Święci bracia Jan i Paweł, Męczennicy

Konstantyn Wielki cesarz miał szczęśliwego i wielkimi zwycięstwami wsławionego hetmana nad wszystkiemi wojskami rzymskiemi, Gallikana, który też był i Persów ostatnio zwojował. Ten będąc jeszcze poganinem, pilnie się domagał i prosił, aby mu Konstantyn dał córkę swoją Konstancję za żonę, i prośby tej wszystek mu senat i dwór cesarski pomagał. Cesarz bogobojny wiedząc, iż córka jego czystość swoją Panu Bogu poświęciła, i rychlejby się zabić, niźli od tego przedsięwzięcia odwieść dała, tęsknił sobie, i w wielkim frasunku upadł, zwłaszcza iż go w ten czas przeciw Tatarom, którzy byli Trację najechali, wyprawować miał.

Widząc Konstancja ojca zafrasowanego, ciesząc go, rzekła: Bych tego pewną nie była, iż mnie Bóg mój nie opuści, słusznie bych się i ja o czystość moją bać, i ty się frasować mógł; ale iżem tego o Bogu moim pewna jest, odrzuć ten frasunek, najmilszy ojcze; w nadziei Tego, któremum się oddała, obiecuj Gallikanowi, iż mnie jemu za żonę dać masz tym sposobem: jeśli Tatarów pobije a wróci się ze zwycięstwem. a miasto zaręczenia niech mi pośle dwie córki swoje z pierwszej zmarłej żony, a ja poślę Jana, ochmistrza mego, i Pawła, sprawcę mego, żeby przy nim mieszkali, aby on mnie przez sługi poznał i ze mną rozmawiał, a ja też przez córki jego o zachowaniu, obyczajach i sprawach jego wiadomość wziąć mogła.

I tak uczynił Konstantyn; przywieziono dwie panienki, Attykę i Artemję, do Konstancji, które były w naukach wyzwolonych tak ćwiczone, iż się mężom uczonym równały, a ona też swoich najpierwszych sług wiernych i prawych chrześcijan, Jana i Pawła, do Gallikana posłała. Gdy przyjęła Konstancja one panny, taką za nie modlitwę czyniła:

       Boże mój Wszechmogący, któryś mnie na modlitwie męczenniczki Twej Agnieszki od trądu oczyścić, i drogę mi bojaźni Twej miłościwie ukazać, i mnie do zachowania dziewictwa Tobie, Oblubieńcowi, wzbudzić żeś raczył, proszę Cię w nadzieję tego, coś rozkazał i coś obiecał, mówiąc: proście, a weźmiecie — proszę, abyś te córki Gallikanowe i samego Gallikana, który mnie Tobie wziąć chce, do wiary świętej przywieść raczył, otwórz usta moje na naukę ich, a otwórz ich uszy mowie mojej, aby na nią zezwoliły. Daj taką moc słowom moim, aby one cielesną rozkoszą gardząc, Tobie się poświęcić pragnęły, a tak gorącą do tego żądzę miały, żeby do łożnicy Twej niebieskiej wprowadzone były, a z pochodniami gorejącemu miejsce między mądremi dziewicami Twemi znalazły, a Ciebie samego szczerze i z serca pragnąc, i światem tym i ziemią gardząc, z Twego się miłosierdzia chlubić mogły.

Taką modlitwę czyniła, która ręką jej pisana była i do naszej wiadomości przyszła. I krótko mówiąc, pozyskała Panu Bogu panienki one, iż nie tylko w Chrystusa uwierzyły, ale też i Jego oblubienicami się stały. A Gallikanus poraziwszy wszystkich nieprzyjaciół cesarskich i wszystko uspokoiwszy, z wielkim się triumfem i sławą zwycięstwa do Rzymu wracał.

Wyjechał Konstantyn ze synami swymi i ze wszystkim senatem i dworem swoim przeciw niemu, mu Gallikanus pierwej w kościele ś. Piotra być i za zwycięstwo Panu Bogu dziękować chciał. Zdziwił się cesarz i rzekł: Co się dzieje? — jadąc na wojnę, djabłomeś w Kapitolium ofiary i pokłon czynił. a teraz zwycięzcą zostawszy, Chrystusowi się i Apostołom Jego kłaniasz? A on pokłoniwszy się cesarzowi. rzekł: Tatarzy u Filippopolu w Tracji byli mi ciężcy i wiele ludu mego porazili, i jużem nie śmiał bitwy z nimi zwieść, bo ich niezliczone były wojska, a przy mnie mało ludzi było.

