Odczuwamy noc listopadową i powstanie poprzez naszą wielką, wspaniałą poezję rodzimą, poprzez Kordiana Słowackiego i Noc listopadową Wyspiańskiego. Dziwny jest w tych utworach, jak w całej tradycji polskiej, stosunek do osoby Wielkiego Księcia Konstantego, w którym – o dziwo! – błąka się zawsze jakiś cień sympatii.
Przecież powstanie zaczęło się okrzykiem „śmierć tyranowi”, który strwożył sen mieszkańców pałacu belwederskiego, przecież dziwactwa, gwałty i awantury Konstantego były głównym motorem, który pchał ludzi do spisku, do planowania powstania, który solidaryzował ludzi od rozumnego, chłodnego organizatora gospodarki narodowej ks. Lubeckiego aż do przywódcy podchorążych Piotra Wysockiego. Maurycy Mochnacki jako student miał wytrąconą fajkę z ust na ulicy przez oficera policji i zareagował na to spoliczkowaniem tego oficera. Odstawiono go przed oblicze Wielkiego Księcia i ten osobiście darł na nim mundur studencki, krzyczał i wymyślał, skazał później na upokarzające roboty. Zdawałoby się, że wypełnianie podobnych czynności nie powinno obciążać namiestnika, wielkorządcy kraju, naczelnego wodza i brata cesarza. A jednak Wielki Książę nie tylko w ten sposób osobiście i własnoręcznie karał studentów lub żołnierzy, lecz nawet prostytutki uliczne. Jakieś zamiłowania oprawcy z amatorstwa. I tym dziwniejsze, że tenże Mochnacki pisze w swej historii, że „Konstanty miał dobre serce”. Cóż za wyznanie nadzwyczajne, cóż za przedziwna wskazówka zza grobu dla zrozumienia tamtych czasów!

Ale tenże Mochnacki na stronie 150 tomu I swej historii powstania charakteryzuje Wielkiego Księcia w sposób następujący:

„To straszydło żaków, Żydów i wszetecznic, którym kazał głowy golić; ten szpieg niespokojny, trwożny, tysiącznym podsłuchujący uchem ciche szemranie kraju, głośne narzekania i pokątne zmowy; ten kat polskich żołnierzy, którym jeden guzik nie w swoim miejscu przyszyty, jedno wykrzywienie stopy, tornister źle przymocowany albo rdza na bagnecie odejmowały honor, wolność i życie; ten dozorca i architekt, więzień stanu, szafarz rózg i pałek; ta różnorodna, różnokształtna mieszanina złożona z atomów Iwana Groźnego, Pawła, Galby i Metternicha; ten punkt w hierarchii jestestw średni, wątpliwy i niepewny, między dwoma kończynami u kresu, gdzie ustaje plemię zwierząt a ród ludzki się zaczyna – połowa małpy, połowa człowieka, którego azjatyckiej fizjonomii, rysy Kałmuka, zamiast brwi szczecina, nos poddarty w górę i spłaszczony, akcent chropowaty, zakrztuszony, walczyły z wyrazem europejskiej twarzy, z postawą wytoczoną i kształtną; to uosobnienie dzikiej Moskwy, jaka się na potomne czasy rozwnuczyła pod jarzmem Mongołów, to wcielenie ducha tej Moskwy, jej instytucji, obyczajów, historii – władało Polską przez lat piętnaście. Los swej ironii względem nas dalej pomknąć nie chciał – może też i nie śmiał”.

Zresztą Mochnacki czasami przesadza. Warszawę za jego czasów rozbudowywali Polacy, a nie bynajmniej Rosjanie, tymczasem on pisze (Powstanie narodu polskiego, t. I, s. 165):

„Moskale nie bez przyczyny zwykli w każdym zabranym kraju jak najśpieszniej przystrajać stolicę: przez to chcą oni tylko dać poznać, że łupu nigdy nie ustąpią. Zachody koło upiększenia Warszawy były wielkie, azjatyckie: ale czyimże to kosztem stawiano owe gmachy, to kulawe i powykrzywiane, to jakby chińskie pagody, jedne podparte opasłymi słupami na kształt dud w organach, jak Okołow się wyrażał, drugie w kształcie parawana lub meczetu w ogrodzie. Kto, jeżeli nie sami Polacy, przepłacali te dziwotwory gustu moskiewskiego, obok których dawna klasyczna budowa stolicy naszej tylko wyraźniej jaśniała”.

Wróćmy do Konstantego, a raczej do polskiej zagadki Konstantego.

Zaraz po traktacie wiedeńskim mianowany został przez starszego swego brata namiestnikiem Królestwa, naczelnym wodzem wojsk polskich; był mianowany jednocześnie wodzem tych wojsk rosyjskich, które stacjonowały na Litwie i Rusi z wyłączeniem tylko miasta Kijowa. Władza wojskowa Konstantego była jedyną władzą, która jednoczyła ziemie przedrozbiorowej Polski.

W dniu 14 stycznia 1822 roku Konstanty w akcie tajnym zrzeka się praw do tronu na rzecz młodszego brata Mikołaja i w kilka miesięcy później 24 maja 1822 roku żeni się morganatycznie z Polką, Joanną Grudzińską, która od cesarza otrzymuje tytuł księżnej łowickiej[1].

Poza swoimi awanturami, poza tym uprawianiem z amatorstwa czynności oprawcy, Konstanty kocha armię polską, którą zarządza i musztruje. W czasie powstania Konstanty był w szeregach wojska rosyjskiego, które walczyło z nami, i – jak twierdzą nawet historycy rosyjscy – cieszył się, gdy zwyciężali Polacy, smucił się, gdy zwyciężali Rosjanie. Chlubi się, że to właśnie on to znakomite wojsko wykształcił i zdaje się... że tu miał rację. Wojsko powstania listopadowego było doskonałe i zasługa tego przypada nie tylko generałom ze świetnej szkoły napoleońskiej, lecz także temu dzikiemu Wielkiemu Księciu.

Po nocy listopadowej Konstanty zachowuje się tak, jakby nam dobrze życzył. „Niech Polacy załatwią to między sobą, ja się do tego nie mieszam” – tak mówi i tak działa. Słowa te jak najbardziej odpowiadają polskim ugodowcom, jak Lubecki, Chłopicki, Czartoryski. Między tymi, których spisek błagał o przyjęcie władzy, a znienawidzonym satrapą zachodzi dziwna zbieżność postępowania, jakby wszyscy chcieli jednego i tego samego.

Przypomnijmy teraz, że w ówczesnej Rosji jeszcze wszystkie przewroty działały imieniem jakiegoś cara, mniej czy więcej samozwańczego. Jednego cara obalało się imieniem innego cara. Taka była tradycja wieku XVIII, tradycja dojścia do korony Elżbiety i Katarzyny II, samozwańca Pugaczowa, który się ogłosił za cara Piotra III, a wreszcie nawet najpostępowsi konstytucjonaliści, dekabryści, organizowali swój zamach stanu głosząc, że prawdziwym cesarzem jest nie Mikołaj I, lecz Konstanty.

Jakże ułatwioną sytuację polityczną mieliby Polacy, gdyby działali nie przeciw Konstantemu, lecz właśnie w zmowie z nim. Wtedy gra Mikołaja przeciwko Polsce byłaby bardzo utrudniona. Polska miałaby pod swoją komendą nie tylko litewski korpus wojskowy obsadzony Polakami, lecz rozporządzałaby możliwością szantażowania Mikołaja w sposób nader dla cesarza niebezpieczny.

Ale ta myśl nie przychodziła do głowy Konstantemu, przynajmniej tak by wynikało z tego, że jako namiestnik w królestwie zwalczał gorliwie tych wszystkich, od których się obawiał zamiarów oderwania królestwa od cesarstwa. Czy nie myślała jednak o tym księżna Łowicka, kobieta myśląca samodzielnie, o tym nie wiemy, albo ściślej powiem, że o tym także nigdzie nic autentycznego nie czytałem, prócz domysłów i plotek.

