„Przystanek Niepodległość” 11 listopada 2010 r. na placu Teatralnym w Warszawie

Instytut Pamięci Narodowej

‎4
listopada (czwartek) o godzinie 18.00 w Centrum Edukacyjnym IPN
„Przystanek Historia” przy ul. Marszałkowskiej 21/25 w Warszawie
odbędzie się prezentacja komiksu „Wyzwolenie? 1945”. Wstęp wolny,
zapraszamy.

Prezentacja komiksu „Wyzwolenie? 1945”

www.ipn.gov.pl

Instytut Pamięci Narodowej

Przegląd filmów dokumentalnych „Polityczni »półkownicy«” – Gdańsk, 10–12 maja 2007 r.

http://www.ipn.gov.pl/portal/pl/2/5104/

W dniach 10-12 maja 2007 roku w Bibliotece
Głównej Uniwersytetu Gdańskiego odbywały się reżyserskie pokazy filmów
dokumentalnych. Przegląd – pod wspólnym tytułem „Polityczni
»półkownicy«” zorganizował Kulturalny Kolektyw Uniwersytetu Gdańskiego
oraz Oddział Instytutu Pamięci Narodowej w Gdańsku.

Pierwszego dnia, w czwartek, prezentowane były trzy filmy Jerzego Zalewskiego.



„Oszołom” ukazuje postać Michała Falzmanna – urzędnika
Najwyższej Izby Kontroli, który wykrył „aferę FOZZ”. Dzięki jego uporowi
w badaniu nieprawidłowości w funkcjonowaniu Funduszu Obsługi Zadłużenia
Zagranicznego sprawa zaistniała w świadomości społecznej. Wątpliwości
dotyczące utworzenia FOZZ oraz „wyprowadzania” z funduszu miliardów
dolarów były konsekwentnie blokowane, a niespodziewane zgony – Michała
Falzmanna oraz ówczesnego prezesa NIK Waleriana Pańki, dramatycznie
połączyły się z czasem intensywnego utajniania faktów dotyczących FOZZ.



„Obywatel poeta” to historia życia Zbigniewa Herberta, a
zarazem próba scharakteryzowania postawy wobec PRL-u oraz III RP. Film
zbudowany został ze wspomnień osób bliskich oraz wątków osobistych i
rodzinnych poety. 



„Teatr wojny” ma również charakter
biograficzny. Ukazuje historię życia Stanisława Brzozy – człowieka,
który nie potrafił odnaleźć się w rzeczywistości PRL-u. Osoby, która nie
mogąc znieść napięcia związanego z życiem w Polsce okresu stanu
wojennego – mówiąc kolokwialnie – postradała zmysły, zamknęła się we
własnym świecie. Ale film to również historia twórcy, który (podobnie
jak opowiadający o nim Jan Krzysztof Kelus) swój sprzeciw wobec PRL-u
wyrażał w opozycyjnej pieśni i muzyce – nawet w tym świecie nie
znajdując azylu. Film pokazał, jak dalece osoby nie posiadające silnej
psychiki, wrażliwe, nie wytrzymywały napięcia i życia w dekadzie
Jaruzelskiego.



W dyskusji po projekcji filmów pierwszego dnia uczestniczyli: reżyser
Jerzy Zalewski, pisarka Joanna Siedlecka, autorka książki „Pan od
poezji” o Zbigniewie Herbercie, historyk dr Sławomir Cenckiewicz i
socjolog dr Daniel Wincenty. Dyskusja dotycząca przeszłości akowskiej
Herberta, warunków życia poety w PRL-u, spraw związanych z aferą FOZZ,
zbrodni stanu wojennego, zawartości akt IPN trwała prawie do północy.

W piątek 11 maja licznie zgromadzona publiczność zapoznała się z obrazami Grzegorza Brauna
„Wielka ucieczka cenzora” i „Plusy dodatnie, plusy ujemne”. Oprócz
reżysera i scenarzysty obu filmów, Grzegorza Brauna, z pytaniami po
projekcji filmów zmierzyli się Krzysztof Wyszkowski – założyciel WZZ
Wybrzeża i sekretarz „Tygodnika Solidarność”, dr Sławomir Cenckiewicz i
Grzegorz Majchrzak – pracownicy naukowi IPN.



