Nie zamierzałem zabierać głosu w sprawie zbliżających się wyborów prezydenckich w Polsce i pewnie wytrwałbym w zamiarach, gdyby nie fakty, wobec których trudno przejść obojętnie. Otóż w pewnym momencie trwająca w kraju kampania, zaczęła dryfować w kierunku, gdzie musi dojść do konfliktu interesów politycznego establishmentu „trzymającego władzę” w III Rzeczypospolitej z interesem osiadłych w Wolnym Świecie Polaków i ogółu ludności zamieszkującej kraje ich osiedlenia. Co więcej, 27 marca b.r. Ministerstwo Spraw Zagranicznych wydało rozporządzenie, w którym chodzi najwyraźniej o to, by zniechęcić Polonię z okręgów, gdzie tradycyjnie oddawane są głosy na kandydatów prawicy, do udziału w głosowaniu. Z całą pewnością z perspektywy mieszkańca Stanów Zjednoczonych pewne rzeczy wyglądają inaczej niż z punktu widzenia kogoś, kto robi codzienne zakupy w Krakowie, w Grójcu, czy w Myszyńcu na Kurpiach. Gdy jednak lokalne polskie zaszłości zaczynają podważać poczucie bezpieczeństwa obywateli Wolnego Świata i gdy już na etapie przygotowania wyborów, podważana jest wiara w ich uczciwość, wszystkie sporne kwestie powinny zostać w sposób jasny wyartykułowane. Dlatego też pozwalam sobie na poniższe uwagi.

Niebezpieczna opieka

Powiązania Bronisława Komorowskiego z byłym szefostwem Wojskowych Służb Informacyjnych są tematem eksploatowanym do znudzenia ale mimo to raz jeszcze trzeba o nich wspomnieć, jako że nie po raz pierwszy (wbrew własnym hasłom wyborczym) urzędujący prezydent dał niedawno dowód swojej nieznajomości podstawowych zasad bezpieczeństwa narodowego.

15 marca, występując jako gość Radia Z w programie Moniki Olejnik, prezydent RP po raz któryś z kolei wziął w obronę skompromitowane i rozwiązane post-peerelowskie służby. Tym razem powiedział, że WSI to był polski wywiad i kontrwywiad wojskowy i hańbą było i zbrodnią było zniszczenie wywiadu i kontrwywiadu wojskowego, tak jak to zrobił PiS działaniami ustawowymi. Raz jeszcze wypada w tej sytuacji przypomnieć, że 24 maja 2006 roku podczas głosowania nad przyjęciem projektu ustawy o Służbie Kontrwywiadu Wojskowego oraz Służbie Wywiadu Wojskowego Bronisław Komorowski był jedynym posłem Platformy Obywatelskiej głosującym przeciw projektowi. PO ponosi więc w takim samym stopniu jak PiS odpowiedzialność za działania ustawowe, o których mówi prezydent. Dobrze to w gruncie rzeczy świadczy o ówczesnych posłach Platformy i jej ekspercie do spraw bezpieczeństwa narodowego, Konstantym Miodowiczu. To właśnie on, podobnie jak eksperci z PiS-u, uważał że WSI była służbą, która kontynuowała tradycje KGB i GRU i powinno się nią straszyć w muzeum komunizmu.

Pomijam w tej chwili kwestię patologii narosłych w rozwiązanych służbach wojskowych, takich jak nielegalny handel bronią we współpracy z międzynarodowymi grupami przestępczymi, prowadzenie inwigilacji polityków, ludzi Kościoła i mediów czy też tolerowanie i osłanianie przestępczości pospolitej wśród żołnierzy i funkcjonariuszy WSI. Sam fakt sprawowania w służbach specjalnych ważnych funkcji przez oficerów wykształconych w szkołach GRU i KGB wystarczył, by ustawowo zabezpieczyć się przed ryzykiem zatrudniania tego rodzaju kadry w resorcie bezpieczeństwa narodowego.