Nie myślał o tym także ks. Lubecki, najbardziej obrotny polityk ówczesny. Przeciwnie, cała polityka Lubeckiego polegała na wygrywaniu Petersburga przeciwko Warszawie, wygrywaniu Aleksandra, a później Mikołaja przeciw Konstantemu i Nowosilcowowi. Lubecki zwalczał Nowosilcowa, łamał w Petersburgu jego wrogie wobec nas plany, a Nowosilcow był doradcą i natchnieniem Konstantego.

A przecież myśl taka istniała i wypowiadał ją właśnie ten sam, najradykalniejszy z radykałów, Maurycy Mochnacki.

W jego wciąż przeze mnie cytowanej historii powstania (t. II, s. 253) czytamy o jego rozmowie z Lubeckim:

„Gdy mu wspomniałem, że powinniśmy byli Konstantego zatrzymać, ogłosić go carem w Warszawie i z jego odezwami ruszyć do Litwy, natenczas odstąpił o kilka kroków ode mnie. Był to zawsze minister – i tylko minister Mikołaja, człowiek niepospolity, ale i nie Polak”. (…)

Stanisław Cat-Mackiewicz

Fragment książki „Był bal”

Portal KRESY.PL jest patronem medialnym wydania „Pism wybranych” Stanisława Cata-Mackiewicza w krakowskim Universitas.

http://www.universitas.com.pl/katalog/kat_168

Kresy Wschodnie

Wiersz Konstantego Gaszyńskiego Czarna Sukienka

KIM BYŁ PIOTR WYSOCKI?

Piotr Jacek Wysocki Postać historyczna kojarzona z powstaniem listopadowym (1830-1831). Wie się o nim najczęściej tylko tyle: bohater Nocy Listopadowej. Nieraz zresztą jego rolę dziejową bagatelizuje się, twierdząc, z przekorą, że w zasadzie błysnął wielkością 29 listopada 1830 roku, wywołując powstanie, a potem już niczego więcej nie dokonał. Nie brak nawet komentarzy typu: bohater jednej nocy; żył zbyt długo, szkodząc swojej legendzie (zwraca na to uwagę T. Łepkowski).

Bywa też, przy okazji okrągłych rocznic, że o Piotrze Wysockim po prostu się zapomina. Nawet w Warce, stanowiącej miejsce jego kultu, nie zaszkodzi nieustannie przypominać tego, kim był, pokazywać go jako żołnierza i bohatera, jako zwykłego człowieka. Poszukiwanie nowych form popularyzacji historii w społeczeństwie, zwłaszcza wśród młodzieży, wydaje się bardzo potrzebne. Stąd pomysł wydania komiksu.

Komiksowa opowieść zaczyna się właśnie 29 listopada 1830 roku, od pamiętnej Nocy Listopadowej. Piotr Wysocki, jej współautor, przyszedł na świat 10 września 1797 roku, według jednych przekazów w Warce, według zaś drugich – w Winiarach pod Warką. Rodzice,
Jan i Katarzyna z Brzumińskich, zaliczali się do niezbyt zamożnej szlachty, toteż trudno im było wychować i wykształcić gromadkę dzieci. Musieli wyprowadzić się z Warki do Pawłowic pod Tarczynem. Piotr, ledwie skończywszy jedenaście lat, stracił ojca. Nie dziwmy się, że, w takiej sytuacji, musiał pomagać w gospodarstwie, że nie został profesorem wyższej uczelni. Podstawy wiedzy zdobyte w gimnazjum w Warszawie będzie przez całe dorosłe życie poszerzać drogą konsekwentnego samouctwa.

Pasjonował się historią (nieprzypadkowo, wzywając podchorążych do boju, odniósł się do starożytności – do Termopil), kochał poezję romantyczną. Szansą na zostanie kimś okazała się kariera wojskowa w armii Królestwa Polskiego. Wysocki, przystojny mężczyzna (sto osiemdziesiąt centymetrów wzrostu), wstąpił do wojska w grudniu 1818 roku, osiadając w Warszawie. Awansował na podporucznika grenadierów gwardii. W Szkole Podchorążych Piechoty, gdzie prowadził musztrę, nazywano go poczciwym Piotrem.

Marzyła mu się niepodległa Polska. Polska bez rosyjskiej kurateli, bez szpiegostwa i donosicielstwa.

W 1828 roku stanął na czele tajnego Związku, który przeszedł do historii jako Sprzysiężenie Wysockiego (W. Tokarz). Spiskowcy postawili sobie za cel samo wzniecenie rewolty przeciwko rosyjskiemu zaborcy, ufając, że na czele powstania staną autorytety narodowe. I właśnie ów brak ambicji politycznych okazał się katastrofalną pomyłką. Pomyłką Piotra. Władzę polityczną i wojskową nad zrywem – rozpoczętym 29 listopada 1830 roku – przejęli sceptycy, wręcz przeciwnicy walki zbrojnej, dążący do jak najszybszego jej zaprzestania, do dogadania się z carem. Tragizm Nocy Listopadowej i następnych dni oddaje niniejszy komiks, pokazując m.in. stosunek generała Chłopickiego do podporucznika Wysockiego.

Jak w kalejdoskopie – migają przed oczami Czytelnika następne karty z życia tytułowego bohatera. Piotr wziął udział w wielu bitwach powstania listopadowego, dowodził, jako major, pułkiem. We wrześniu 1831 roku, broniąc warszawskiej Woli, został ranny i
dostał się w ręce Rosjan. Więzień stanu! Nie złamały go jednak ani przesłuchania, ani wyroki sądowe (kara śmierci najpierw przez ćwiartowanie, a następnie przez powieszenie). Pozostał wierny sobie, wierny Polsce.

Myślał o niej na dalekiej Syberii, dokąd, za łaskawą wolą cara, wysłano go w 1834 roku – na dwadzieścia lat katorgi. W 1835 roku zorganizował nieudaną ucieczkę, co przypłacił przedłużeniem o kilka lat zesłania oraz karą tysiąca kijów. Silny organizm przetrzymał i tę kaźń; w Europie pojawiła się wiadomość, że Wysocki nie żyje. Tymczasem on trwał, zyskując sobie szacunek towarzyszy niedoli i autochtonów. Pracował ponad siły, aż w końcu doczekał się złagodzenia warunków pobytu na nieludzkiej ziemi. Produkował mydło. Czytał. Pisał. Obchodził kolejne rocznice Nocy Listopadowej. W 1857 roku, już jako sześćdziesięcioletni mąż, wrócił z zesłania do kraju. Nie dostał pozwolenia na zamieszkanie w Warszawie. Zatem 27 października 1857 roku stanął na wareckim rynku, w mieście, gdzie się urodził i spędził wczesne dzieciństwo. Tutaj przyszło mu przeżyć ostatnie, osiemnaście, lat żywota. Nie wiedział, czy znajdzie tu ukojenie, czy raczej dopije kielich goryczy…

Początkowo jego pojawienie się wywołało pewien entuzjazm. Okoliczne ziemiaństwo zakupiło dla niego w Warce dom z gospodarstwem. Bohater Nocy Listopadowej przeistoczył się w rolnika. Wykazywał jednak dużo energii, także na innych polach społecznych. W 1859 roku doprowadził do przeniesienia prochów książąt mazowieckich z ruin kościoła dominikańskiego do kościoła franciszkańskiego, czym zapoczątkował warecki obyczaj patriotyczny. Zachęcał do nauki uczniów miejscowej szkoły, w tym Władysława Matlakowskiego. Niestety, wraz z upływającymi latami coraz bardziej słabł na zdrowiu, coraz bardziej odcinał się od ludzi. Ludzie zapominali o nim?

