Pytanie na czasie. Nie chodzi o historię. Ze zdumieniem bowiem wysłuchałem jak zwykle szokującego wystąpienia pana marszałka Stefana Niesiołowskiego oskarżającego biskupów polskich, we współczesnym składzie, o tendencje targowickie. Przy tej okazji odwołał się do postaw biskupów z osiemnastego wieku. Wystąpienie to miało miejsce w połowie września. Było szokujące, gdyż wrzesień ma w naszej najnowszej historii specyficzną aurę, a to zarówno z racji wybuchu II wojny światowej, jak i ze względu na napaść Związku Sowieckiego.

Postanowiłem zajrzeć do podręczników historii. I oto, co znalazłem. Przywołuję tylko tych biskupów, którzy urodzili się w osiemnastym wieku. A jak wygląda rzeczywistość? Poczytajmy!

1. Biskup Załuski Józef Andrzej (ur. 1702 r.). Występował przeciwko dysydentom i ingerencji Rosji w sprawy Polski, za co został zesłany do Kaługi (1767-1773).

2. Biskup Sołtyk Ignacy Kajetan (ur. 1715 r.). W latach 1767-1773 deportowany do Kaługi, co spowodowało jego chorobę umysłową.

3. Biskup Chyczewski Marcin (ur. ok. 1725 r). W 1794 r. aresztowany przez wojska pruskie za sprzyjanie Insurekcji Kościuszkowskiej, został też zmuszony do rezygnacji z posługi biskupiej.

4. Biskup Dembowski Jan (ur. 1729 r.). Wskutek decyzji władz rosyjskich nie mógł objąć rządów w diecezji kamienieckiej i wkrótce został deportowany z terenu diecezji.

5. Biskup Dederko Jakub Ignacy (ur. 1753 r.). Biskup miński. Za wspieranie niezależnej działalności społeczeństwa i Kościoła unickiego pozbawiony przez władze rosyjskie możliwości rządzenia diecezją.

6. Biskup Prażmowski Adam Michał (ur. 1764 r.). Biskup płocki. Odsunięty od rządów w diecezji.

7. Biskup Kłągiewicz Andrzej Benedykt (ur. 1767 r.). Administrator diecezji wileńskiej. Za protest przeciwko wymordowaniu mieszkańców Oszmiany przez rosyjskich żołnierzy zesłany czasowo w głąb Rosji.

8. Biskup Dunin Marcin (ur. 1774 r.). Prymas Polski. Przez władze pruskie został pozbawiony możliwości wypełniania swoich zadań. Więziony w Berlinie i w Kołobrzegu.

9. Biskup Gutkowski Jan Marceli (ur. 1776 r.). Dominikanin. Biskup podlaski. Represjonowany przez rosyjskie władze zaborcze, a następnie aresztowany i wywieziony do Ozieran.

10. Biskup Skórkowski Karol (ur. XVIII w., data nieznana). Usunięty przez władze zaborcze z Krakowa, do śmierci rezydował na Śląsku w Opawie (zm. 1851).

Lista nie obejmuje wszystkich biskupów represjonowanych przez zaborców. Dotyczy jedynie tych, którzy urodzili się w XVIII wieku, ponieważ tak to zechciał ująć profesor. Natomiast nie wiem i raczej nie ma pewności, ilu istotnie biskupów popierało targowicę. Znani są dwaj skazani na śmierć przez „lud” Warszawy. Co jednak spotkało się ze sprzeciwem Tadeusza Kościuszki, naczelnika powstania, nazwanego jego imieniem przez historyków. Sam też naczelnik zdążył jeszcze przeciąć sznur trzeciemu skazańcowi, który nie był biskupem.

W tym wielkim zamieszaniu politycznym i społecznym, nie mówiąc o obyczajowym, końca XVIII wieku działy się różne rzeczy. Z pewnością poważna liczba biskupów zachowała pewien dystans do tego wszystkiego, co się wówczas działo, bo czasy były trudne. Warto o tym pamiętać.

Niemniej jednak dość duża grupa poddana została represjom. Można do nich dodać tych, którzy urodzili się w wieku XVII, ale przede wszystkim licznych biskupów urodzonych w XIX wieku, a nawet w XX poddawanych prześladowaniom.

Przykro mi, że o tym piszę, ale jestem nieco zaskoczony, że pan marszałek, obracając się wśród historyków, tak wybiórczo posługuje się faktami z dziejów Polski.

Natomiast mam nadzieję, że pan jako były wicemarszałek Sejmu nie obrazi się, gdy przypomnę, że to jednak izba poselska pod laską marszałkowską pana Ponińskiego poparła rozbiory. Tak, Grodno o tym mówi. To jednak duża różnica nie tylko co do liczby, ale i co do zobowiązań. Biskupi muszą służyć wszystkim, niezależnie od ich przekonań, głosząc Ewangelię. Posłowie zaś mieli obowiązek stać na straży całości i niepodległości Rzeczypospolitej. A stali się notariuszami podpisującymi jej zgon, a na świat popłynęła najtragiczniejsza z wiadomości, jakie kiedykolwiek dotyczyły Polski: „Finis Poloniae”. Na szczęście nie była to prawda.

Nie pozostaje więc dzisiaj nic innego, jak na koniec zaprosić pana marszałka i wszystkich, którym droga jest nasza Ojczyzna, aby skorzystali ze słów modlitwy, jaką biskupi z XVIII wieku zalecali do odmawiania w intencji Ojczyzny („Modlitwa – rok 1794”). Oto jej tekst:

Wszechmogący Boże,

Ojców naszych Panie.

W Tobie nadzieja nasza i odwaga.

O wsparcie Twoje,

o swe Zmartwychwstanie

Polska Cię błaga.

Tyś, co przed wieki był z Ojcy naszemi,

Racz wrócić wnukom Dziadów ich spuściznę.

O Boże! polskiej pobłogosław ziemi,

Naszą Ojczyznę.

Nas Braci Strzelców wrogi nie ustraszą,

W młodzieńcze serca tchnij rycerzy męstwo,

Za Twoją chwałę i za wolność naszą

Daj nam zwycięstwo! Amen.