Osoby z otoczenia prezydenta i on sam zdają się jednak traktować problemy związane z bezpieczeństwem Polaków w sposób co najmniej osobliwy. W okresie, gdy Bronisław Komorowski pozostawał  marszałkiem Sejmu i w czasach jego prezydentury systematycznie obcinano z planowanego budżetu wydatki na obronę i w ciągu siedmiu lat wydano w sumie na ten cel ponad 10.5 miliarda złotych mniej, niż planowano. Za to 1 kwietnia bieżącego roku media zaangażowane w kampanię prezydencką tryumfalnie ogłosiły fakt podpisania przez Bronisława Komorowskiego USTAWY […] o zmianie ustawy o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej..., Jej projekt, przygotowany przez  Biuro Bezpieczeństwa Narodowego, został wniesiony przez prezydenta 10 lipca 2014 roku i po uwzględnieniu poprawek Komisji Obrony Narodowej przyjęty 5 marca b.r. głosami koalicji rządzącej przy wsparciu 21 posłów niezrzeszonych i 3 SLD. Według specjalistów z resortu bezpieczeństwa ustawa miała na celu ustalenie kompetencji organów kierowania obroną państwa na poziomie polityczno-strategicznym, oraz określenie zadań Naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych oraz organów mu podległych. To, co zatwierdzono w dokumencie, de facto wzmacnia władzę prezydencką (kosztem Ministerstwa Obrony Narodowej), otwiera jednak szerokie pole dla dowolnych interpretacji ustanowionego prawa.

Samodzierżawie w stylu postsowieckim?

Chodzi przede wszystkim o Artykuł 1 nowej ustawy, który mówi, że Prezydent RP w razie konieczności obrony państwa postanawia na wniosek Rady Ministrów o dniu, w którym rozpoczyna się i kończy czas wojny na terytorium Rzeczypospolitej. W Ustawie z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej pojęcie czasu wojny miało charakter zdroworozsądkowy. Określenie to pojawiało się z reguły obok słowa „mobilizacja” i można było wnioskować, że chodzi o czas trwania działań wojennych. W jakim celu wobec tego prezydent ma decydować o czasie wojny, skoro działania obronne tak czy inaczej trzeba podjąć nie czekając na ogłoszenie, że taki czas nastał. To jakieś koszmarne nieporozumienie, bo nie podejrzewam, iż posłom głosującym za ową poprawką chodziło o sparaliżowanie systemu obrony Rzeczypospolitej. A może idzie o coś innego?

Czy ktoś wie, jak w okresie walk religijnych na wyspach brytyjskich zdefiniował czas wojny filozof tudzież promotor monarchii absolutnej i metod, które dziś nazwalibyśmy zamordyzmem, Thomas Hobbes (1588–1679)? Warto wiedzieć, bo właśnie na jego pomysły chętnie powołują się „bezpieczniacy różnych nacji”. Otóż czas wojny porównał Hobbes do złej pogody. Istota złej pogody — napisał w rozdziale XIII Lewiatana — nie polega […] na jednej nawałnicy czy też na dwóch, lecz na tym, że się na nią zanosi w ciągu wielu kolejnych dni. Podobnie natura wojny polega nie na rzeczywistym zmaganiu, lecz na widocznej do tego gotowości w ciągu całego tego czasu, w którym nie ma pewności, że jest przeciwnie. Odniesienie tej uwagi do kwestii stosunków polsko-rosyjskich w ostatnich dwudziestu pięciu latach i potencjalnego zagrożenia kraju ze strony dzisiejszej, Putinowskiej Rosji nie pozostawia złudzeń. Żyjemy w okresie, który Hobbes nazwałby bez wahania czasem wojny.

Proszę sobie wyobrazić teraz taki oto scenariusz wydarzeń. Prezydent systematycznie traci poparcie społeczne i jego obóz nabiera pewności, iż przegra w zbliżających się wyborach. Wykształcona w szkołach KGB i GRU kadra, która cieszyła się do tej pory prezydencką ochroną, porozumiewa się z ludźmi Putina i wraz z nimi dochodzi do wniosku, że trzeba dla dobra sprawy popracować nad pogorszeniem klimatu. Służby rosyjskie przygotowują prowokacje na granicy z obwodem kaliningradzkim i prezydent nie ma innego wyjścia: musi ogłosić, że nadszedł czas wojny, a więc wybory nie odbędą się. Jest to oczywiście wizja karykaturalna, ale w taki właśnie sposób mogą funkcjonować mechanizmy, które ustawa uruchamia.