W liście do przyjaciela pisał o sobie:

ja tu żyję jak pustelnik, ja biedak, nieszczęśliwy biedak. Cóż, również w tamtych czasach trudno było wyżyć z rolnictwa. A gdy jeszcze za oranie ziemi brał się schorowany człowiek, który przyjął do swojego domu rodzinę murarza Tabaczyńskiego, to finał owych zabiegów musiał być opłakany. Piotr popadł w biedę, w samotność. Uciekał w świat książek i wspomnień. Żył Nocą Listopadową. Przeklinał generałów, którzy w 1830 roku zaprzepaścili szanse powstania. Wszakże gdy w 1863 roku ziściło się powstanie styczniowe, jego sprawców uznał za szaleńców. W 1863 roku sam stał się jakby generałem Chłopickim?

Wysockiego dręczyły rozterki. Zupełnie już schorowany, bez grosza, zadłużony, sprzedał gospodarstwo. Zrobił to, żeby ukontentować stojących za drzwiami wierzycieli, a samemu pozyskać środki na przeprowadzkę do Warszawy. Ciekawe, że nie chciał umierać w
Warce. Chciał dokonać żywota w jakimś warszawskim przytułku…Nie doczekał. Zmarł 6 stycznia 1875 roku w grodzie nad Pilicą.
Komiks kończy się wyobrażeniem grobu, który do dziś znajduje się na wareckim cmentarzu parafialnym. Grób ten dla wielu pokoleń Polaków, bez względu na przekonania polityczne i światopogląd, był symbolem polskości, bezinteresownej miłości ojczyzny. Nie oznacza to jednak, że zaraz po 6 stycznia 1875 roku Warka zaczęła czcić poczciwego Piotra. Do ożywienia pamięci o nim przyczynili się ludzie z zewnątrz, zwłaszcza pisarze historyczni i historycy (np. J.S. Harbut). Bohater na dobre zadomowił się w miejscowym obyczaju
patriotycznym w 1930 roku, gdy Warka wraz z całą Polską świętowała 100-lecie powstania listopadowego. Obecnie Wysocki patronuje Liceum Ogólnokształcącemu, Publicznej Szkole Podstawowej nr 1, Klubowi Żołnierzy Rezerwy, ulicy i osiedlu, w 2007 roku wzniesiono jego pomnik.

Wczytajmy się w inskrypcję widniejącą na grobie Piotra Wysockiego. Głosi ona, że b. pułkow. Wojsk Polskich zmarł 6 stycznia 1874 roku. Biografowie (T. Łepkowski, J. S. Harbut) twierdzą, że brak dokumentów potwierdzających, jakoby podczas powstania
listopadowego warczanin został pułkownikiem, natomiast wiadomo, że osiągnął stopień majora. Za znamienny należy uznać fakt, że sam poczciwy Piotr, będąc więźniem stanu, podawał, że jest majorem. Na grobie widnieje także niepoprawna data śmierci. Wysocki to postać nie do końca jeszcze poznana.

dr Remigiusz Wysocki (za oWysockim.pl)

http://niezlomni.com/?p=2430

Obchody 100-lecia Powstania Listopadowego - Warszawa 1930

Pieśń, która połączyła pokolenia. Od Powstania Listopadowego do Solidarności [wideo]

lis 29, 2013
Admin
Pieśni
0

fot. Radio Szczecin

„Sadźmy róże”

Sadźmy, przyjacielu, róże!

Długo jeszcze, długo światu

Szumieć będą śnieżne burze:

Sadźmy je przyszłemu latu!

My, wygnańcy stron rodzinnych,

Może już nie ujrzym kwiatu,

A więc sadźmy je dla innych,

Szczęśliwszemu sadźmy światu!

Jakże los nasz piękny, wzniosły!

Gdzie idziemy — same głogi,

Gdzieśmy przeszli — róże wzrosły;

Więc nie schodźmy z naszej drogi!

Idźmy, szczepmy! Gdy to znuży,

Świat wiecznego wypocznienia

Da nam milszy kwiat od róży:

Łzy wdzięczności i wspomnienia.

wykonanie:

Andrzej Kołakowski

Aleksandra Lis

Kazimierz Zagórski

Utwór narodził się pod koniec 1831 r. w Mikołajowicach koło Wojnicza pod Tarnowem.
Tam, w dworku Józefa Tetmajera, przebywał Goszczyński przez okres
kilkunastu miesięcy (1831–1832), zmuszony do opuszczenia Królestwa
Polskiego. W oryginale wiersza, pod tytułem, znajduje się
dedykacja „Do M. S.”. Adresatem ukrytym w inicjałach był Michał
Szwejcer, który razem z Sewerynem Goszczyńskim uczestniczył w szturmie
na Belweder (1830).

Do wiersza Goszczyńskiego dodano melodię nieznanego autora i tak powstała pieśń spopularyzowana pod tytułem Sadźmy róże. Melodia ta pochodzi z pieśni, którą wcześniej śpiewali zesłańcy gnani na Sybir.

W latach 1939–1945 utwór Seweryna Goszczyńskiego (w nieco
zmienionej wersji) rozpowszechniony był wśród szerokich kręgów
młodzieży. Warszawska Chorągiew Harcerek obrała sobie tę pieśń jako
hymn. Po stu pięćdziesięciu latach strofy tej pieśni odżyły także w
patriotycznym repertuarze śpiewów „Solidarności”

W nocy z 29 na 30 listopada 1830 r. w Warszawie
rozpoczęło się Powstanie Listopadowe - zryw niepodległościowy skierowany
przeciwko rosyjskiemu zaborcy. Przez 10 miesięcy 140 tys. ludzi
prowadziło walkę z największą potęgą militarną Europy, odnosząc w niej
poważne, lecz przejściowe sukcesy.

Rozpoczęte w listopadową noc powstanie narodowe było największym wysiłkiem zbrojnym w polskich walkach wyzwoleńczych XIX wieku.

CZYTAJ TEŻ: Pokazali,
jak bić Moskala”. Tygodnik „wSieci” poleca w najnowszym wydaniu dodatek
specjalny o najważniejszych bitwach powstania listopadowego

Wybuch Powstania Listopadowego poprzedziło utworzenie w 1828 roku
tajnego sprzysiężenia w Szkole Podchorążych Piechoty w Warszawie, na
czele którego stanął ppor. Piotr Wysocki. Powstanie organizacji było
konsekwencją  pogarszającej się sytuacji politycznej w Królestwie
Polskim.

Sprzysiężenie, liczące ok. 200 członków i mające kontakty ze
środowiskiem studenckim, rozpoczęło przygotowywania do wystąpienia
zbrojnego. Spiskowcy zamierzali opanować stolicę i oddać władzę w
ręce polityków cieszących się zaufaniem społecznym. Dlatego też
sprzysiężenie Wysockiego nie stworzyło wyraźnego programu
społeczno-politycznego, ani nie przygotowało władz przyszłego powstania.

Rok
1830 przyniósł w Królestwie Polskim radykalizację nastrojów wśród
robotników i rzemieślników, wynikającą m.in. ze wzrostu cen żywności i
pojawiającego się bezrobocia. W stolicy dochodziło do drobnych
rozruchów, a nawet strajków. Ta sytuacja wpłynęła na postawę spiskowców.
Zaczęli oni liczyć na wsparcie warszawiaków w chwili rozpoczęcia walk.

Na
wzrost napięcia w Królestwie Polskim, a w rezultacie również na wybuch
powstania, duży wpływ miały także wydarzenia rozgrywające się w Europie.
W lipcu wybuchła rewolucja we Francji, a w sierpniu Belgowie rozpoczęli
walkę o niepodległość, której celem było oderwanie się od Holandii. Te
wystąpienia, jako sprzeczne z ustaleniami Kongresu Wiedeńskiego,
skłoniły cara Mikołaja I do rozpoczęcia przygotowań do zbrojnej
interwencji przeciwko Belgii i ewentualnie Francji.

