Amos Elon

W poniedzialek zmarl Amos Elon, wybitny zydowski intelektualista, pisarz i dziennikarz. Urodzil sie w Wiedniu w 1926 r. Wraz z rodzicami wyemigrowal w 1933 r. do Palestyny. Wychowywal sie i studiowal w Tel Awiwie. Studiowal tez w Jerozolimie i Cambridge. Przez trzy lata sluzyl w Haganah i bral udzial w wojnie o niepodleglosc w 1948 r. Napisal pozniej o niej patriotyczna ksiazke. W 1951 r. podjal prace w liberalnej gazecie "Haaretz". Gdy zaczal pisac o poglebiajacym sie podziale spoleczenstwa izraelskiego na uprzywilejowanych z "kibbutzow" i niuprzywilejowanymi mieszkajacycmi poza "kibbutzami", przeniesiono go do Europy. W 1967 r. wywolal burze w Izraelu wydajac ksiazke pt."Journey Through a Haunted Land: The New Germany". Pokazywal w niej kwitnace spoleczenstwo niemieckie, co naruszalo schemat obowiazujacy w Izraelu, wedlug ktorego Niemcy byly jedynie narodem zbrodniarzy. Najwiekszy przelom przezyl Amos Elon po wojnie Szesciodniowej 1967 r. Podczas gdy Izraelici triumfowali, on uznal, ze zwyciestwo w wojnie "bylo gorsze niz przegrana". Zajecie nowych terytoriow, to nie tylko korzysci z tym zwiazane,ale i wielka odpowiedzialnosc. Pisal: "Populacja zydowska w 1967 r. liczyla 2.7 mln. ludzi; natomiast ludnosc arabska na zachod od rzeki Jordan wynosila 1.3 mln. to bylo tak, jakby Francja zdecydowala sie w 1938 r. wchlonac 20 mln. opornych i nastawionych bojowo Niemcow". Kilka lat po tej wojnie, Elon wydal ksiazke pt. "The Israelis: Founders and Sons". Napisal w niej miedzy innymi, ze wprawdzie Zydzi stworzyli "narodowy i spoleczny renesans w swojej starozytnej ojczyznie", lecz to ich tak zaslepilo, ze nie zauwazyli "mozliwosci, ze palestynscy Arabowie mogli tez miec podobne nadzieje". Napisal tez, ze "Arabowie nie ponosza zadnej odpowiedzialnosci za wielowiekowe cierpienia Zydow w Europie...Karanie Arabow za grzechy Europy dlugo jeszcze bedzie ciazyc na swiadomosci zbiorowej Izraelitow". Jednym z glownych przedmiotow krytyki Elona byl syjonizm. Uwazal on, ze projekt syjonistyczny byl najbardziej niezwykly i najtrudniejszy sposrod wszystkich dziewietnastowiecznych prob zakladania panstw narodowych. Opieral sie na kolonizacji bez kraju macierzystego i wsparcia wladzy tego panstwa. Inne nacjonalizmy opieraly sie na ludnosci zamieszkujacej to samo terytorium i mowiacej jednym jezykiem. Tymczasem Zydzi przybywali z wielu krajow i mowili roznymi jezykami. Co wiecej, Palestyna byla peryferyjna, zapuszczona prowincja Imoperium Ottomanskiego. Ziemia byla spieczona i jalowa. Nie bylo tez tam surowcow mineralnych. Wczesni osiedlency byli najczesciej idealistami bez grosza przy duszy. Trafiali sie tez anarchisci. w rezultacie, 90% osadnikow zydowskich z okresu 1904-1914 powrocilo do Europy lub przenioslo sie do Ameryki. "Izraelska okupacja jest prawdopodobnie najmniej udanym przypadkiem kolonializmu. Jest to najpaskudniejszy ("crappy") rezim kolonialny w epoce wspolczesnej...W koloniach francuskich i brytyjskich dochodzilo do malzenstw mieszanych. Na przyklad w Indiach. A szczegolnie w koloniach francuskich. Jak wiadomo, Francuzi sa swobodniejsi w lozku niz Brytyjczycy. Ale zarowno Francuzi, jak i Brytyjczycy probowali kooptowac elity. Bylo zasada, ze kiedykolwiek jakis narod europejski zagarnial jakies terytoria w Trzecim Swiecie, to probowal oblaskawiac elite podbitego narodu. Izraelczycy nie podejmowali takich prob". Okupacja skorumpowala spoleczenstwo izraelskie.Na oltarze wyniesiono sile militarna. Zaczeli dominowac ekstremisci (podobnie jak i po stronie arabskiej). "Izrael stal sie czesciowo panstwem quasi-faszystowskim i czesciowo religijnym o waskich horyzontach". Kroluje prymitywizm polityczny i prowincjonalizm. "Najwieksza tragedia Izraela bylo ciagle obnizanie sie poziomu jakosci przywodcow izraelskich". W artykule zatytulowanym: "Israelis and Palestinians: what went wrong?" Elon pisal:"W Gazie, kwitnace osady zydowskie znajduja sie kilkaset metrow od obozow uchodzcow palestynskich zamieszkiwanych przez trzecie i czwarte pokolenie uchodzcow palestynskich. Turysta w ciagu 5 minut moze sie czuc, tak jakby przejechal z Poludniowej Kalifornii do Bangladeszu - poprzez zapory z drutu kolczastego, kolo wiezyczek strazniczych, reflektorow, stanowisk karabinow maszynowych i ufortyfikowanych posterunkach na drogach;dziwny i mrozacy krew w zylach widok. Palestynczycy sa wsciekli patrzac na karczowanie i palenie ich gajow oliwnych przez osadnikow zydowskich. Krany w ich domach wysychaja a ziemia ich przodkow i skape zasoby wody sa przejmowane przez osadnikow, ktorzy zyja nieopodal w luksusie, maja baseny i zuzywaja piec razy tyle wody co przecietny Palestynczyk". Elon mial dosc tego obrazu i samego Izraela. Kilka lat temu przeniosl sie na dobre do Toskanii we Wloszech. Zwykl mowic:"Gdybym pojechal do Izraela to bylbym wsciekly. We Wloszech jestem radosny". W 2002 r. Elon napisal ksiazke opisujaca historie zydow w Niemczech. Jej tytul brzmi: "The Pity of It All: A Portrait of the German-Jewish Epoch, 1743-1933". Doszedl w niej do bardzo ciekawego wniosku, odmiennego od gloszonych przez badaczy izraelskich. Uwazali oni, ze holokaust byl efektem zla tkwiacego w kulturze niemieckiej. Natomiast Elon stwierdzil, ze nie bylo takiego wzoru w kulturze niemieckiej, ktory by nieuchronnie prowadzil do hitleryzmu i holokaustu. To co sie stalo, bylo tylko jedna z mozliwosci. Gdyby w czasie I wojny swiatowej nie wyginela niemiecka klasa srednia,w ktorej dominowaly poglady liberalne, to losy Niemiec bylyby inne. A nawet mimo to, byly jeszcze inne mozliwosci, poza ta zrealizowana, czyli hitlerowska. Amos Elon nalezy do grona wspanialych, odwaznych ludzi. O kilku z nich zamieszczalem juz na tej stronie teksty. Byli to: Avraham Burg, Norman Finkelstein, Tom Segev, N.J. Nurenberger i Israel Shahak.