Morsik "Wolność jest wszędzie"

Morsik

Wolność jest wszędzie

Nie wiem, gdzie jestem. Jakaś piwnica, suterena? Zimno i ciemno. Cały tydzień w płaszczu. Dobrze, że wybitą szybę w końcu wstawili. Przynieśli jakieś książki, ale czytać można tylko przez kilka godzin w dzień, chociaż słabiutka żarówka w niszy nad drzwiami świeci się całą noc. Zakratowana, nie można wykręcić ani stłuc.

Wreszcie jakiś ruch na korytarzu. Chyba zabierają kogoś, może przywieźli? Nie… Za duży ruch, jak na jednego… Zabijam czas starając się zapamiętać to, co układam w głowie – takie sprzężenie zwrotne. W tym samym miejscu wymyślone i składowane gdzieś obok. Ciekawe, czy będę umiał to odtworzyć?

Wigilia. Wieczorem klawisze otworzyli celę. Na korytarzu Mecenas, nasz radca prawny – najstarszy internowany w Polsce – 77 lat, kilku znajomych z Regionu i kilku, których nie znam – chyba z zakładów. Gdzie reszta? Okazuje się, że innych przenieśli do drugiego budynku. Dlaczego nas nie zabrali? Od Mecenasa dowiedziałem się, że jesteśmy w Zakładzie Karnym w Kamiennej Górze. Zna to więzienie – przyjeżdżał do bandziorów jako obrońca. Zgroza... tu była filia obozu Gross-Rosen...  Aluminiowa pokrywka od menażki. Kawałek wysmażonej jakiejś ryby. Nie mamy opłatka, ale jest chleb. Pogadaliśmy z Mecenasem. Jest w dobrej formie. Martwi się o żonę. Jest bardzo chora i potrzebuje opieki. To ofiara niejakiego Mengele… Mecenas ma nosa, wyczuł, że mam gorączkę.

Po świętach przyszła jakaś ekipa. Wymienili trochę grzejników i rur. Jest cieplej. Można zdjąć płaszcz i buty. Wyobrażam sobie jak my śmierdzimy! W umywalkach tylko zimna woda.

Po jaką cholerę oni te grzejniki wymieniali! Każą się pakować i wynosić do drugiego budynku. I dlaczego w nocy! Może przestraszyli się, że Mecenas zaczął niedomagać?

Nowe miejsce. Cela na piętrze. Wszystko świeżo malowane na olejno – kolor jakiś brunatno-czerwony. Półmrok. Nie ma umywalki ani muszli. Cholera… w kącie jakaś beczka z pokrywą - też na olejno… Grubo po północy każą się znów pakować. Mam się przenieść na “izbę chorych”. Jak niewiele człowiekowi potrzeba. Jest jako-taka łazienka, przyzwoita ubikacja, w miarę normalne łóżka i… dużo światła! Izbę chorych uruchomiono z obawy o stan Mecenasa. To on zażądał, żeby mnie też przeniesiono - mam się nim opiekować.

Rano przyszedł felczer. Jakoś postawił Mecenasa na nogi. U mnie stwierdził zapalenie oskrzeli. Wyprosiłem trochę kartek z zeszytu i długopis. Skazani przynoszą w koszu książki do wyboru. Mecenas się ożywia, obiecali mu, że wpuszczą żonę, jeśli przyjedzie.

Dwóch najstarszych zabierają podobno do Darłówka. “Lepsze warunki”. Chcą zabrać Mecenasa. Stanowczo protestuje – nie zostawi kolegów – albo razem, albo zostaje. Dali mu spokój. Ludzie zaczynają chorować. Przez “naszą” izbę chorych przewinęło się już kilku.

Mecenas podśpiewuje powstańcze piosenki. Wielu nie znałem. Zaczynam zapisywać teksty. W nocy długie rozmowy o jego historii. Był rozstrzelany przez wojsko polskie. Po ogłoszeniu “amnestii” poddał oddział i złożył broń. Gdy wyprowadził ludzi na leśną polanę zagrały karabiny maszynowe. Przeżyło dwóch – upadli na twarz i krew zamarzła a następni padając na nich nie pozwolili zamarznąć całkiem. Proces był krótki - kara śmierci. Potrzebowali jednak doświadczonych prawników, więc zamienili karę na zakaz opuszczania Jeleniej Góry. Dopiero w 1957 zrehabilitowali.

Wreszcie wypuścili Mecenasa z internatu i po kilku dniach zlikwidowali izbę chorych. Wracam do celi, a tu produkcja idzie pełną parą. Te linoryty do pieczątek, które robiłem na zamówienie kolegów przychodzących do lekarza, są powielane w setkach egzemplarzy! Mnożą się wiec brutalne rewizje. Zabierają notatki, przede wszystkim – notatki. Nadal boją się zapisanego papieru. Trzeba wymyślić pewny sposób przechowania i przekazywania rodzinom w czasie widzenia.