Proponuję w tej sytuacji inne rozumienie warunków niezbędnych dla zapewnienia bezpieczeństwa Polakom i pośrednio sojusznikom Polski z NATO. Skoro okres, w którym żyjemy, jest faktycznie czasem wojny, Rzeczpospolita nie może pozwolić sobie na ryzyko powierzania swoich losów ludziom, na których ciąży podejrzenie, iż z jakichś niekoniecznie znanych przyczyn pozostają na celowniku operacyjnym swoich byłych moskiewskich instruktorów. Doskonale rozumiał to prezydent Lech Kaczyński. Nie można, niestety, powiedzieć tego samego o prezydencie Komorowskim.

Izba czeladna

Niezwykle wysoko cenię publicystykę Rafała Ziemkiewicza, mam mu jednak za złe, że używa słowa „salon” w odniesieniu do dziennikarzy piszących pod dyktando postkomunistycznych władz. Rzecz w tym, iż czeladzi, słowo to może tylko schlebiać; nie sądzę, że wyczuje w nim ironię i skojarzy je z III częścią Mickiewiczowskich Dziadów. Jeśli ktoś swoim pisaniem daje dowód, że jego miejsce jest w czworakach bądź w chlewie, gdzież mu do zrozumienia sarkazmu i subtelnych docinków.

Użyłem mocnych słów, jako że dziennikarze tygodnika „Newsweek Polska” wydawanego przez koncern niemiecko-szwajcarski ale kojarzonego powszechnie z tytułem pisma amerykańskiego, sięgnęli ostatnio po metody przypominające czasy III Rzeszy. W artykule Duda Gracz sygnowanym przez Annę Szulc i Michała Krzymowskiego znalazłem takie oto zdanie na temat teścia kandydata na prezydenta RP: Julian Kornhauser, z pochodzenia Żyd, w jednym ze swoich wierszy rozliczał się z Polakami biorącymi udział w pogromie kieleckim, za co przez prawicowców został okrzyknięty polakożercą („Newsweek” nr 12 z 16–23 marca 2015, s. 20). Zdanie to zawiera kłamliwą informację obliczoną najwyraźniej na wywołanie nastrojów antysemickich w środowiskach prawicy popierającej kandydaturę Andrzeja Dudy.

Na czym polega jej kłamliwość? W tomiku Kamyk i cień (Poznań: Wydawnictwo a5, 1996) Kornhauser zamieścił cztery krótkie utwory z cyklu Żydowska piosenka. Znalazł się wśród nich Wiersz o zabiciu doktora Kahane, typowy utwór z gatunku liryki roli, gdzie słów osoby mówiącej nie należy przypisywać autorowi. Podmiotem lirycznym tej wypowiedzi uczynił poeta osobę posługującą się językiem średniowiecznego Wiersza o zabiciu Andrzeja Tęczyńskiego i właśnie w kontekście nawiązania do tamtego utworu należy odczytywać współczesne przesłanie. Różnica jest zasadnicza. Źródłem satysfakcji dla średniowiecznego autora był fakt, że sześciu zabójców „usieczono” w akcie zemsty (Już ci jich szeć sieczono […] Jaki to syn szlachetny Andrzeja Tęczyńskiego, / Żeć on mści gorąco oćca swego). W Wierszu o zabiciu doktora Kahane nie ma słowa o odwecie. Można go co najwyżej potraktować jak swego rodzaju skargę na los tytułowego bohatera i osób jemu podobnych.

Nikt ze światłych przedstawicieli środowisk prawicy nie uzna teścia Andrzeja Dudy za „polakożercę”, choćby dlatego, że powszechnie wiadomo, iż wydarzenia, które miały miejsce w Kielcach 4 lipca 1946 roku, kiedy to z inspiracji służb tajnych i przy udziale służb mundurowych zamordowano 42 osoby obojga płci, (w tym dwie ciężarne kobiety, dwójkę dzieci i dwie przypadkowe osoby, które wzięto za Żydów), były od początku do końca ubecką prowokacją. Każdy, kto ma jakie takie pojęcie o literaturze, wie ponadto, że Julian Kornhauser, pisarz związany w czasach komunizmu z opozycją demokratyczną i w latach 70. ubiegłego stulecia objęty zakazem druku, ma na swym koncie nie dające się zakwestionować zasługi dla kraju. Gdyby wspomniani autorzy tygodnika zapoznali się choćby z książką Henryka Głębockiego Policja tajna przy robocie (Kraków: Wydawnictwo ARKANA, 2005), gdzie można znaleźć sporo informacji o działaniach SB podejmowanych przeciwko krakowskim poetom Nowej Fali, być może nie odważyliby się na publikację tekstu zawierającego tak prowokacyjne brednie. Za opublikowanie czegoś podobnego w Stanach Zjednoczonych zarówno oni sami jak i redaktor naczelny pisma musieliby zapewne pożegnać się z czytelnikami „Newsweeka”. W III Rzeczypospolitej ignorancja chodzi jednak najwyraźniej w parze z bezkarnością, której gwarantem jest postsowiecki układ.