Ogłoszenie
19 i 20 listopada 1830 roku rozkazu stawiającego w stan pogotowia armię
rosyjską i Wojsko Polskie zasadniczo wpłynęło na decyzję przywódców
tajnej organizacji Wysockiego o podjęciu natychmiastowych działań w celu
rozpoczęcia powstania.

Reakcja ta wywołana była nie tylko obawą przed wspólną walką z
żołnierzami rosyjskimi przeciwko Francuzom i Belgom. Zdaniem historyków
spiskowcy domyślali się, że projektowana wyprawa wojenna stanowiła
zasłonę dymną przed wprowadzeniem do Królestwa oddziałów rosyjskich
celem pacyfikacji kraju, zniesieniu konstytucji i likwidacji Wojska
Polskiego. Ponadto część członków sprzysiężenia zdawała sobie sprawę, że
policja wykryła niektóre jego ogniwa i wkrótce nastąpić mogą
aresztowania.

Wybuch powstania wyznaczono na 29 listopada na godz. 18. Początek nocy listopadowej tak opisywał ppor. Piotr Wysocki:

O godzinie szóstej dano znak jednoczesnego rozpoczęcia wszystkich
działań wojennych przez zapalenie browaru na Solcu w bliskości koszar
jazdy rosyjskiej. Wojska polskie ruszyły z koszar do wskazanych
stanowisk. Ja pośpieszyłem do koszar podchorążych. W salonie
podchorążych odbywała się wtenczas lekcja taktyki. Wbiegłszy do sali,
zawołałem na dzielną młodzież: +Polacy! Wybiła godzina zemsty.
Dziś umrzeć lub zwyciężyć potrzeba! Idźmy, a piersi wasze niech będą
Termopilami dla wrogów!+. Na tę mowę i z dala grzmiący głos: +Do broni!
Do broni!+, młodzież porwała karabiny, nabiła je i pędem błyskawicy
skoczyła za dowódcą. Było nas stu sześćdziesięciu kilku!.

W nocy z 29 na 30 listopada spiskowcom nie udało się
zrealizować wszystkich zamierzeń. Grupie spiskowców atakującej Belweder z
Ludwikiem Nabielakiem i Sewerynem Goszczyńskim na czele nie powiodła
się próba pojmania wielkiego księcia Konstantego. Część konspiratorów
nie widząc umówionego sygnału do rozpoczęcia walki, jakim było
podpalenie browaru na Solcu, nie przystąpiła do działania lub uczyniła
to z opóźnieniem. Pożar natomiast zaalarmował oddziały rosyjskie. W tym
czasie w Warszawie stacjonowało 6,5 tys. żołnierzy rosyjskich i 9,8 tys.
polskich.

Podchorążowie z Łazienek po krótkich walkach z
przeważającymi liczebnie oddziałami rosyjskimi musieli przebijać się w
stronę pl. Trzech Krzyży. Idąc przez Nowy Świat i Krakowskie
Przedmieście zamieszkane przez bogate mieszczaństwo i arystokrację
wznosili okrzyki "Do broni, Polacy!", jednak reakcją na ich wezwania
było jedynie zamykanie bram i okiennic. Napotykani przez spiskowców
wyżsi oficerowie polscy odmawiali udziału w "młodzieńczej awanturze" i
nie chcieli stanąć na czele powstania. Część z nich za swój sprzeciw
zapłaciła śmiercią. W Noc Listopadową zginęło z rąk spiskowców sześciu
polskich generałów: Maurycy Hauke, Stanisław Trębicki, Stanisław
Potocki, Ignacy Blumer, Tomasz Siemiątkowski i Józef Nowicki oraz kilku
innych polskich oficerów.

Piotr Wysocki wciąż jednak liczył na
pozyskanie mieszkańców Starego Miasta, dlatego kierował się w stronę
Arsenału. Miał także nadzieję, że oficerowie należący do sprzysiężenia
zdołają przeciągnąć na stronę powstania większość oddziałów Wojska
Polskiego. Część regularnych oddziałów polskich rzeczywiście
opowiedziała się za powstaniem, jednak wiele polskich jednostek było
zdezorientowanych i albo zajęło stanowisko neutralne albo pozostało pod
komendą ks. Konstantego.

Momentem zwrotnym Nocy Listopadowej stało się zdobycie przez warszawski lud Arsenału.
Nastąpiło to ok. godz. 21 przy współudziale żołnierzy 4. pułku
piechoty. Po północy jednostki Wojska Polskiego popierające insurekcję
razem z uzbrojonym ludem opanowały rejon Starego Miasta, Arsenału i
Powiśla, kontrolując także mosty oraz Pragę.

Z kolei oddziały
rosyjskie i jednostki polskie wierne wielkiemu księciu Konstantemu
znajdowały się na północy w okolicach pl. Broni oraz na południu w al.
Ujazdowskich, gdzie dowodził sam ks. Konstanty. Neutralne jednostki
polskie stały na placach: Bankowym, Saskim i Krasińskich.

W ciągu
nocy powstańcy opanowywali kolejno: Leszno oraz place Bankowy i Saski.
Ok. godz. 8 rano w ich rękach znajdowało się już całe miasto z wyjątkiem
pl. Broni i al. Ujazdowskich. Wielki książę Konstanty nie zdecydował
się na szturmowanie stolicy i wycofał wierne sobie oddziały do Wierzbna.

30 listopada Warszawa była wolna, ale jej społeczeństwo - podzielone.
Najważniejszym wówczas pytaniem było, czy podejmować otwartą walkę z
Rosją, czy też szukać z nią kompromisu.

Warszawski lud opowiadał się za walką. Jednak wobec braku rządu
powstańczego władzę przejęli konserwatyści. Próby negocjacji z ks.
Konstantym, podjęte przez Radę Administracyjną, która nie wierzyła w
powodzenie powstania i liczyła na porozumienie z księciem, zostały
storpedowane przez klub patriotyczny złożony głównie z inteligencji, na
czele którego stanął Joachim Lelewel, a jednym z najaktywniejszych
członków był Maurycy Mochnacki.

Na skutek nacisków klubu 3
grudnia 1830 roku powołano Rząd Tymczasowy, na czele którego stanął ks.
Adam Jerzy Czartoryski, a w jego skład wszedł m.in. Lelewel. Rokowania z
ks. Konstantym zakończono ustaleniem, iż znajdujące się przy nim
jednostki polskie wrócą do Warszawy, natomiast sam książę razem z
wojskami rosyjskimi odejdzie w stronę granicy.

http://wpolityce.pl/artykuly/68388-polacy-wybila-godzina-zemsty-dzis-umr...

Warszawianka 1831 - tekst piosenki

Oto dziś dzień krwi i chwały

Oby dniem wolności był

W tęczę Franków Orzeł Biały

Patrząc lot swój w niebo wzbił

Słońcem lipca podniecany

Woła na nas z górnych stron :

Powstań Polsko, skrusz kajdany

Dziś Twój tryumf, albo zgon!



Hej, kto Polak na bagnety!

Żyj swobodo, Polsko Żyj!

Takim hasłem cnej podniety

Trąbo nasza wrogom grzmij

Trąbo nasza wrogom grzmij.



Na koń!- woła Kozak mściwy,

Karcić bunty Polskich rot,

Bez Bałkanów są ich niwy,

Wszystko zmiecie jeden lot!

Stój! za Bałkan pierś ta stanie,

Car wasz marzy płony łup

Z wrogów naszych nie zostanie

Na tej ziemi, chyba trup!



Droga Polsko Dzieci twoje

Dziś szczęśliwych doszły chwil

Od tych sławnych, gdy ich boje

Wieńczył Kremli, Tybr i Nil.

Lat dwadzieścia nasze męże

Los po obcych ziemiach siał,

Dziś, o Matko, kto poleżę,

Na Twym łonie będzie spał.



Stań Kościuszko! Ugodź w serca

Co litością mamić śmią

Znał tę litość ów morderca,

Który Pragę zalał krwią?