Pierwszy z filmów, „Wielka ucieczka cenzora”,
przypomniał rolę instytucji, dzięki której w PRL preparowano
rzeczywistość, ponieważ to właśnie Główny Urząd Publikacji, Kontroli i
Widowisk odsyłał słowa i obrazy na cenzorską półkę. Film opisywał
sylwetkę i motywy działania krakowskiego cenzora Tomasza Strzyżewskiego,
który w marcu 1977 r. przemycił do Szwecji skopiowane zapisy „Księgi
zapisów i zaleceń cenzorskich” czyli cenzorską „biblię”. Na podstawie
notatek Strzyżewskiego emigracyjne wydawnictwo „Aneks” oraz krajowe
„Nowa” opracowały i opublikowały w drugim obiegu „Czarną księgę cenzury
PRL”. Prezentacja instrukcji obsługi do fałszowania rzeczywistości,
„kneblowania” słów i myśli wywołała szok w kraju i za granicą. Motywy
działania Strzyżewski przedstawił w liście do KSS KOR: „Uświadomiwszy
sobie (...) ogrom niszczycielskich możliwości i zasięg destrukcyjnego
wpływu cenzury na kulturę narodową oraz świadomość społeczną Polaków,
zdecydowałem się wydostać i ujawnić opinii światowej możliwie
najobszerniejszą i dobraną w najbardziej reprezentatywny sposób część
dokumentacji tajnej GUKPPiW”. Grzegorz Braun do udziału w filmie
zaprosił również kolegów Strzyżewskiego, byłych cenzorów krakowskich.
Uczestniczyli bez pokazania twarzy, w półmroku, z towarzyszeniem
drżących rąk i nerwowo wypalanych papierosów. Ciekawie zabrzmiała
wypowiedź jednego z nich, chwalącego sobie pracę w cenzurze, po której
przeszedł do pracy dziennikarskiej. Otóż po takim przygotowaniu wiedział
on doskonale, „co przejdzie, a co nie, co wolno, a czego z pewnością
nie puszczą”! W wypowiedziach filmowych byłych cenzorów trudno było
dosłuchać się poparcia czy zrozumienia dla czynu Strzyżewskiego.



Drugi z prezentowanych filmów, „Plusy dodatnie, plusy ujemne”,
to „półkownik” rzeczywisty. Dokument Grzegorza Brauna wyprodukowany
został przy współudziale TVP, która w marcu 2006 roku odmówiła jednak
jego emisji. Film analizuje problem tajnego współpracownika Służby
Bezpieczeństwa o pseudonimie „Bolek”. Na temat TW „Bolek” w filmie
Brauna wypowiadają się: Krzysztof Wyszkowski, Henryk Lenarciak, Henryk
Jagielski, Joanna Duda-Gwiazda, Andrzej Gwiazda oraz Lech Wałęsa.



Po projekcji reżyser zwrócił uwagę na fakt, iż żaden z byłych
prezydentów RP urzędujących po 1989 r. – Jaruzelski, Kwaśniewski i
Wałęsa – nie doczekał się pełnego opracowania biograficznego. Powstały
wywiady-rzeki i własne wspomnienia, w których brak odwołania do
dokumentów źródłowych, w tym również do dokumentów Służby
Bezpieczeństwa, zgromadzonych w archiwach IPN. Uznał to za sytuację
całkowicie obcą wobec praktyki obowiązującej w świecie. W odpowiedzi na
pytania o zasób archiwalny, na podstawie którego można ostatecznie
ustalić tożsamość tw „Bolek”, historycy IPN podkreślili zniszczenie
teczek agentury. Pojedyncze dokumenty zachowane w sprawach obiektowych, w
ramach których SB inwigilowała środowiska opozycyjne w PRL, nie
rozstrzygają sporu. Podobnie jak analiza grafologiczna kserokopii
zachowanych donosów tw „Bolek”. Badacze najnowszej historii Polski
wskazali na niedostępne dotąd zbiory dokumentów, ważnych dla weryfikacji
kontaktów Lecha Wałęsy z aparatem bezpieczeństwa PRL, m.in. dokumenty
będące w posiadaniu Norweskiego Komitetu Noblowskiego. W odpowiedzi na
pytanie o przyznanie przez IPN Lechowi Wałęsie statusu pokrzywdzonego za
prezesury prof. Leona Kieresa, dr Cenckiewicz przypomniał decyzję
Trybunału Konstytucyjnego, który zobligował IPN do nadania statusu
wszystkim osobom, które wcześniej zostały oczyszczone z zarzutu
agenturalności przez Sąd Lustracyjny. W toku dyskusji podnoszono kwestię
dysponowania kopiami dokumentów przez byłych oficerów służb oraz
ewentualnych skutków oficjalnego rozszyfrowania osoby, której SB nadała
sławetny pseudonim. Publiczność zastanawiała się, czy możliwe są straty w
wizerunku zewnętrznym Polski związane z „odbrązowieniem” mitu
„Solidarności”. Krzysztof Wyszkowski uznał, że „S” była na tyle dużym i
znaczącym ruchem społecznym, iż tego typu rozwiązania nie będą mogły
mieć wpływu nawet na jej legendę. Natomiast Grzegorz Braun stwierdził,
iż Polska jest na tyle „solidną marką” w świecie, iż będzie w stanie
znieść ujawnienie nawet najbardziej bolesnej prawdy. Niebezpieczne może
być tylko – jego zdaniem – fundowanie przyszłości na przemilczeniu lub
krętactwie.

