Czy Lee Child obnizyl loty? - II

Pisarz Lee Child (wlasciwie James Dover Grant) jest Anglikiem, z wyksztalcenia prawnikiem. W II polowie lat 90-ych XX w. pracujac na stanowisku kierowniczym w TV stracil prace. Kiedy zostal bezrobotnym postanowil utrzymywac sie  z pisania powiesci sensacyjnych. Jak sie okazalo byl to dobry pomysl. Pierwsza powiesc nosila tytul "Killing Floor" i zostala wydana w 1997 r. Pozniej pisarz zachowywal dyscypline i pisal  jedna ksiazke rocznie. W sumie napisal ich 24 plus kilka zbiorow opowiadan. Powiesci Lee Childa ostatnio pojawialy sie  na polkach ksiegarskich w pazdzierniku kolejnych lat.  Dwie jego ostatnie ksiazki to: "Past Tense" (Czas przeszly) i "Blue Moon" (Niebieski ksiezyc).  Cena egzemplarza w twardej oprawie w obu przypadkach  wynosi  $38.99. To sporo pieniedzy.

Jak dotad zostalo sprzedanych 100 mln. ksiazek w 101 krajach, przetlumaczono je na 49 jezykow. Przyniosly one dochod w wysokosci $1 mld. Statystycznie rzecz biorac co 9 sekund sprzedawany jest egzemplarz ksiazki Childa. Wartosc  marki (brand) "Jack Reacher" wynosi 1 miliard dolarow.

Lee Child  wprowadzil na strony swojej ksiazki nietypowego bohatera ksiazek kryminalnych. Pierwsi klasycy gatunku, Dashiell Hammett  zyjacy w latach 1894-1961  (glowne ksiazki napisal w latach 30-ych)) i Raymond Chandler zyjacy w latach 1888-1959  (glowne ksiazki napisal w latach 40-ych i nieliczne w latach 50-ych) wymyslili bohaterow swoich ksiazek, ktorzy pili dosc duzo alkoholu, nie mieli zon, a kobiety zwykly nalezec do gatunku tak zwanych kobiet fatalnych. Tak pozostalo do dzis pomimo uplywu prawie stu lat.  Szczegolnie widoczne jest to w filmach kryminalnych, w ktorych bohaterami sa prywatni detektywi albo policjanci. 

Jack Reacher, bohater ksiazek Lee Childa nie pije alkoholu, natomiast wypija dzbanki kawy. Zauwaza wdzieki kobiet i w kazdej z powiesci  przesypia sie z  glowna postacia kobieca, zwykle prawniczka albo policjantka. Nastepnie je opuszcza by wedrowac dalej, a one go rozumieja.

Reacher jest bylym wojskowym, a dokladnie emerytowanym majorem zandarmerii US Army. Sklonily go do tego rozne okolicznosci w stosunkowo mlodym wieku, gdy mial 36 lat. Ma 196 cm. wzrostu i wazy 95-113 kg. Obwod klatki piersiowej - 130 cm. W sumie jest poteznym, silnym mezczyzna.

Reacher prowadzi nomadyczny tryb zycia. Przy sobie zwykl miec przede wszystkim szczoteczke do zebow. Ubrania i bielizne po kilkudniowym uzyciu wyrzuca i kupuje nowe. Podrozuje autobusami (Greyhound),sypia w motelach. Miejsca, w ktorych wysiada czesto sa zupelnie przypadkowe, prawie zawsze sa to male miasteczka srodkowych Stanow Zjednoczonych, ktore autor najwyrazniej lubi czuje. Reacher  najczesciej pojawia sie w zlym miejscu i zlym czasie, co oznacza problemy i silowe ich rozwiazywanie. Zawsze staje po moralnie slusznej stronie, kieruje sie wyniesionym z wojska poczuciem obowiazku i honorem. Nie popelni sie bledu przyjmujac, ze jego wzorem byl sredniowieczny bledny rycerz.

Klimat ksiazek Childa dobrze oddaje pierwszy akapit pierwszej jego ksiazki ("Killing Floor"), ktory mozna uznac za typowy. Brzmi on tak:

"Zostalem aresztowany w jadlodajni Eno. O godzinie dwunastej.  Jadlem jajka i pilem kawe. Pozne sniadanie, nie lunch. Bylem mokry i zmeczony po odbyciu dlugiego marszu w ciezkim deszczu. Cala droge od autostrady do krawedzi miasteczka".