Niechaj krew ta krwią dziś płaci

Niech nie zrosi grunt, zły gość

Laur męczeński naszych braci

Bujniej po niej będzie rość.



Toć Polaku bój zacięty,

Uledz musi dumny car,

Pokaż jemu pierścień święty,

Nieugiętych Polek dar.

Niech to godło ślubów drogich

Wrogom naszym ruszy grób

Niech krwią zlane w bojach srogich

Nasz z wolnością świadczy ślub.



O, Francuzi! Czyż bez ceny

Rany nasze dla was są?

Z pod Marengo, Lipska, Waterloo

Świat was zdradzał, my dotrwali,

Śmierć czy tryumf, my gdzie wy!

Bracia! my wam krew dawali,

Dziś wy dla nas nic- prócz łzy?



Wy przynajmniej, coście legli,

W obcych krajach za kraj swój,

Bracia nasi, z grobów zbiegli,

Błogosławcie bratni bój.

Lub zwyciężem, lub gotowi,

Z trupów naszych tamę wznieść

By krok spóźnić olbrzymowi,

Co chce światu pęta nieść.



Grzmijcie bębny, ryczcie działa

Dalej dzieci w gęsty szyk

Wiedzie hufce wolność, chwała,

Tryumf błyska w ostrzu pik!

Leć nasz Orle w górnym pędzie,

Sławie, Polsce, światu służ!

Kto przeżyje wolnym będzie,

Kto umiera wolny już.

Nie będę bronił rozpoczęcia powstania w 1830 roku, chcę tylko wyjaśnić jego genezę, jego przyczynę. Był nią: honor.
Gdybym jeszcze – co zresztą jest niemożliwe – układał jakąś konstytucję, to bym żądał umieszczenia w niej artykułu następującego: „Minister spraw zagranicznych dopuszczający do wojny zakończonej klęską ulega karze śmierci; wódz naczelny podejmujący się dowodzenia wojskami w wojnie zakończonej klęską ulega karze śmierci”.

Doświadczenia historyczne Polaków wskazują, że taki artykuł w konstytucji jest konieczny.

Nie będę więc bronił rozpoczęcia powstania w 1830 roku, chcę tylko wyjaśnić jego genezę, jego przyczynę.

Był nią: honor.

Powstanie wywołał jeden człowiek, który naród polski upokarzał i lżył.

Aby ten dramat historyczny jeszcze bardziej uczynić niesamowitym, dodajmy do powyższego jeszcze jedno stwierdzenie:

Człowiek, który obrażał honor Polaków w tak dotkliwy sposób, że aż spowodował wojnę polsko-rosyjską, kochał Polaków.

I jeszcze jedno stwierdzenie koszmarne:

Polacy wiedzieli, że on ich kocha.

Mowa tu jest o wielkim księciu Konstantym, który nie będąc oficjalnie namiestnikiem Królestwa Polskiego, de facto zastępował cesarza w Warszawie i ze swej władzy korzystał na sposób rosyjski, to jest nie licząc się z żadnym prawem.

Jak wiadomo w roku 1815 na Kongresie Wiedeńskim podzielono znów Polskę, przy tym pewna część dawnego zaboru pruskiego i pewna część zaboru austriackiego oddana została Aleksandrowi I, który proklamował na tych terytoriach Królestwo Polskie, ogłosił bardzo rozsądną i bardzo liberalną konstytucję i budził nadzieje Polaków, że przyłączy do tego Królestwa także ziemie dawnego Wielkiego Księstwa Litewskiego, z których się składał zabór rosyjski.

(...) najgłówniejszą, najistotniejszą i najsilniejszą cechą charakteru Konstantego stanowiło to, że był on przede wszystkim pasjonatem, że wpadał co chwila w despotyczne pasje, których nie był w stanie opanować, choć później tego żałował.

Niemcewicz opowiada, jak ubliżał głośno oficerom, jak kazał bić pałkami żołnierzy, jak napotkanych ludzi kazał okładać kijami za to, że mieli jakiś guzik niedopięty, lub za to, że go nie poznali i nie oddali ukłonu. Spotkało to na przykład jakichś dwóch szlachciców, którzy z głowami otulonymi w chusty przed mrozem jechali do Warszawy i do głowy im nie przychodziło, że ich sanie mijają sanie wielkiego księcia. A Konstanty kazał ich zatrzymać, bić i aresztować.

Jedna z pierwszych rozmów wielkiego księcia, zacytowana przez Niemcewicza, z prezydentem Warszawy pokazuje nam dokładnie despotyzm rosyjski wielkiego księcia i polskie reakcje.

Wielki książę oskarża prezydenta, że nic nie uczynił, aby krawcy warszawscy wykonali jego, wielkiego księcia, rozkaz:

– Gdzie są krawcy?

– W mieście.

– Czemu nie robią?

– Bo zapłata mała.

– Czemu ich nie przymusisz?

– Bo mają swoje prawa.

– Jesteś chłystek.

– Nie jestem, Mości Książę, nie jesteśmy tutaj w Azji ani w Syberii.

– Idź precz, pójdziesz pod straż.

Mnożyły się samobójstwa wywołane tym, że wielki książę publicznie znieważał i lżył oficerów i żołnierzy.

Niejaki Wilczek, który mając lat siedemnaście był takim bohaterem na polu bitwy, że Napoleon własny order Legii Honorowej z piersi sobie odpiął i jemu oddał, popełnił samobójstwo i zostawił list, który oddano wielkiemu księciu. W tym liście pisał:

„...obelgi zadawane nam przez Wielkiego Księcia są takie, że je krew tylko zmazać może; przyjść może chwila, gdzie uniesienia mego nie będę mógł być panem, wolę więc się zgładzić, niż na nieszczęśliwy, lecz nie skażony dotąd mój naród rzucić plamę zabójstwa...”

Jak tu widzimy, że są to wiosenne czasy romantyzmu.

Samobójstwa oficerów były – powtarzam – bardzo częste i robiły na wielkim księciu Konstantym wrażenie ogromne. Tak samo jak w pasji gniewu kazał bić kijami, znieważał i lżył wszystkich, tak samo nie miał umiaru w przepraszaniu i kajaniu się.

Jeden porucznik powiesił się, ale go odratowano. Zawiadomiono o tym wielkiego księcia, który był w łóżku. Odstępujemy tu narrację Niemcewiczowi:

„Wystawić sobie można, jakie było porucznika zdziwienie, gdy spostrzegą przed sobą Wielkiego Kniazia, z przerażeniem mówiącego do niego:

– Nie jak Wielki Książę, lecz jako człowiek przychodzę do ciebie, abyś mi darował urazę. Jeśli nie darujesz, to kiedyż chcesz bić się ze mną?

– Nie chcę ja bić się z bratem króla mego – odpowiedział oficer – o to go tylko proszę, by honor wojska polskiego więcej ochraniał.

– No, to pocałujże mnie – przydał Wielki Książę”. Konstanty wiele razy podwładnym ofiarowywał pojedynki z sobą. Kiedyś przed oficerami rosyjskimi wypowiadał tę propozycję i jeden z oficerów, Łunin, wyskoczył z szeregu i zawołał:

„Trop d’honneur, Votre Altesse Impériale, pour refuser”.

Do pojedynku jednak nie doszło i Łunin odpokutował swój wybryk.

Wśród głosów polskich częste protesty przeciw wielkiemu księciu są połączone z wyrazami lojalności wobec cesarza Aleksandra I, o którym powszechnie myślano, że zwróci Polsce granice Dźwiny i Dniepru. Generał Chłopicki, dawny oficer napoleoński, oświadczył:

„Służyć będę królowi memu, ile zechce, ale pod jednym warunkiem, że nigdy nie będę pod komendą Wielkiego Księcia”.

Jak wielki książę Konstanty jedzie do Petersburga, to tam z kolei lży Rosjan i stawia im Polaków za wzór; pułkowi gwardii powiedział, że nie jest wart liniowego pułku wojska polskiego.

