Unie w historii Polski - wykład prof. Andrzeja Nowaka

  We wtorek, 8 listopada 2016, o godz. 17:00 miał miejsce trzeci wykład prof. Andrzeja Nowaka z cyklu "Węzły polskiej pamięci".  Jego hasłem była "Unia".  Poprzedni, październikowy, poświęcony byl "Odwadze" {TUTAJ}, a pierwszy, wrześniowy, - "Wolności".  Również i wtorkową prelekcję bedzie można wkrótce zobaczyć na stronie organizatora cyklu, czyli Solidarnych 2010 {TUTAJ}.  Wszystkie wykłady [poza listopadowym] odbywają się w pierwszy wtorek miesiąca o godz 17:00 w Domu Pielgrzyma "Amicus" przy parafii św. Stanisława  Kostki na warszawskim Żoliborzu koło pl. Wilsona.  Następny będzie w dniu św. Mikołaja, 6 grudnia 2016, a jego temat to "Bratni spór".  Poznamy wtedy program prelekcji w roku 2017.

 Profesor zaczął wykład od dwóch pierwszych unii [personalnych] w historii Polski.  Były to unie z Czechami i Węgrami.  W latach 1291 - 1306 rządzili w Polsce Wacław II [do 1305] oraz Wacław III z dynastii Przemyślidów.  To Wacław II wprowadził w Polsce urząd starosty.  Po śmierci Kazimierza Wielkiego w roku 1370 rządy w Polsce objął król Ludwik, władca Węgier.  Unia polsko-węgierska trwała do jego śmierci w 1382 roku.  Obie te unie miały to do siebie, że w każdej z nich ośrodek decyzyjny znajdował się poza Poska, w Pradze lub w Budzie.  W 1374 Ludwik zapewnił sukcesję na tronie polskim jednej ze swych córek, wydając tzw. przywilej koszycki [w sprawie podatków].

 W 1384 koronowano Jadwigę [córkę Ludwika] na króla Polski.  W 1385 roku zawarto Unię Krewską.  W rzeczywistości nie była to wcale unia dwóch państw, ale umowa na temat ślubu litewskiego księcia Jagiełły z królową Jadwigą.  Jagiełło przeszedł wraz z swoim ludem na chrześcijanstwo i zobowiązał sie do walki z Krzyżakami.  Został koronowany na króla Polski i Litwy.  W 1399 zmarła bezpotomnie Jadwiga, a Witold [kuzyn Jagiełly] przegral bitwę pod Worsklą, co położylo kres jego ambicjom opanowania wszystkich ziem ruskich.

 W efekcie tych wydarzeń zawarto w 1401 roku unię wileńsko -radomską, a w 1413 unię horodelską, która wprowadziła instytucję odrębnego wielkiego księcia na Litwie. Ustalono też, że decyzje dotyczące krajów mają zapadać przy współudziale szlachty polskiej i litewskiej, co było gwarancją odrębności Litwy.  W nastepnych latach było jeszcze kilka porozumien na temat kształtu unii:  unia grodzieńska, krakowsko-wileńska, mielnicka.  Były okresy, gdy Polska i Litwa były rządzone zupełnie odrębnie, np. gdy po śmierci Kazimierza Jagiellończyka, królem Polski był Jan Olbracht, a ksieciem Litwy - jego brat Aleksander. 

 Wreszcie w 1569 roku przed bezpotomną śmiercią Zygmunta Augusta, ostatniego Jagiellona, powstała Rzeczpospolita Obojga Narodów, czyli wspólne państwo polsko-litewskie rządzone przez elekcyjnych królów.  Była to słynna Unia Lubelska.

 Trzeba powiedzieć, że związek Polski z Litwą był bardzo trwały.  Od Unii Krewskiej do drugiego rozbioru Polski minęło 410 lat.  Gwaltowny rozwój nacjonalizmów, litewskiego , ukraińskiego, a takze i polskiego w wiekach XIX i XX uniemożliwił jego odtworzenie.  W tej chwili na Litwie przeważają nastroje antypolskie.  Mowili o tym uczestnicy dyskusji po wykładzie prof. Nowaka.  Ten ostatni porównywal też unię polsko-litewską z obecną Unią Europejska.  Wykład trwał do 18:45, a cała impreza - do 19:15.