Koalicja chce zniszczyć NIK

Nasz Dziennik

Wtorek, 6 października 2009

Koalicja chce zniszczyć NIK

Janusz Wojciechowski

Koalicja rządząca chce zniszczyć NIK - Najwyższą Izbę Kontroli. Instytucję, która od 90 lat patrzy rządzącym na ręce i informuje społeczeństwo o funkcjonowaniu państwa.

Sejm zmienił ostatnio ustawę o NIK, wprowadzając do niej takie zapisy, które podważają podstawy funkcjonowania tej naczelnej instytucji kontrolnej w państwie.

Po pierwsze, NIK - instytucja konstytucyjnie niezależna, została poddana kontroli... prywatnych firm audytorskich. Rzecz to niesłychana: marszałek Sejmu będzie teraz wysyłał do NIK kontrole, wykonywane przez zagraniczne firmy audytorskie, być może te same, które są kontrolowane przez NIK z racji wykonywania rozmaitych zleceń państwowych. Firmy te często uczestniczą w prywatyzacji, a kontrole NIK opisują nierzadko ich nierzetelność i działania na szkodę państwa. Teraz to one będą kontrolowały NIK i mogą wziąć na Izbie odwet.

Po drugie, dyrektorzy NIK, dotychczas stabilnie pełniący swoje funkcje pozbawieni obaw o utratę stanowiska z powodu nadmiernej dociekliwości w kontroli, teraz zostaną poddani weryfikacji i będą zatrudniani na 5-letnie kadencje. Oznacza to, że przyszłość najważniejszych z kontrolerów będzie stale niepewna. Kadencja jest dobrą rzeczą, ale dla polityków, nie zaś dla członków apolitycznej instytucji kontrolnej.

Po trzecie, zlikwidowany został protokół kontroli, najważniejszy dokument opisujący, co kontrolerzy ustalili w weryfikowanej instytucji. Teraz będzie tworzony tylko skrótowy i powierzchowny dokument, zwany wystąpieniem pokontrolnym. Nie będę tu wprowadzał Czytelników w szczegółowe procedury kontroli, ale ta zmiana jest fatalna, prowadzi bowiem do tego, że kontrole staną się byle jakie i pobieżne.

Przeciw wszystkim rozsądnym głosom

Przeciw tym zmianom protestowali wszyscy. Przed złymi skutkami zmian przestrzegał prezes NIK Jacek Jezierski, przestrzegali profesorowie, znawcy prawa konstytucyjnego i znawcy kontroli, m.in. profesorowie: Wojciech Katner, Andrzej Sylwestrzak, Paweł Sarnecki czy Ryszard Piotrowski. Nie znam żadnego znawcy prawa czy specjalisty kontroli, który byłby zwolennikiem tych zmian. A jednak rządząca PO, przy milczącej aprobacie SLD i PSL, wbrew wszelkim rozsądnym głosom, zrobiła swoje i uchwaliła zmiany niszczące NIK. Przeciwne tym nowelizacjom było tylko Prawo i Sprawiedliwość, za co mu chwała.

Zdumiewające jest to, że najgorsze zmiany w ustawie zostały przyjęte na wniosek rządu, który reprezentowała w Sejmie minister Julia Pitera. Nie ma ona bladego pojęcia o kontroli państwowej, kiedyś ośmieszyła się nawet głupim pomysłem połączenia NIK z Centralnym Biurem Antykorupcyjnym, a teraz wystąpiła w roli "naprawiacza" kontroli państwowej w Polsce. Naprawiała to, co nie było zepsute, a zepsute będzie dopiero po naprawie.

Dodam, że rząd w ogóle nie powinien zabierać głosu w sprawie tego, jak ma być kontrolowany. To było karygodne nadużycie.

Dlaczego to robią

Robią to, bo najwyraźniej boją się NIK. Dziura w budżecie staje się coraz większa, i żeby ją chociaż częściowo załatać i uniknąć katastrofy finansów publicznych przed wyborami prezydenckimi, rząd będzie przeprowadzał wielką prywatyzację. Odbędzie się pospieszna wyprzedaż wszystkiego, co jeszcze pozostaje w rękach państwa. Nie sposób, żeby taka nerwowa wyprzedaż była rzetelna i uczciwa, nie sposób, żeby państwo i społeczeństwo nie straciły na tym miliardów złotych. Na pewno NIK skontrolowałaby to i opisała, a jej protokoły mogłyby być dla rządu miażdżące. To zepsułoby im "dobry" wizerunek, o który tak bardzo zabiegają. Dlatego postanowili zablokować NIK i wprowadzić tam takie zmiany, które sprawią, że Izba ugrzeczni się i spokornieje wobec rządzących, i nie będzie im więcej psuła opinii. O to, z grubsza rzecz biorąc, chodzi.

Uchwalone przez Sejm zmiany przejdą jeszcze przez Senat, a potem trafią do prezydenta, byłego prezesa NIK Lecha Kaczyńskiego. Wiem, że pan prezydent ma do tych zmian bardzo krytyczny stosunek i pewnie je zawetuje. Będę go gorąco do tego namawiał. Sprawa jeszcze raz wróci do Sejmu i mam nadzieję, że może niektórzy posłowie się obudzą i dojdą do wniosku, że w imię doraźnych korzyści politycznych nie wolno niszczyć instytucji, która ma wielki dorobek, jest wzorem dla innych instytucji kontroli w Europie i na świecie, i która jest bardzo potrzebna społeczeństwu.

Wybić lekarzowi zęby

Kiedyś, jako prezes NIK, zostałem zapytany przez dziennikarzy, jaka jest właściwie istota kontroli NIK i do czego te kontrole są potrzebne. Przekonywano mnie, że przecież NIK nie ma władzy, nie może nikogo karać, zwalniać z pracy, zmieniać kontrolowanej rzeczywistości, może jedynie wnioskować o jej zmiany, a te wnioski często nie są realizowane.

Odpowiedziałem wówczas, że NIK jest w państwie jak lekarz, który bada pacjenta, diagnozuje choroby i przepisuje lekarstwa. Pacjent, którym jest państwo, czasem słucha lekarza, a często nie, i wyrzuca do kosza recepty.

Teraz jednak pacjent zrobił coś znacznie gorszego. Nie tylko, że nie chce słuchać lekarza, lecz także wybił mu zęby i połamał słuchawki. To właśnie z Najwyższą Izbą Kontroli zrobiła rządząca koalicja.

Patrzę na to z największą przykrością jako były prezes Najwyższej Izby Kontroli, ale też jako obywatel. Patrzę z wielką przykrością, jak arogancka i pewna siebie władza w imię własnych interesów niszczy podstawy państwa. Siła i pozycja NIK były budowane długo - od 1919 roku. Wytrwałą pracą setek kontrolerów Izba zapracowała na wysokie zaufanie społeczne. Trudno to zbudować, łatwo zaś zniszczyć.

Platformo, źle się bawisz państwem polskim. PSL i SLD - zastanówcie się, co robicie!