Jeszcze jedna uwaga. W kościele Chrystusa Króla w Ann Arbor, gdzie wraz żoną często uczestniczymy w niedzielnej mszy świętej, papież Jan Paweł II na długo przed kanonizacją nazywany był i nadal jest (tak przez wiernych jak i osoby duchowne) John Paul the Great (Jan Paweł Wielki). Amerykańscy Polacy, którzy przywykli do takiego traktowania ich rodaka nigdy nie przejdą obojętnie wobec aktu chamstwa, do którego posunęła się niedawno postsowiecka agentura zagnieżdżona w Centrum Myśli Jana Pawła II w Warszawie. Na bilbordzie tejże organizacji pojawił się w marcu fotomontaż przedstawiający mężczyznę w świeckim garniturze z twarzą ojca świętego. Napis nie pozostawiał złudzeń. Brzmiał jak hasła zbliżone w brzmieniu do sloganów wyborczych Bronisława Komorowskiego: Karol Wojtyła / Twój kandydat w codziennych wyborach / Zawsze razem, nigdy przeciw sobie! Przeciwko odzieraniu Świętego z sacrum zaprotestowało krakowskie Centrum Jana Pawła II. Jednego wszakże nie mogę pojąć. Dlaczego wody w usta nabrały władze Kościoła w Polsce?

Estetyka może być pomocna w życiu…

Powyższa (śródtytułowa) fraza pochodzi z wiersza Zbigniewa Herberta Potęga smaku ze zbioru Raport z oblężonego miasta (Paryż: Instytut Literacki, 1983). Autor tego wydanego w okresie wojny polsko-jaruzelskiej tomiku w takich oto słowach charakteryzował język komunistycznych władców:

Zaiste ich retoryka była aż nazbyt parciana 


(Marek Tulliusz obracał się w grobie) 


łańcuchy tautologii parę pojęć jak cepy 


dialektyka oprawców żadnej dystynkcji w rozumowaniu 


składnia pozbawiona urody koniunktiwu

Dziś niejeden miłośnik poezji Herberta staje zapewne przed innym dylematem natury estetycznej. Musi określić się wobec faktu, że wypowiedzi i zachowanie prezydenta zasłużonego w walce z komunizmem, wyłonionego w wolnych wyborach i rzekomo cieszącego się poparciem większości polskiego elektoratu przyprawiają wielu rodaków o ból zębów i wywołują na ich twarzach rumieniec wstydu. To prawda, złośliwe komentarze niezależnych mediów nie pomagają Bronisławowi Komorowskiemu, ale czy coś lub ktoś jest jeszcze mu w stanie pomóc, gdy widać jak na dłoni, że każdy kontakt z przywódcami cywilizowanych narodów stawia pod znakiem zapytania jego znajomość dobrych manier, wyzwala słabo kontrolowane odruchy i pozostawia ślad w postaci niewybrednych anegdot. Nieznajomość języków obcych (jakże rażąca, gdy słyszy się choćby przywódców Ukrainy płynnie mówiących po angielsku), szampan królowej Szwecji, waszyngtońska opowieść o bigosowaniu, zdjęcia z sali obrad parlamentu japońskiego, no i te błędy ortograficzne… Złośliwi przeciwnicy prezydenta pisali o tym i mówili wielokrotnie, wypada więc zadać już tylko pytanie: czy nieznajomość etykiety i braki w edukacji przywódcy narodu nie przeszkadzają „większości”, która wyniosła go do władzy.