W kazdej z ksiazek Reacher odbywa kilka bitek, z ktorych wychodzi zwyciesko, nawet gdy przeciwnicy sa nie tylko mocno umiesnieni i grozni, ale wystepuja w kilkuosobowych grupach. Ulubionym ciosem Reachera jest uderzenie lokciem lub glowa. Dziw bierze, ze zabijace prawie obce sa inne typy uderzen, np. w splot sloneczny czy watrobe (liver shot), w ktorych nie ryzykuje sie uszkodzenia wlasnej czaszki czy lokcia.  Uderzenie glowa stosowal sam Lee Child w czasach swojej mlodosci, kiedy to czesto uczestniczyl w bojkach. Z kolei sprawdzilem troche dla mnie podejrzane uderzenie lokciem. Wyglada na to, ze staw lokciowy (zawiasowo-obrotowy, dwuosiowy), ktory jak przypuszczalem moze byc wrazliwy przy uderzeniu, jest bezpieczny dzieki twardej, moicnej kosci lokciowej. Mozna to  zobaczyc na video#1  w czasie haniebnie sedziowanej walce naszego K.Glowackiego z Lotyszem M.Briedisem w dniu 15 VI 2019 r. w Rydze. To powinno byc ciagle przypominane. Najpierw Biedris po komendzie sedziego "stop" uderza Glowackiego lokciem. Powinien zostac za to zdyskwalifikowany. Pozniej jest nokdaun po uderzeniu w glowe. Zas szczytowym osiagnieciem sedziego rasy czarnej bylo pozwolenie na uderzenie Glowackiego przez Briedisa 9 sekund po gongu konczacym runde. Malpiarty liczy naszego boksera a na ringu biega trener Briedisa. Trzech na jednego?

Kilka ostatnich ksiazek L.Childa kupilem z pewnym ociaganiem. To czlowiek postepu. Jego J.Reacher zwykle bije i zabija  bialych mezczyzn z prowincji. W kilku ksiazkach sa to patrioci o pogladach prawicowych. Gangi wystepujace w ksiazkach sa roznej narodowosci, nigdy nie pojawil sie gang murzynow. W jednej z ksiazek pojawila sie mloda, delikatna murzynka, zostala zamordowana przez oficera US Army rasy bialej, ktorego ojciec byl  wplywowym senatorem. Dzielny Reacher zostawil ich w zamknietym samochodzie na torach tuz przed przejazdem pociagu.

Ostatnia ksiazka Lee Childa nosi tytul "Blue Moon", co jest latwe do przetlumaczenia. Jednak nie przypadkiem polski tlumacz  wybral tytul: "Zgodnie z planem". Tytuly ksiazek nie sa mocna strona autora. Dowodem na to moze byc fakt, ze prawie wszystkie tlumaczenia na jezyk polski nie odpowiadaja tytulom anglojezycznym: Na wage zlota, Elita zabojcow, Ostatnia sprawa, Wrog bez twarzy, Bez litosci, Adres nieznany i inne.

Autor oparl intryge swojej ksiazki na znanym schemacie polegajacym na tym, ze do miejscowosci przybywa nieznany czlowiek i wykorzystuje konflikty pomiedzy czarnymi charakterami tak, by sie nawzajem powybijaki. Pierwowzorem jest ksiazka Dashiella Hammetta pt. "Red Harvest". Miejscem akcji jest Personville, liczace 40 tys. miasteczko gornicze.  Bardziej znany jest film A.Kurosawy pt. "Yojimbo" (1962), a role bohatera przybywajacego z zewnatrz gra Toshiro Mifune. Rozprawe w stylu J.Reachera mozna zobaczyc sobie na video#2.  Jeszcze bardziej znany jest western pt. "A Fistful of Dollars", w ktorym kowbojskim Jackiem Reacherem jest Clint Eastwood. Mozna to sobie zobaczyc na video#3. Przy okazji rozprawy z czarnymi charakterami Reacher/Eastwood dokonuje cudu. Mozna to zobaczyc w 15 minucie filmu. Otoz strzela on szybko do 4 rewolwerowcow.  Problem w tym, ze  zwykle  mozna  strzelac strzelac z pistoletu/rewolweru  z odleglosci do 10 m. Oczywiscie celujac. Tymczasem Reacher/Eastwood tego nie robi, a w dodatku przed kazdym strzalem musi odwiesc kurek. Robi to lewa reka. Pewnie, ze cale  osiagniecie strzeleckie jest kompletnie nieprawdopodobne.

Tempo akcji w  "Blue Moon" jest bardzo szybkie, najszybsze ze wszystkich ksiazek. Rodzi to jednak pewien problem. Przy wolniejszym tempie autor mialby szanse na rozwiniecie postaci. Reachera nie musial, bo czytelnicy znaja go dobrze, ale kilka innych powinien. Tak sa konstruowane powiesci, ze z biegiem akcji charaktery ulegaja zmianie, na przyklad bardzo zly czlowiek w koncu ksiazki okazuje troche dobroci itp.  Inny problem, to wrazenie niedopracowania calosci, prosi sie o doszlifowanie.Zastrzezen mozna miec wiecej. Szkoda  czasu na ich przedstawianie.  Najlepsze wytlumaczenie zwalu trupow, o ktorych pisalem w czesci I tej calosci, szybkiej akcji i innych spraw, pokaze w czesci III tego serialu.