 Uciekałem się do bogów, ofiarowałem Marsowi — oblegli mnie, i moi rotmistrze i żołnierze nieprzyjaciołom się poddawali. Jużem i sam myślał, jakoby uchodzić, a owo do mnie przyszli Jan i Paweł, słudzy pierwszej córki waszej, pani mojej, i rzekli mi: Uczyń ślub Bogu niebieskiemu, iż chrześcijaninem zostaniesz, a wnet zwycięstwo mieć będziesz, większe, niźliś je kiedy miał. Znam to, przesławny cesarzu, iż skorom ten ślub z ust wypuścił, ukazał mi się młodzieniec wysoki, niosący na ramieniu krzyż, i rzekł mi: Weźmij miecz a pójdż za mną. A jam za nim szedł., i ujrzałem około siebie po obu stronach wiele zbrojnych, którzy mi myśl dobni czynili, mówiąc: Pomożem ci wiernie, wnijdź w obóz nieprzyjacielski z gołym mieczem, aż się do króla samego przebijesz. I tak się stało, skorom się do króla przebił, padł do nóg moich i prosił mnie, abych krwi jego nie rozlewał. Jam się zmiłował nad nim i zabijaćem jego i innych przy nim nie kazał. I tak wszystka Tracja od Tatarów wolna jest, i sami twoi dannicy zostali. A oni, którzy mnie odstąpili, gdy się wrócić do mnie chcieli, inaczejem żadnego przyjąć nie chciał, jedno aby każdy z nich chrześcijaninem został. Którzy przyzwolili, na większem ich urzędy wsadził, a którzy nie chcieli, ze stanu'm ich rycerskiego złożył, a sam takem się oddał Chrystusowi, iżem w czystości żyć a małżeństwam zaniechać Jemu obiecał. Oto masz cesarzu w czwórnasób większe wojsko, niżli pierwej, masz Talarów dannikami twymi, masz uspokojoną Trację; proszę cię, zdejm ze mnie urząd ten, a daj go drugiemu, abych ja wolnie nabożeństwu temu, któregom się nauczył, służyć i szczerze w nim przetrwać mógł.

Gdy to mówił Gallikanus, cesarz go obłapal i oznajmił mu, co się z córkami jego stało, jako się w dziewictwie Chrystusowi oddały. I potem go prowadził do pałacu, w którym była Helena z córką swoją Konstancją i onemi dzieweczkami jego; i stało się wielkie i płaczliwe wesele, i nie puścił cesarz Gallikana z pałacu swego, ale jako zięć cesarski z nim mieszkał, i patrzył na córki swoje, na chwale Chrystusowej przebywające. Potem chcąc wolnym być za cesarskiem zezwoleniem od spraw rzeczypospolitej, pięć tysięcy swych niewolników wolnością darował, i drugich mieszczanami rzymskimi poczynił i domami ich i imionami opatrzył, a majętność swoją wszystką ubogim rozdał, okrom tej, która córkom jego służyła.

Sam też w Ostji przy świętym Hilarynie zabawił się, i dom jego, w którym pielgrzymów i gości dla Boga przyjmował, rozprzestrzenił i nadał. Wielu sług żywota mu onego pomagało, i rozsławił się po wszystkim świecie Gallikanus, tak iż ze Wschodu i Zachodu wielu ludzi do Ostji przychodziło, aby tylko pana tak wielkiego widzieli, a on nogi pielgrzymów umywa, do stołu gotuje, im ręce wody nalewa, chorym pilnie służy, i inne posługi podle, dla Chrystusa się poniżając, odprawuje.

On naprzód w Ostji kościół ś. Wawrzyńca zbudował i nadał służbę Bożą w nim. Prosili go chrześcijanie, aby biskupem był, ale na to zezwolić nie chciał, i miał taką łaskę od Pana Boga, iż djabłów swoją tylko bytnością wyganiał i wiele niemocy cudownie leczył. Po śmierci Konstantyna i synów jego, gdy Juljan na cesarstwo wstąpił, uczynił pospolitą ustawę, aby żaden chrześcijanin imienia żadnego na ziemi trzymać nie mógł, mieniąc, iż im to od ich Chrystusa zakazano.

Miał jeszcze Gallikanus cztery wsie w Ostji, które na one kościelne potrzeby obracał; tam kto jedno wszedł, aby je do cesarskiego skarbu przypisał, każdy od diabła opętany był albo trędowatym został. I radzili się o to swych diabłów poganie, którzy im tak powiedzieli: Póki Gallikana do ofiary bogom nie przymuszą, poty w imieniu onem słudzy cesarscy niebezpieczeństwa nie ujdą. Tedy Julian wskazał do Gallikana, aby sobie obrał, co chce — albo bogom ofiary czynić, albo z włoskiej ziemi uciekać. A on wszystko opuściwszy, do Aleksandrji zbieżał, gdzie przebywał z chrześcijanami przez rok cały. Potem na puszczę się i żywot pustelniczy udał, w którym znaleziony od Raucjana hrabiego, gdy ofiarami djabelskiemi gardził, męczeńską koronę wziął, i szedł z weseleni i zwycięstwem, daleko nad inne świeckie sławniejszem, do Pana naszego Jezusa. Na pamiątkę jego chrześcijanie tam kościół zbudowali. A Hilarynus w Ostji o tęż przyczynę także od pogaństwa, gdy się kłaniać djabłom nie chciał, kijami zabity i tamże pogrzebiony jest.

