Poznańskie uroczystości związane z 55. rocznicą Czerwca '56 zaplanowano na trzy dni.

Maj '46 i Czerwiec '56

W maju minęła 65. rocznica protestów w 1946 r.,
a w czerwcu mija 55. rocznica Poznańskiego Czerwca 1956 r. W okresie PRL
starano się przemilczać ich przebieg lub obniżać rangę, nazywając
„zajściami trzeciomajowymi” lub „wypadkami poznańskimi”.

Maj 1946

W 1946 r. — a był to czas intensywnej budowy systemu komunistycznego,
która trwała do 1948 r. — miała miejsce w Polsce największa liczba
strajków w zakładach pracy, głównie z powodów ekonomicznych. Dochodziło
również do demonstracji, np. w kwietniu w Kaliszu odbyła się
demonstracja bezrobotnych, którzy domagali się pracy i środków do życia.

W maju 1946 r. doszło w Polsce do pierwszego dużego protestu
społecznego przeciwko władzy komunistycznej. Jego bezpośrednim powodem
był wprowadzony przez władze zakaz tradycyjnych przemarszów po Mszach
z okazji święta 3 Maja, choć święto formalnie nie zostało jeszcze
zniesione. Mimo to, w wielu przypadkach przemarsze odbyły się zgodnie
z wcześniejszymi zapowiedziami. Brali w nich często udział harcerze,
młodzież szkolna i studenci. Do manifestacji doszło w ponad 50 miastach
(np. we Włocławku, Inowrocławiu, Toruniu, Katowicach, Łodzi). Nierzadko
były one rozpraszane przez milicję, w co najmniej dziesięciu miastach
oddano strzały do manifestantów.

Do największych manifestacji doszło 3 maja 1946 r. w Krakowie.
Demonstracje rozpoczęły się po Mszy św. w kościele Mariackim. Część
uczestników wyruszyła z Rynku Głównego m.in. ul. Grodzką, a część ul.
Szewską. W różnych miejscach pochody były zatrzymywane przez oddziały
KBW oraz funkcjonariuszy MO i UB, do uczestników demonstracji oddano
strzały. Rozpraszane grupy zbierały się jednak ponownie. Zatrzymano lub
aresztowano kilkaset osób.

W geście solidarności

W następnych dniach, w geście solidarności ze studentami Krakowa,
organizowano protesty w innych miastach. W wielu szkołach średnich
(głównie w Małopolsce i na Śląsku) strajkowali uczniowie. Protestowali
również studenci (np. we Wrocławiu i Gdańsku). 13 maja również studenci
poznańskich uczelni zorganizowali demonstrację, która przeszła sprzed
Uniwersytetu Poznańskiego na pl. Kolegiacki, gdzie mieścił się wówczas
Urząd Wojewódzki Poznański. Tam zostali otoczeni przez oddziały KBW,
funkcjonariuszy MO i UB. Zatrzymano 633 manifestantów. Następnego dnia
odbył się wiec w auli Uniwersytetu, a później studenci przeszli pod
siedzibę Bratniej Pomocy.

Represje wobec uczestników demonstracji i strajków trwały
w następnych miesiącach. Niektórzy z aresztowanych zostali postawieni
przed sądami (np. w Krakowie i Poznaniu). Wkrótce władze wprowadziły też
rozwiązania prawne, które ograniczały niezależność uczelni, a w 1947 r.
zniesiono święto 3 Maja.

Czerwiec 1956

Ekonomiczne przyczyny Poznańskiego Czerwca 1956 r. sięgały lipca 1953
r. W Zakładach im. H. Cegielskiego w Poznaniu (wówczas noszących nazwę
Zakłady im. Stalina w Poznaniu — ZISPO) o 25 proc. zostały zaostrzone
normy. Dalsze ich zaostrzanie następowało w kolejnych latach,
szczególnie w Fabryce W3. Pogarszały się też nastroje w tym
przedsiębiorstwie. W listopadzie 1955 r. do pracowników ZISPO dotarły
informacje o nieprawidłowym sposobie naliczania podatku od wynagrodzeń.

Z kolei w ocenie Wojewódzkiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Publicznego
nastroje niezadowolenia w ZISPO rozpoczęły się w styczniu 1956 r., czyli
od czasu wstrzymania wypłaty premii progresywnej. Po XX Zjeździe KPZR
(luty 1956 r.) pracownicy zgłaszali swoje żądania w sposób coraz
bardziej otwarty i stanowczy. Według analiz UB sytuacja w ZISPO oraz
innych poznańskich zakładach pracy ulegała ciągłemu zaostrzeniu.
W czerwcu 1956 r. przypadki niezadowolenia stwierdzono m.in. w Pomecie
(narastanie tendencji o charakterze prostrajkowym), w Wiepofamie
(nawoływanie do przerwania pracy w dniu 25 czerwca) i w MPM (masówka 25
czerwca, w czasie której padały ostre wypowiedzi o okradaniu pracowników
przez dyrekcję). W tym czasie bardzo napięta sytuacja panowała w ZNTK
(Zakładach Naprawczych Taboru Kolejowego). 27 czerwca o godz. 10:30
robotnicy przerwali pracę i zorganizowali masówkę, która miała bardzo
burzliwy przebieg. Wieczorem funkcjonariusze UB aresztowali Czesława
Rutkowskiego — jednego z aktywnych uczestników strajku. Wydarzenie to
miało spore konsekwencje następnego dnia w czasie manifestacji w centrum
Poznania.

28 czerwca 1956 r.