Ktoś może te fakty zbagatelizować i odpowiedzieć, że Japończycy też nie znają pisowni słowa „ból”, a powinni znać, skoro co najmniej od roku 1633 (kiedy to ks. Wojciech Dembołęcki ogłosił drukiem swój Wywód jedynowłasnego państwa świata) powszechnie wiadomo, iż Pan Bóg przemawiał do Adama i Ewy po polsku. Zabrzmiałoby to fajnie, tyle że nikt spoza polskiego zaścianka tego nie kupi. Innymi słowy, chodzi nie tyle o prezydenta, ile o stan świadomości tych spośród Polaków, którzy skłonni są zaakceptować każdą niedorzeczność, jeśli daje im to poczucie względnego spokoju i bezpieczeństwa.

Czy istnieją granice, poza które nie sięga propaganda? Czy straszenie Polaków PiS-em przez ludzi zagrożonych utratą władzy może przynieść jeszcze propagandowy efekt? Czy fakt, że kogoś stać na kupno ryżu i makaronu, wystarczy, by opowiedział się za utrzymaniem dzisiejszego status quo? Czy w szeregach członków PO są osoby skłonne przyznać się do pomyłki, jaką było wysunięcie pięć lat temu kandydatury obecnego prezydenta? Czy warunkiem poprawy sytuacji w kraju, jest odejście ze sceny politycznej pokolenia Solidarności,  posiadającego liczne zasługi, ale z przyczyn czysto biologicznych dotkniętego postępującą demencją? Pytania takie stawia sobie zapewne każdy, kto oczekuje w Polsce zmiany na lepsze.

Dla Polaków osiadłych daleko od Polski wszystko to ma zapewne mniejsze znaczenie (choć kto wie, czy niektórzy na wieść o prezydenckich gafach nie ulegają panice i nie zaczynają obawiać się powrotu Polish jokes, które dzięki pontyfikatowi Jana Pawła Wielkiego niemal całkowicie odeszły w zapomnienie). Ale gdy wspominając symboliczną datę 13 grudnia 1981 roku uśmiechnięty prezydent mówi, że to naprawdę bardzo fajnie, że możemy dzisiaj anegdotą opowiadać tamten trudny czas, możemy razem śmiać się i z tych zdjęć i z tych scen, emigrantom, którzy w następstwie tamtych wydarzeń opuścili kraj, pozostaje tylko skrzywić się i wycedzić szyderstwo.

Trudno przewidzieć, jaka część Polonii mieszkającej za oceanem weźmie tym razem udział w głosowaniu, bo liczbę komisji wyborczych zredukowano i osoby zamieszkałe np. na terenie metropolii detroickiej będą musiały udać się do Chicago (co najmniej pięć godzin jazdy w jedną stronę). Istnieje możliwość głosowania korespondencyjnego, ale na załatwienie formalności z tym związanych pozostało niewiele czasu, jako że konsulat wysyła karty do głosowania listem poleconym i w taki sam sposób należy je odesłać, co może zabrać w sumie kilkanaście dni. A sprawa była w gruncie rzeczy prosta, gdyż członków komisji powoływano zawsze spośród lokalnej Polonii i rola konsulatu sprowadzała się do tego, że ktoś z jego pracowników przywoził urnę i pakiety z kartami, po czym zabierał wypełnione karty, gdy głosy zliczono i spisano odpowiedni protokół. Z całą pewnością Polonia uzna więc decyzję MSZ za kolejną manipulację i jeszcze jeden dowód na tchórzostwo ekipy rządzącej.

Jeśli wierzyć sondażom, już ponad połowa mieszkańców Polski zaczyna zdawać sobie sprawę, że w ciągu pięciu lat amarantowa część flagi powiewającej nad Belwederem mocno wypłowiała i niemal całkowicie została wchłonięta przez biel. A że z odległej perspektywy pewne rzeczy widać niekiedy wyraźniej niż z bliska, ta metaforyczna biel bardziej kłuje dziś w oczy Polaków za oceanem. Kłuje, razi i rani do bólu. Choćby dlatego podobnie czujący rodacy w kraju winni dokonać wyboru, który przywróci polskim symbolom świeżość i blask godny narodowych barw.

Autor jest publicystą, emerytowanym lektorem języka polskiego w University of Michigan (Ann Arbor) i wykładowcą w Saint Mary’s College w Orchard Lake, badaczem akt przechowywanych w archiwach IPN, byłym pracownikiem Służby Kontrwywiadu Wojskowego i członkiem Komisji Weryfikacyjnej ds. Wojskowych Służb Informacyjnych. Represjonowany w czasach PRL i internowany w okresie stanu wojennego wyjechał z rodziną na emigrację w roku 1983.