Ten sam „dół kryjomy” i próba zacierania śladów. Idźmy po tych śladach.

W piątek, 5 sierpnia 1864 r., na stokach Cytadeli Rosjanie zamordowali na szubienicy przywódców Powstania Styczniowego, członków Rządu Narodowego: Romualda Traugutta, Jana Jeziorańskiego, Rafała Krajewskiego, Józefa Toczyskiego i Romana Żulińskiego. Zbrodnię obserwowało 30 tysięcy rodaków, na zmianę płacząc, modląc się i śpiewając „Święty Boże”…

Romuald Traugutt, ostatni dyktator Powstania, był najstarszy z zamordowanych, miał lat 38. Aresztowany przez policję rosyjską 10 kwietnia 1864 r. nie wydał tajemnic rządu. Przed śmiercią ucałował krzyż.

Józef Toczyski miał lat 36, kierował Wydziałem Skarbu. Już jako 20-latek zesłany był na Sybir za działalność niepodległościową.

Roman Żuliński miał 30 lat, był nauczycielem i znanym już matematykiem.

Rafał Krajewski miał lat 29. Był absolwentem Szkoły Sztuk Pięknych w Warszawie, architektem, kierował Wydziałem Spraw Wewnętrznych. W śledztwie był bity, głodzony, zamknięty w lochu.

Jan Jeziorański miał 28 lat, kierował Wydziałem Komunikacji.

Homilia JE ks. bp. Józefa Zawitkowskiego z Łowicza wygłoszona podczas Mszy św. sprawowanej w 150. rocznicę wykonania wyroku śmierci na Romualdzie Traugucie i członkach Rządu Narodowego

Chcę, abyście wiedzieli,
jak wielkim przeżyciem jest dla mnie
stanąć pod Krzyżem Traugutta,
na stokach Warszawskiej Cytadeli.

Bogu dziękuję za tę łaskę
i Wam wszystkim za ten honor,
w szczególności Panu Profesorowi Wiesławowi Wysockiemu.
Wybaczcie mi mój chrapliwy głos,
ale chcę, abyście usłyszeli to,
co powiem sercem:

Warszawo, Ty moja Warszawo!
bom Twój honorowy obywatel.
Nie płakać tu przychodzę,
ale otwieram groby naszych Ojców
na świadectwo Wam:
że nawet z wyschniętych kości
mocen jest Bóg wskrzesić sobie
naród doskonały (por. Ez 37,1-14).

Do Powstańców pisał tak:

Żołnierze, Bracia!
Nie na podboje idziemy,
ale po odbiór wydzieranego nam
dobra Boskiego.
Dobrem Boskim jest wolność!
Wygraną będzie ocalenie Dumy Narodu.
Jeżeli przegramy, rzeką krwi naszej
popłyną inni ku wolności...

Do Ojca Świętego Piusa IX pisał:

Ojcze Święty!
Chwyciliśmy za broń
dla odpędzenia nieprzyjaciół
wiary katolickiej,
którzy niszczą nasze krainy
i depczą nasze świętości.
Ojcze Święty!
Otocz naszą sprawę
opieką Twojego ojcowskiego serca.

Krzyż Traugutta przy ul. Zakroczymskiej jest symbolicznym miejscem uroczystości ku czci straconych przywódców powstania. Do dziś bowiem nie udało się ustalić, gdzie spoczywają szczątki bohaterów. Jerzy Wągrodzki, kustosz Muzeum X Pawilonu Cytadeli Warszawskiej, mówi: – Nie wydano zwłok chyba żadnego ze straconych po Powstaniu Styczniowym. Rosjanie nie chcieli, żeby groby bohaterów stały się przedmiotem kultu. Miejsca pochówku równano z ziemią, nie mógł zostać żaden ślad. Już markiz de Custine pisał w relacji z Rosji w 1869 r.: „Zrozumiałem, że w Rosji ofiary nie mają grobów”.– Tę metodę przejęli bolszewicy. Zacierali materialne ślady po ludziach, uważając, że tym łatwiej znikną z pamięci. Potem wzory ze Wschodu przejęli polscy komuniści – Grobów zatem nie mają do dziś Romuald Traugutt, ostatni przywódca Powstania Styczniowego, i czterej jego najbliżsi współpracownicy powieszeni na stokach Cytadeli 5 sierpnia 1864 roku.

Sposób, w jaki wyklęci traktowani byli przez komunistów, był nawiązaniem do rosyjskiej bezwzględności wobec Romualda Traugutta i innych członków Rządu Narodowego oraz tysięcy żołnierzy Powstania Styczniowego. To samo okrucieństwo, to samo obelżywe słowo „bandyci”… Ten sam „dół kryjomy” i próba zacierania śladów. Idźmy po tych śladach.

Piotr Szubarczyk