Autor pracy niniejszej całe życie studiował powstanie listopadowe i miał zmienny stosunek do niego. Powstanie to osłoniło Francję Ludwika Filipa przed planowaną przez Mikołaja I interwencją, podobnie jak powstanie kościuszkowskie bodajże uratowało rewolucję francuską. Taki altruizm nie jest oczywiście dobrą polityką narodową. Poza tym, jeżeli koniecznie należało robić powstanie, to trzeba było z nim wystąpić albo w roku 1825, albo poczekać do 1855, czyli do czasów, kiedy Rosja wojowała z Turkami. Ostatnio interesuje mnie głównie problem następujący: oto powstanie wywołała młodzież, wierząca w zwycięstwo, i ta młodzież na kolanach upraszała ludzi starszych, niewierzących w powstanie, aby objęli nad nim kierownictwo. Dało to fatalne skutki. Generał Prądzyński, uznany przez niemieckich naukowców wojskowych za talent wojskowy klasy pierwszej, twierdził, że powstanie z miejsca prowadzone energicznie mogło mieć szanse zwycięstwa. Publicysta polski, do którego mam najwięcej szacunku, pisząc o powstaniu listopadowym powołał się na słowa Puszkina:

„A szczęście było tak bliskie, tak możliwe...”

Nie wierzę w to co prawda, ale dość tych uwag ogólnych.

(...)

Stanisław Cat-Mackiewicz

Fragment książki "Dom Radziwiłłów", wyd. Universitas, Kraków 2012.

Portal KRESY.PL jest patronem medialnym wydania „Pism wybranych” Stanisława Cata-Mackiewicza w krakowskim wydawnictwie Universitas.

http://www.universitas.com.pl/katalog/kat_168

http://www.kresy.pl/kresopedia,historia,zabory?zobacz%2Fhonor-polakow

Komendant, Naczelnik, Marszałek. Józef Piłsudski i jego czasy

WIECZNA CZEŚĆ I CHWAŁA
BOHATEROM POWSTANIA LISTOPADOWEGO!

Pozwolę sobie dołączyć:

bardzo dziękuję :)

Dziś, we Wrocławiu Grzegorz Braun mówił o genezie Powstania Listopadowego. Jego dociekania zmieniają nasz pogląd na tę "rewolucję". Muzyczna ilustracją tego wydarzenia jest nieśmiertelna Etiuda rewolucyjna Fryderyka Chopina, który oderwany od rodziny " piorunował po fortepianie".

CHWAŁA BOHATEROM!

Ja również dziękuję całym sercem za ten Wpis... za zapalony Znicz Pamięci i Chwały dla Nich...
Tak niewiele możemy dla Nich zrobić...
Właściwie możemy... i powinniśmy... wywalczyć NIEPODLEGŁOŚĆ Ojczyzny...

***
Dobranoc... Do Lepszego Jutra...:) także Wszystkim Tu obecnym...

zaraz wrzucę , już widziałam w sieci filmik.

Intix - możemy zrobić dla Nich , dla nas i dla tych, którzy przyjdą tylko jedno - PAMIĘĆ !

Pozdrawiam serdecznie

Film zrealizowany dla upamiętnienia 180-tej rocznicy wybuchu Powstania Listopadowego z inicjatywy Studenckiego Koła Historycznego Wojskowej Akademii Technicznej.

pięknie dziękuję za Pana uzupełnienie notki.

Czy dzisiaj Polacy nie mają identycznej sytuacji i powodów do buntu?

"Wzmogły się prześladowania organizacji niepodległościowych .Car Aleksander I Pawłowicz w 1819 roku wprowadził cenzurę prewencyjna. Tenże sam Aleksander I wprowadził zakaz organizowania zgromadzeń"

Pozdrawiam serdecznie

Rocznica powstania na Kopnej Górze

Na jedynym w Polsce cmentarzu wojennym powstańców listopadowych na Kopnej Górze w Sokołdzie odbyły się wczoraj uroczystości 183. rocznicy wybuchu Powstania Listopadowego.

Obchody po raz pierwszy na tym poświęconym we wrześniu powstańczym mauzoleum zorganizowała parafia wojskowa pw. Świętego Jerzego w Białymstoku oraz dowództwo Garnizonu Białystok. Uroczystości na powstańczym cmentarzu miały ceremoniał wojskowy z asystą żołnierzy z 18. Pułku Rozpoznawczego w Białymstoku. Obecne były liczne poczty sztandarowe wojewódzkich oddziałów m.in. Lasów Państwowych, Policji, Straży Pożarnej i Służby Celnej. Nie zabrakło przedstawicieli IPN, harcerstwa, władz wojewódzkich i gminy Supraśl, na terenie której położony jest cmentarz.

– Tym dzisiejszym uroczystym i modlitewnym spotkaniem na cmentarzu wojennym powstańców listopadowych na Kopnej Górze rozpoczynamy piękną tradycję obchodzenia w tym miejscu, już każdego roku, kolejnych rocznic – powiedział podczas przemówienia Radosław Dobrowolski, burmistrz Supraśla.

Na Kopnej Górze będą też organizowane rocznice bitwy, jaka rozegrała się tu 7 lipca 1831 roku. W rezultacie niespodziewanego ataku wojsk rosyjskich oddział płk. Józefa Zaliwskiego został rozbity. Moskale dobijali rannych, ciała obdarli z mundurów i pogrzebali stłoczone w jednej jamie grobowej. Jamę tę w 2009 r. udało się odnaleźć członkom Stowarzyszenia Collegium Suprasliensis. Było w niej 46 szkieletów. 15 września złożono je w trumnach na cmentarzu na Kopnej Górze.

Cmentarz zaprojektowała prof. Jadwiga Szczykowska-Załęska. Projekt zatwierdziła i dofinansowała Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa. Mauzoleum ma kształt niewielkiego cmentarza wojennego, na którym znajdują się mogiły, w formie głazów z krzyżami Księstwa Warszawskiego.
http://www.naszdziennik.pl/wp/61101,rocznica-powstania-na-kopnej-gorze.html

ONR Brygada Mazowiecka (Obóz Narodowo-Radykalny): Capstrzyk z okazji Powstania Listopadowego przy Reducie Ordona.

Działacze
Brygady Mazowieckiej ONR wraz ze Stowarzyszeniem Reduta Ordona , w dniu
30 11.13. wzięli udział w skromnych uroczystościach, upamiętniających
wybuch...

Rocznica Wybuchu Powstania Listopadowego na Olszynce Grochowskiej — w Olszynka Grochowska.

OBCHODY 183 ROCZNICY WYBUCHU POWSTANIA LISTOPADOWEGO — w Olszynka Grochowska.

Olszynka – polskie Termopile

Czas upamiętnić pole bitwy grochowskiej
– zapomniany skarb Warszawy,
na którym 183 lata temu zginęło 17 tys. osób – piszą Andrzej
Melak i Łukasz Kudlicki

Andrzej Melak, Łukasz Kudlicki

Andrzej Melak - przewodniczący Kręgu Pamięci Narodowej radny m.st. Warszawy. Łukasz Kudlicki - Krąg Pamięci Narodowej.

Wiersz Artur Oppman

Wczoraj (30.11) na uroczystościach związanych z 184. rocznicą wybuchu
Powstania Listopadowego, delegacja Rembertowsko-Grochowska obecna z
wieńcem herbowym




--------------------------------

"Polacy! Wybiła godzina zemsty. Dziś umrzeć lub zwyciężyć potrzeba!". Mija 188 lat od wybuchu Powstania Listopadowego

W Kopnej Górze upamiętniono rocznicę wybuchu powstania listopadowego

Na Cmentarzu Powstańców Listopadowych w Kopnej Górze (Podlaskie)
upamiętniono w piątek 190. rocznicę wybuchu tego powstania. Spoczywają
tam szczątki żołnierzy, którzy zginęli w walkach pod Sokołdą w 1831
roku.