Juljaa zdjęty łakomstwem, swoje świętokradztwo Ewangelią pokrywał, bo odejmując chrześcijanom majętności i ojczyste dobra ich, mówił: Chrystus wasz naucza w Ewangelji: Kto nie odstąpi wszystkiego, co ma, być moim uczniem nie może.
I dowiedział się, iż Jan i Paweł z tej majętności, którą im święta panna Konstancja, córka cesarska zostawiła, wielu ubogich żywią. Posłał do nich, rozkazując, aby się jego służbą i przy nim zabawili. A oni rzekli: Chrześcijanie jesteśmy, i takimeśmy panom służyli, Konstantynowi i synom jego, którzy będąc cesarzami wielkiemi, Chrystusowemi się niewolnikami zwali i z tego się imienia chlubili; a gdy do kościoła szli, korony z głowy swej zdejmując, krzyżem przed Chrystusem padali. A gdy świat takich panów godzien nie był, a oni od aniołów przejęci są i na cię państwo ich przyszło, któryś wiary cnót wszystkich pełnej odstąpił, i to czynisz, co wiesz, iż się Bogu nie podoba, i witać żeśmy cię nie chcieli i społeczności żadnej z tobą mieć nie będziem, bośmy nie są obłudni, ale wierni a nie fałszywi chrześcijanie. A Julian rozkazał do nich: Jam też był chrześcijaninem i między księży poczytanym był, i mogłem zostać biskupem, bych był chciał, ale widząc, iż to nierozun, opuszczając rzeczy potrzebne a udawać się na próżnowanie, obróciłem się do spraw wojennych, a ofiarowałem bogom i za ich przyjaźnią państwom dostał. Uważcież sobie, iż nie przystoi, aby ci, którzy na dworach cesarskich wychowani są, przy boku moim być nie mieli, ale rzecz jest słuszna, aby w moim pałacu pierwszymi byli. Jeśli mnie wzgardzą, postaram się pilnie o to, abych sobie wzgardy czynić nie dał. A Paweł i Jan odpowiedzieli:

       My tobie żadnej wzgardy nie czynim, bo nad cię nie człowieka, ale Pana, który niebo i ziemię stworzył, przekładamy; a od twej przyjaźni dlatego uciekamy, abyśmy nieprzyjaźni u Boga nieśmiertelnego nie nabyli. Wiedzże o tem, iż ci się nigdy kłaniać nie będziem i do pałacu twego nie pójdziem.

A Juljanus zasię wskazał: Daję wam dziesięć dni na rozmysł, abyście mądrze sobie to rozebrali a nie poniewolnie mnie przyszli, czego jeśli nie uczynicie z dobrej woli, uczynicie z niewoli. Odpowiedzieli święci:

       Rozumiej, iż te dziesięć dni już minęły, a to, czem się przegrażasz, czyń teraz.

Wskazał Juljanus: Mniemacie, aby was chrześcijanie za męczenników mieć mieli?

Tedy Jan i Paweł przez one dziesięć dni, żeby wolniej szli do Chrystusa, a więcej tych mieli, od którychby do wiecznych przybytków przyjęci byli, wszystką majętność swoją rozproszyli na ubogich, tak jako radzili chrześcijanie. A dnia jedenastego Terencjanus wieczorem do nich posłany jest, i znalazłszy ich na modlitwie rzeki: Ten obraz Jowiszów cesarz wam posłał, abyście mu się pokłonili i kadzidło jemu ofiarowali; czego jeśli nie uczynicie, mieczem tajemnie zginiecie, bo jawnie się was, w pałacu cesarskim wychowanych, karać nie godzi. A oni rzekli:

       Jeśli ty masz za pana Juliana, miej sobie z nim pokój, my innego pana nie mamy, jedno Pana Jezusa, jedynego Boga, Ojca, Syna i Ducha Świętego, którego się on śmiał zaprzeć, a iż sam zginął, drugich do tejże zguby wiecznej prowadzić chce.

A Terencjanus kwoli Julianowi tajemnie ich o trzeciej godzinie w nocy ściąć kazał i w ichże domu głęboko pogrzebł, i tę sławę puścił, iż na wygnanie są wypędzeni. Ale czarci, którzy z ciał ludzkich byli wygnani, oznajmili o śmierci i pogrzebie ich. I gdy syn Terenclanów srogim czartem skarany i dręczony, i u grobu tych Świętych wybawiony był, sam Terencjanus, wzruszony cudem onym, i z synem i z domem swym chrześcijaninem został, i jawną pokutę czyniąc, żywot i męczeństwo tych Świętych wypisał. Na cześć Bogu w Trójcy jedynemu, którego moc i rozkazywanie na wieki wieków. Amen.

Za: zywoty.yolasite.com/