarza kościelnego z uwzględnieniem dzieła ks. Piotra Skargi T.J.
oraz innych opracowań i źródeł na wszystkie dni całego roku ułożył
Ks. Władysław Hozakowski

       TRAKTAT O CZYŚĆCU - ŚW. KATARZYNA GENUEŃSKA

.