Dzień Podchorążego

Wojsko Polskie obchodzi dziś Dzień Podchorążego, święto
ustanowiono na pamiątkę wydarzeń z 29 listopada 1830 roku. Tego dnia
podoficerowie Szkoły Podchorążych Piechoty w Warszawie zainicjowali
akcję powstańczą atakiem na Belweder. Wówczas była to siedziba
rosyjskiego dowódcy Armii Polskiej, Pawłowicza Romanowa. Tak rozpoczęło
się Powstanie Listopadowe.

190 lat temu wybuchło Powstanie Listopadowe. "Polacy! Wybiła godzina zemsty. Dziś umrzeć lub zwyciężyć potrzeba!"

190 lat temu, wieczorem 29 listopada 1830 r., w Warszawie
wybuchło Powstanie Listopadowe – zryw niepodległościowy skierowany
przeciwko rosyjskiemu zaborcy. Przez 10 miesięcy 140 tys. żołnierzy
prowadziło bój z najsilniejszą potęgą militarną Europy, odnosząc w niej
poważne, ale niewykorzystane sukcesy. Rozpoczęta insurekcja narodowa
było największym wysiłkiem zbrojnym w polskich walkach wyzwoleńczych
XIX w.

Przygotowania do powstania

Wybuch
Powstania Listopadowego poprzedziło utworzenie w 1828 r. tajnego
sprzysiężenia w Szkole Podchorążych Piechoty w Warszawie, na którego
czele stanął ppor. Piotr Wysocki. Utworzenie organizacji było
konsekwencją pogarszającej się sytuacji politycznej w Królestwie
Polskim. Sprzysiężenie, liczące ok. 200 członków i mające kontakty
ze środowiskiem studenckim, rozpoczęło przygotowania do wystąpienia
zbrojnego. Spiskowcy zamierzali opanować stolicę i oddać władzę w ręce
polityków cieszących się zaufaniem społecznym, nazywanych starszymi
w narodzie, m.in. Juliana Ursyna Niemcewicza, Joachima Lelewela, Romana
Sołtyka, Józefa Chłopickiego, Ludwika Paca. Dlatego też sprzysiężenie
Wysockiego nie przedstawiło wyraźnego programu społeczno-politycznego
ani nie przygotowało władz przyszłego zrywu.

Rok 1830 przyniósł
w Królestwie Polskim radykalizację nastrojów wśród robotników
i rzemieślników, wynikającą m.in. ze wzrostu cen żywności
i z pojawiającego się bezrobocia. W stolicy dochodziło do drobnych
rozruchów, strajków, a nawet ulicznych utarczek z oficerami rosyjskimi.
Ta sytuacja wpłynęła na postawę spiskowców. Zaczęli liczyć na wsparcie
warszawiaków w chwili rozpoczęcia starć.

Na wzrost napięcia
w Królestwie Polskim, a w rezultacie również na wybuch powstania, duży
wpływ miały także wydarzenia rozgrywające się w Europie. W lipcu
wybuchła rewolucja we Francji, a w sierpniu Belgowie rozpoczęli walkę
o niepodległość, której celem było oderwanie się od Holandii.
Te wystąpienia, jako sprzeczne z ustaleniami Kongresu Wiedeńskiego,
skłoniły cara Mikołaja I do rozpoczęcia przygotowań do zbrojnej
interwencji przeciwko Belgii i ewentualnie Francji.

Rozkaz

Ogłoszenie
19 i 20 listopada 1830 r. rozkazu stawiającego w stan pogotowia armię
rosyjską i Królestwa Polskiego zasadniczo wpłynęło na decyzję przywódców
tajnej organizacji Wysockiego o podjęciu natychmiastowych działań
w celu rozpoczęcia powstania. Reakcja ta wywołana była nie tylko obawą
przed wspólną walką z żołnierzami rosyjskimi przeciwko Francuzom
i Belgom. Zdaniem historyków spiskowcy domyślali się, że projektowana
wyprawa wojenna stanowiła zasłonę dymną przed wprowadzeniem do Królestwa
oddziałów rosyjskich w celu pacyfikacji kraju, zniesienia konstytucji
i likwidacji wojska polskiego. Ponadto część członków sprzysiężenia
zdawała sobie sprawę, że policja wykryła niektóre jego ogniwa i wkrótce
mogłyby nastąpić aresztowania.

Wybuch powstania

Wybuch zrywu wyznaczono na 29 listopada na godz. 18. Początek Nocy Listopadowej tak opisywał ppor. Piotr Wysocki:

O godzinie
szóstej dano znak jednoczesnego rozpoczęcia wszystkich działań
wojennych przez zapalenie browaru na Solcu w bliskości koszar jazdy
rosyjskiej. Wojska polskie ruszyły z koszar do wskazanych stanowisk.
Ja pośpieszyłem do koszar podchorążych. W salonie podchorążych odbywała
się wtenczas lekcja taktyki. Wbiegłszy do sali, zawołałem na dzielną
młodzież: Polacy! Wybiła godzina zemsty. Dziś umrzeć lub zwyciężyć
potrzeba! Idźmy, a piersi wasze niech będą Termopilami dla wrogów!.
Na tę mowę i z dala grzmiący głos: Do broni! Do broni!, młodzież porwała
karabiny, nabiła je i pędem błyskawicy skoczyła za dowódcą. Było nas
stu sześćdziesięciu kilku.

W nocy
z 29 na 30 listopada spiskowcom nie udało się zrealizować wszystkich
zamierzeń. Grupie atakującej Belweder z Ludwikiem Nabielakiem
i Sewerynem Goszczyńskim na czele nie powiodła się próba pojmania lub
zamordowania wielkiego księcia Konstantego.

Wszelkie
nadzieje i kalkulacje Wysockiego i jego podkomendnych opierały się
na założeniu, że należy zabić księcia Konstantego. Dążyli do spalenia
mostów między Warszawą a Petersburgiem. Wysocki zakładał, że bez
popełnienia tego morderstwa dojdzie do przejęcia władzy przez kręgi
konserwatywne, które ponad głowami buntowników, którym przewodzi
podporucznik, porozumieją się z carem i zakończą powstanie

— zauważył w rozmowie z PAP prof. Michał Kopczyński z UW i Muzeum Historii Polski.

Część
konspiratorów nie widząc umówionego sygnału do rozpoczęcia walki, jakim
było podpalenie browaru na Solcu, nie przystąpiła do działania lub
uczyniła to z opóźnieniem. Pożar natomiast zaalarmował oddziały
rosyjskie. W tym czasie w Warszawie stacjonowało 6,5 tys. żołnierzy
rosyjskich i 9,8 tys. polskich. Podchorążowie z Łazienek po krótkich
starciach z przeważającymi liczebnie oddziałami rosyjskimi musieli
przebijać się w stronę pl. Trzech Krzyży. Idąc przez Nowy Świat
i Krakowskie Przedmieście zamieszkane przez bogate mieszczaństwo
i arystokrację, wznosili okrzyki „Do broni, Polacy!”, jednak reakcją
na ich wezwania było jedynie zamykanie bram i okiennic. Napotykani przez
spiskowców wyżsi rangą oficerowie polscy odmawiali udziału
w „młodzieńczej awanturze” i nie chcieli stanąć na czele insurekcji.
Część z nich za swój sprzeciw zapłaciła życiem. W Noc Listopadową
zginęło z rąk spiskowców sześciu polskich generałów: Maurycy Hauke,
Stanisław Trębicki, Stanisław Potocki, Ignacy Blumer, Tomasz
Siemiątkowski i Józef Nowicki oraz kilku innych polskich oficerów.
Wysocki miał także nadzieję, że oficerowie należący do sprzysiężenia
zdołają przeciągnąć na stronę powstania większość oddziałów Wojska
Polskiego. Część regularnych oddziałów polskich rzeczywiście
opowiedziała się za zrywem, jednak wiele polskich jednostek było
zdezorientowanych i albo zajęło stanowisko neutralne, albo pozostało pod
komendą księcia Konstantego.