Na wypiskę można kupić w więziennej kantynie konserwy, herbatę, papierosy, mydło i pastę do zębów. Nie ma możliwości zamiany. Ja nie palę, więc papierosy olewam. “Bierz te fajki – debilu”, warczy ktoś na mnie. To biorę... Szlag, na co mi 10 paczek tego świństwa. W budynku dowiedziałem się, że papierosy to więzienny środek płatniczy. Różne drobiazgi za herbatę i fajki można kupić od skazanych.

Patrzę bezmyślnie na stos “Sportów” i “Popularnych”... To jest myśl! Trzeba delikatnie rozkleić paczkę i pisać ołówkiem na wewnętrznej stronie. Potem zakleić i oddać na widzeniu. Przecież na wolności fajki są na kartki, a w pierdlu bez kartek! Ogrzewam nóż nad parą i taki wilgotny wsuwam pod zaklejoną zakładkę. Puściło! Chłopaki zrobili z czegoś delikatny klej. Zakleiłem paczkę “sportów” – śladu nie ma!

Piszę w nocy, żeby nie wystawiać się klawiszom i esbekom. Mamy w bród margaryny więziennej – jest niejadalna, jakaś biaława i kruszy się. Od felczera dostaliśmy bawełniany bandaż. Zatopiliśmy go w roztopionej margarynie. Kilka takich “lampek” i można pisać. Tylko okna trzeba zasłonić kocami, bo w drugim budynku siedzi przy oknie esbek. Kopcą niemiłosiernie, ale – co tam... Rano chłopaki patrząc na mnie zanoszą się od śmiechu – wokół nosa mam czarny makijaż. Ale na niedzielne widzenia przygotowałem dziesięć paczek papierosów zapisanych maczkiem.

Za kilka dni Wielkanoc. Bardzo ciepło. Czekamy na rodziny, są już powiadomione. Rano, 8 kwietnia, na plac spacerowy zajechały suki. Obóz będzie likwidowany. Mamy się pakować. Bunt i opór. Nie wyjdziemy z budynku, jak nie powiadomią rodzin o zmianie. Targi trwają kilka godzin. Pakuję delikatnie paczki fajek, może “tam” nie będzie można kupić.

Po drodze do Głogowa Jurek – “Wuja” rozmontował kratki wentylacyjne i pootwierał zamki. Zanim eskorta się zebrała, my już chodziliśmy swobodnie po ulicy i oglądaliśmy nasze nowe miejsce odosobnienia. Warunki znacznie lepsze. Natychmiast bierzemy się do pracy. Spontanicznie powstaje zespół muzyczny “Los Kabarinos*”. Jestem w jednej celi z Andrzejem, który akompaniuje zespołowi na gitarze. Przydaje się dawne “katowanie” solfeżu w szkole muzycznej. Patrzę na palce Andrzeja i zapisuje chwyty. Potem robimy razem zapis nutowy, Andrzej to sprawdza, poprawiamy i  zapisujemy na pięciolinii.

Mamy swobodę, więc zaglądam do innych cel w poszukiwaniu ludzi, którzy parają się jakąś sztuką. Spisuję wiersze. Notatki chowam zwinięte w rulon do nogi od stolika. Trzeba z tego zrobić jakiś zbiorek. Na karteczkach 10 x 7 cm piszę wszystko maczkiem ostrym ołówkiem. Staram się to ozdobić prostymi rysunkami. Oczywiście nuty też przepisuję z notatek. Taka książeczka musi się zmieścić do paczki papierosów. Z części fajek wykruszyłem tytoń tak, żeby między sąsiednie rządki wsunąć śpiewnik. Jak się normalnie otworzy, to z góry widać papierosy jakby wyszły z fabryki. Żona zabrała to bez problemu. A w poniedziałek wpadła atanda** z psami na gigantyczny kipisz...

Żeby być wolnym, trzeba sobie przestrzeń wolności porozpychać. Wychodzi na to, że w “ośrodkach odosobnienia” mieliśmy znacznie więcej wolności niż poza drutami.

_________________

* Nazwa zespołu pochodzi od słowa kabaryna, czyli izolatka. Tak wspomina to współzałożyciel zespołu, Zdzisław Bykowski: Podczas widzenia z rodziną Rysiek Kulesza (Region Jelenia Góra) chciał wnieść do obozu książki, które zdaniem władz obozowych były zakazane. Ponieważ Rysiek zaczął sie w tej sprawie gwałtownie awanturować, zamknięto go w izolatce (w języku więziennym zwanej kabaryną). A ponieważ klawisze demonizowali grozę kabaryny, postanowiliśmy wraz z Januszem Sanockim (Nysa) ją ośmieszyć. Napisaliśmy wnioski o umieszczenie także i nas w kabarynie. Czarno na białym udowadnialiśmy, że jesteśmy o wiele gorsi od kolegi Kuleszy i że to my powinniśmy w pierwszej kolejności trafić do izolatki. Podobnie postąpiło chyba z trzydziestu internowanych.

** Atanda to specjalny oddział straży więziennej przeznaczony do tłumienia buntów, jego członkowie w zasadzie niczym nie różnili się od zomowców.