 

W sobotę 12 maja br. podczas ostatniego dnia pokazu „Polityczni półkownicy” zaprezentowano publiczności dwa filmy Macieja Gawlikowskiego „Zastraszyć księdza” i „Fachowcy” oraz reportaże dokumentalne Roberta Kaczmarka z serii „Errata do biografii”.



W filmie „Zastraszyć księdza” – na drastycznym
przykładzie ks. Tadeusza Isakowicza-Zaleskiego reżyser pokazał metody
pracy, jakimi funkcjonariusze SB posługiwali się, by zmusić księży do
zaprzestania działalności opozycyjnej. Zdjęcia dokumentalne skomentowane
zostały w filmie przez sprawców – pracowników krakowskiego wydziału IV.
Z „roztartymi” dla niepoznaki twarzami przekonywali reżysera, że śmierć
księdza Popiełuszki to „wypadek” przy pracy cenionego kolegi i
funkcjonariusza Grzegorza Piotrowskiego, a inwigilację czy
prześladowanie księży można interpretować jako „dobro” w chrześcijańskim
sensie – jako wprost prowadzące do męczeństwa (sic!).



W filmie „Fachowcy” Gawlikowski scharakteryzował
cywilne bojówki MO, rozbijające manifestację KPN 3 maja 1987 roku w
Krakowie. Przedstawił losy (po 1989 roku) kilku biorących w niej udział
funkcjonariuszy. Znaleźli zatrudnienie w krakowskiej policji, wzięli
udział w symbolicznej mszy pojednawczej w 1990 roku. Gawlikowski spotkał
się z funkcjonariuszem dowodzącym bojówką MO. Były milicjant do
niedawna pełnił funkcję kierownika Archiwum Komendy Wojewódzkiej Policji
w Krakowie. Zapytany o manifestację z 1987 roku, wyprosił
Gawlikowskiego z gabinetu. Kiedy przeszedł na emeryturę, na stanowisku
kierownika archiwum zastąpiła go była funkcjonariuszka SB.



Ostatnią propozycją przeglądu było pięć (emitowanych po kolei) filmów, których producentem był Robert Kaczmarek.
„Erraty do biografii” to collage postaw literatów i pisarzy polskich
wobec władzy komunistycznej. To m. in. aprobujący stosunek Jana Brzechwy
do komunistów, agenturalna przeszłość Andrzeja Szczypiorskiego i
Kazimierza Koźniewskiego, nieformalna współpraca z komunistami byłego
wicepremiera Rządu RP na Uchodźstwie Stanisława Cata Mackiewicza oraz
nonkonformistyczna postawa pisarza Krzysztofa Kąkolewskiego. Filmy
wzbudziły różne reakcje publiczności. Od uwag skierowanych do reżysera,
że po ich obejrzeniu młodzież traci autorytety, aż po podziękowania za
realizację filmów poruszających tak niezbadaną, a bardzo potrzebną
współcześnie tematykę i odbrązawianie „autorytetów” właśnie. Pytano o
postawę Kazimierza Koźniewskiego po 1989 roku, o to, czy SB interesowała
się bratem Stanisława Cata Mackiewicza – Józefem Mackiewiczem, o powód
nieumieszczenia w filmie o Krzysztofie Kąkolewskim dwugłosu, który
występował w pozostałych filmach. Wyraźnie oddzielano literacką i
historyczną wartość dzieł Mackiewicza od jego uwikłania się w związki z
bezpieką. Robert Karczmarek zapewnił, że powstają kolejne odcinki
„Erraty…”, m.in. o Melchiorze Wańkowiczu i Jerzym Putramencie.

Warszawa- rondo Dmowskiego

Zdjęcie 2 z 2   Powrót do Albumu · Zdjęcia użytkownika Anna · Profil użytkownika Anna

Niech widzą, że Naród wie o co chodzi w tych machlojach i, że zna Historię Polski!!!!!!!!!!