„Drugie powstanie warszawskie”

Piotr
Wysocki wciąż jednak liczył na pozyskanie mieszkańców Starego Miasta,
dlatego kierował się w stronę Arsenału. W rozmowie z PAP historyk
wojskowości dr Adam Buława określił skalę insurekcji jako „drugie
powstanie warszawskie”, nawiązujące do wciąż żywego w pamięci pierwszego
zrywu mieszkańców Warszawy przeciw rosyjskim okupantom w kwietniu 1794
r. Momentem zwrotnym Nocy Listopadowej stało się zdobycie przez
warszawski lud Arsenału. Nastąpiło to ok. godz. 21 przy współudziale
żołnierzy uwielbianego przez warszawiaków 4. Pułku Piechoty. Po północy
jednostki Wojska Polskiego popierające insurekcję razem z uzbrojonym
ludem opanowały rejon Starego Miasta, Arsenału i Powiśla, kontrolując
także most oraz Pragę.

W tym czasie oddziały rosyjskie
i jednostki polskie wierne wielkiemu księciu Konstantemu znajdowały się
na północy w okolicach pl. Broni oraz na południu w Al. Ujazdowskich,
gdzie dowodził sam ks. Konstanty. Neutralne jednostki polskie stały
na placach: Bankowym, Saskim i Krasińskich. Mimo przewagi wobec
niezorganizowanego ruchu podchorążych książę Konstanty nie zdecydował
się na szybkie stłumienie rewolty. Uważał, że „awanturę” muszą zakończyć
sami Polacy.

W ciągu nocy powstańcy opanowywali kolejno: Leszno
oraz place Bankowy i Saski. Ok. godz. 8 rano w ich rękach znajdowało się
już całe miasto z wyjątkiem pl. Broni i Al. Ujazdowskich. Wielki książę
Konstanty nie zdecydował się na szturmowanie stolicy i wycofał wierne
sobie oddziały do Wierzbna.

Wolna stolica, podzielone społeczeństwo

30 listopada
Warszawa była wolna, ale jej społeczeństwo – podzielone. Najważniejszym
wówczas pytaniem było, czy podejmować otwartą walkę z Rosją, czy też
szukać z nią kompromisu. Jeszcze w nocy zebrała się Rada Administracyjna
Królestwa Polskiego. Wydana przez nią odezwa nawoływała do umiarkowania
i spokoju. Dążenie do wygaszenia zrywu wzbudziło niechęć podchorążych
i ludu Warszawy. Jednak wobec braku rządu powstańczego władzę przejęli
konserwatyści. Próby negocjacji z ks. Konstantym, podjęte przez Radę
Administracyjną, która nie wierzyła w powodzenie powstania i liczyła
na porozumienie z księciem, zostały storpedowane przez klub patriotyczny
złożony głównie z inteligencji, na którego czele stanął Joachim
Lelewel, a jednym z najaktywniejszych członków był Maurycy Mochnacki.

Rząd Tymczasowy

Na skutek
nacisków klubu 3 grudnia 1830 r. powołano Rząd Tymczasowy pod
przewodnictwem ks. Adama Jerzego Czartoryskiego, a w jego skład wszedł
m.in. Lelewel. Rokowania z ks. Konstantym zakończono ustaleniem,
iż znajdujące się przy nim jednostki polskie wrócą do Warszawy, sam
książę natomiast razem z wojskami rosyjskimi odejdzie w stronę granicy.

W połowie
grudnia było już jasne, że większość armii Królestwa Polskiego
zdecydowanie popiera walkę o pełną niepodległość. Podobne nastroje
dominowały też wśród posłów sejmowych zjeżdżających do Warszawy. W tej
atmosferze otwarto obrady Sejmu, który 20 grudnia uchwalił ustawę
o dyktaturze i nominował na stanowisko dyktatora gen.
Józefa Chłopickiego.

Radykalne nastroje panowały również
na łamach prasy. Wzywano nie tylko do podjęcia boju, ale tak jak
w przypadku innych polskich zrywów, także do solidarności
z innymi narodami.

Nie powstali Polacy przeciw
Rosjanom, lecz przeciwko władzy despotycznej. Nie mieli Polacy na celu
przelania krwi rosyjskim […] Nie okazali Polacy żadnej niechęci
do Rosjan, bo jej do narodu nie mieli. Owszem, Polacy pragną Rosjanom
podać dłoń bratnią do zrzucenia jarzma niewoli, pod którym jęczą

— pisał „Kurier Polski” z 3 stycznia 1831 r.

Wciąż
jednak wydawało się, że możliwe jest zakończenie zrywu przez kompromis
polityczny z Petersburgiem. 10 grudnia Warszawę opuściła delegacja
udająca się do stolicy Rosji. Mikołaj I zażądał wydania powstańców
i powrotu Królestwa pod jego władzę. W obliczu tych żądań Chłopicki
zrezygnował z urzędu dyktatora.

Detronizacja

25 stycznia
1831 r. Sejm uchwalił detronizację Mikołaja I. Akt ten stanowił
faktyczną deklarację pełnej niepodległości Królestwa Polskiego.

Naród
zatem polski, na Sejm zebrany, oświadcza: iż jest niepodległym ludem
i że ma prawo temu koronę polską oddać, którego godnym jej uzna,
po którym z pewnością będzie się mógł spodziewać, iż mu zaprzysiężonej
wiary i zaprzysiężonych swobód święcie i bez uszczerbku dochowa

—
stwierdzali parlamentarzyści. Przed Zamkiem Królewskim zebrał się w tym
czasie kilkutysięczny tłum żądający natychmiastowej detronizacji cara.
W ten sposób rozpoczynała się trwająca do października 1831 r.
wojna z Rosją.

Spór historyków

Po upadku insurekcji
do dziś w polskiej historiografii trwają spory dotyczące szans
powstańców na zwycięstwo. Polscy dowódcy są oskarżani o kunktatorstwo,
brak wiary w wiktorię i niewykorzystanie sukcesów polskich żołnierzy.
Część historyków uważa, że jedyną szansą na odzyskanie niepodległości
lub obronę autonomii Królestwa Polskiego było poparcie mocarstw
europejskich i rozwiązanie tej sprawy w trakcie
konferencji międzynarodowej.

W maju 1831 r., czyli
okresie bitwy pod Ostrołęką, Talleyrand podjął próbę stworzenia wraz
z Wielką Brytanią wspólnej noty dyplomatycznej. Po przegranej wojsk
polskich pod Ostrołęką stwierdził, że takie działanie zaogniające
stosunki z Petersburgiem może być zbyteczne. Tak rzeczywiście było.
We wrześniu padła Warszawa, a minister spraw zagranicznych Francji
Horacy Sébastiani powiedział w parlamencie, że porządek panuje
w Warszawie. Ta deklaracja wywołała trwające czterodniowe rozruchy
w stolicy Francji

— powiedział w rozmowie z PAP
prof. Michał Kopczyński. Jednoznacznym poparciem Powstanie Listopadowe
cieszyło się wśród społeczeństw zachodniej Europy, również niemieckiego
pogardzającego pruskim absolutyzmem.

Pamięć o Powstaniu
Listopadowym była jednym z fundamentów polskiej świadomości historycznej
w XIX wieku. Trzydzieści lat po zakończeniu zrywu rocznica jego wybuchu
stała się okazją do organizacji wielkiej manifestacji patriotycznej
mieszkańców Warszawy. Odśpiewano wówczas pieśń skomponowaną przez
Alojzego Felińskiego na cześć cara Aleksandra I, zmieniając jej refren
na: „Ojczyznę wolną racz nam wrócić, Panie”. Manifestacja była jednym
z wielu wystąpień związanych ze wzrostem postaw antyrosyjskich, których
wynikiem był wybuch w 1863 r. Powstania Styczniowego.