Grecy uczczą 70. rocznicę śmierci Jerzego Iwanowa-Szajnowicza, Polak jest przez Greków uznawany za bohatera narodowego.

Główne uroczystości w 70. rocznicę śmierci Iwanowa-Szajnowicza odbędą się we wtorek w ateńskiej dzielnicy Kesariani, w miejscu, w którym 4 stycznia 1943 r. 31-letni Polak został rozstrzelany przez niemiecki pluton egzekucyjny. W asyście Kompanii Reprezentacyjnej WP, po oddaniu salw honorowych, złożone zostaną kwiaty pod pomnikiem upamiętniającym wszystkie ofiary greckiego ruchu oporu. Wieńce złożone zostaną także na grobie Iwanowa-Szajnowicza, który znajduje się na cmentarzu w dzielnicy Nikea.

Uroczystości poprzedzi msza święta w intencji Iwanowa-Szajnowicza, która zostanie odprawiona w poniedziałek.

Pomnik Jerzego Iwanowa-Szajnowicza w Tesalonikach (© domena publiczna, fot. Knop92)

4 stycznia 1943 r. w Atenach Niemcy rozstrzelali Jerzego Iwanowa-Szajnowicza, urodzonego w Warszawie agenta brytyjskich służb specjalnych, bohatera greckiego ruchu oporu. Jako doskonały pływak, pod osłoną nocy, umieszczał na niemieckich okrętach miny, które powodowały ogromne zniszczenia.

Po wybuchu wojny w 1939 r. podjął współpracę z polską misją wojskową w Salonikach. Udzielał pomocy polskim żołnierzom, którzy trafiali do Grecji z rumuńskich i węgierskich obozów uciekając przez terytoria Bułgarii i Jugosławii.

W 1940 r. Ekspozytura "A" Oddziału II Sztabu Naczelnego Wodza w Atenach zwerbowała go do pracy na rzecz polskiego wywiadu. Po upadku Grecji został przejęty przez Ekspozyturę "T" w Jerozolimie i w porozumieniu z bazą łączności z Krajem Oddziału VI Sztabu w Kairze wysłany do Grecji.
W październiku 1940 r. faszystowskie Włochy zaatakowały Grecję; w kwietniu 1941 r. wsparcia Mussoliniemu udzieliła III Rzesza. Po kapitulacji Grecji w końcu kwietnia tego roku Iwanow-Szajnowicz przedarł się do szkolącej się w Palestynie Samodzielnej Brygady Strzelców Karpackich.Służbę w Polskich Siłach Zbrojnych pełnił jednak tylko niespełna dwa miesiące (w maju i czerwcu 1941 r.).

W tym czasie został zwerbowany przez brytyjskie służby specjalne. Brytyjczycy docenili zwłaszcza lingwistyczne zdolności Iwanowa-Szajnowicza (znał sześć języków). Po szkoleniu wywiadowczym w Aleksandrii, w październiku 1941 r. na okręcie podwodnym "Thunderbolt" przerzucono go - już jako agenta nr 033B - w okolice Maratonu w Attyce. Posługiwał się wówczas fałszywymi dokumentami na nazwisko Kiriakos Paryssis.

Pośmiertnie otrzymał od polskich władz emigracyjnych Order Virtuti Militari. W Grecji jest uznawany za bohatera narodowego, jego pomnik stoi w Salonikach.

W rozmowie z PAP p.o. Kierownika Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych Jan Stanisław Ciechanowski powiedział, że głównym celem obchodów jest przypomnienie postaci wielkiego Polaka, który jest trochę zapomniany w ojczyźnie. "Wyniki działalności Iwanowa-Szajnowicza na terytorium Grecji - według Brytyjczyków - odpowiadały osiągnięciom całej dywizji. Iwanow-Szajnowicz był człowiekiem nietuzinkowym i niezwykle odważnym, do samego końca próbował wydostać się z rąk Niemców. Na jego grobie jest napisane, że zginął za Polskę" - tłumaczył Ciechanowski.

tablica przy ul. Nowy Świat w Warszawie

"W Grecji Iwanow-Szajnowicz jest paradoksalnie lepiej znany niż w Polsce. W PRL zyskał on na popularności; w latach 70. powstał m.in. film o losach polskiego superagenta +Agent nr 1+ z Karolem Strasburgerem w roli głównej".Losy Jerzego Iwanowa-Szajnowicza opisał Stanisław Strumph-Wojtkiewicz w powieści "Agent Nr. 1". W 1971 r. na podstawie książki Zbigniew Kuźmiński nakręcił film sensacyjny pod tym samym tytułem - przypomniał Ciechanowski zwracając uwagę na fakt, że do dziś nie powstała szczegółowa biografia Iwanowa-Szajnowicza, która byłaby napisana na podstawie dokumentów z brytyjskich archiwów.

70 lat temu Jerzy Iwanow-Szajnowicz został rozstrzelany przez Niemców. Historia agenta 033-B