W tym dniu zastrajkowali pracownicy większości poznańskich zakładów
pracy. Do demonstracji zapoczątkowanej przez robotników zakładów
Cegielskiego przyłączyli się nie tylko pracownicy innych przedsiębiorstw
i instytucji, ale także studenci, uczniowie, a nawet dzieci.
Demonstranci przeszli ulicami Poznania pod Zamek, gdzie mieściła się
wówczas siedziba Miejskiej Rady Narodowej, a obok budynek Komitetu
Wojewódzkiego PZPR. W trakcie przemarszu i manifestacji wznoszono hasła
ekonomiczne i polityczne — skierowane przeciwko dyktaturze
i uzależnieniu Polski od ZSRR. Manifestanci domagali się także wolności
przekonań, nauki religii w szkołach i wolnych wyborów. Śpiewano pieśni
patriotyczne i religijne, np. Boże coś Polskę.

Ponieważ władze nie podjęły rozmów z protestującymi, zniecierpliwieni
bezskutecznym oczekiwaniem ludzie zajęli siedzibę MRN i Komitet
Wojewódzki PZPR. Wiadomość o aresztowaniu Rutkowskiego została
zniekształcona i odebrano ją jako informację o aresztowaniu delegacji
Cegielskiego, która dzień wcześniej przebywała na rozmowach w Warszawie.
Demonstranci zdobyli więzienie i wypuścili więźniów, zajęli budynek
sądu, siedzibę komendy miejskiej milicji oraz zniszczyli urządzenia
zagłuszające zachodnie audycje radiowe. Następnie tłum ruszył w kierunku
siedziby Wojewódzkiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Publicznego.
Funkcjonariusze UB oddali jednak strzały do manifestantów i padły
pierwsze ofiary śmiertelne. Zdobycie broni w gmachu więzienia oraz
rozbrojenie komisariatów milicji umożliwiło podjęcie walki
z funkcjonariuszami UB. Brały w nich udział przeważnie grupy młodych
ludzi.

Rozgrywające się na ulicach Poznania wydarzenia nabierały często
charakteru insurekcyjnego: śpiewano pieśni patriotyczne i religijne,
demonstranci przemaszerowali z zakrwawioną flagą narodową, na czołgach
opanowanych przez manifestantów zawieszano polskie flagi, podjęto walkę
zbrojną z funkcjonariuszami UB.

Protest — początkowo o charakterze ekonomicznym — przerodził się dość
szybko w walkę skierowaną przeciwko dyktaturze. Do jego stłumienia
władze użyły ponad 10 tys. żołnierzy i 360 czołgów. Tragiczny bilans
walk i pacyfikacji to kilkuset rannych i co najmniej 58 zabitych.
Zatrzymano lub aresztowano ponad 700 uczestników demonstracji i walk
z funkcjonariuszami UB. Do października 1956 r. przekazano do Sądu
Wojewódzkiego w Poznaniu 51 aktów oskarżenia przeciwko 135 osobom (10
aktów przeciwko 12 osobom zostało wycofanych). Od 27 września do 22
października toczyły się trzy procesy.

Październik 1956 r.

W wyniku zmian politycznych władze dokonały przewartościowania
oficjalnej oceny Poznańskiego Czerwca. Przez całą Polskę przetoczyła się
fala demonstracji. Protesty miały miejsce jeszcze w listopadzie
i grudniu 1956 r. Ich uczestnicy popierali dokonujące się zmiany,
domagali się swobód religijnych i uniezależnienia od ZSRR.

Oba bunty przeciwko dyktaturze

Chociaż oba bunty przeciwko komunistycznej dyktaturze zostały
zdławione przez aparat bezpieczeństwa, to po Czerwcu 1956 nastąpiły
zmiany, które (przynajmniej częściowo) wychodziły naprzeciw oczekiwaniom
społecznym. Kolejne ustępstwa ze strony władz PRL i poszerzenie zakresu
wolności przyniósł Grudzień 1970 r. i Sierpień 1980.

Należy również dodać, że Poznański Czerwiec 1956 zdecydowanie lepiej
funkcjonuje w świadomości historycznej Polaków niż Maj 1946.

Opracowanie na podstawie:

W. Mazowiecki, Pierwsze starcie. Wydarzenia 3 maja 1946, Warszawa 1998;

A. Paczkowski, Strajki, bunty, manifestacje jako „polska droga” przez socjalizm, Poznań 2003;

Poznański Czerwiec 1956, pod red. J. Maciejewskiego i Z. Trojanowiczowej, Poznań 1990;

E. Makowski, Poznański Czerwiec 1956. Pierwszy bunt społeczeństwa w PRL, Poznań 2006.

opr. mg/mg

http://www.opoka.org.pl/biblioteka/I/IH/pk201126-czerwiec.html

http://www.newsweek.pl/artykuly/sekc…loga-cegielskiego-protestuje,46855,1

http://www.youtube.com/watch?v=F39YD4B1hEQ

Poznański Czerwiec - Palimy znicze!

www.youtube.com

Zapraszamy
każdego - fanatyków, kiboli, kibiców, poznaniaków, starszych i
młodszych, rodziny z dziećmi - na chwilę zadumy i wspólne kibicowskie
palenie znicz...

PREZES PIS NA UROCZYSTOŚCI POZNAŃSKIEGO CZERWCA

Kaczyński: wymierzymy sprawiedliwość winnym

-
Jeśli PiS dojdzie do władzy, to uczynimy wszystko, żeby sprawiedliwość
została oddana. Nie w imię zemsty, ale sprawiedliwości...czytaj dalej »