Dokumenty Samodzielnej Placówki Wywiadowczej "ESTEZET" Oddziału II Sztabu Naczelnego Wodza (USA 1941–1945) online

Samodzielna Ekspozytura Wywiadowcza “Estezet” Oddziału II Sztabu Naczelnego Wodza w Nowym Jorku swoim zasięgiem obejmowała: USA, Kanadę, Brazylię, Argentynę, Chile, Paragwaj, Urugwaj, a także Peru oraz Boliwię.

 

 

Dokumenty Samodzielnej Placówki Wywiadowczej "ESTEZET" Oddziału II Sztabu Naczelnego Wodza (USA 1941–1945) online

 

 

Z biuletynu Instytutu Piłsudskiego - Jozef Pilsudski Institute of America

  

Przedstawiamy archiwum jednego z mniej znanych rozdziałów polskiej historii okresu II wojny światowej - Samodzielnej Ekspozytury Wywiadowczej „Estezet” Oddziału II Sztabu Naczelnego Wodza, która w ostatnim czasie została umieszczona online. Powstanie ekspozytury o nazwie "Estezet" w Nowym Jorku uzgodnione zostało w sierpniu 1941 r., kiedy to podpisana została również wstępna umowa na temat współpracy wywiadowczej pomiędzy służbami polskimi i amerykańskimi. Placówka działała pod przykrywką w Konsulacie Generalnym RP w Nowym Jorku.

Los tej kolekcji archiwalnej są bardzo tajemnicze. Akta placówki "Estezet" zostały zabezpieczone przez jej pracownika majora Mariana Chodackiego. W 1945 r., po cofnięciu uznania Rządowi RP na emigracji, mjr Chodacki przekazał kolekcję siostrom zakonnym ze zgromadzenia The Holy Family of Nazareth w Filadelfii. Mjr Chodacki był znaną postacią w świecie Polonii nowojorskiej, a w latach 1949 - 51 był dyrektorem Instytutu Piłsudskiego. Prawdopodobnie wtedy postanowił, że uratowane przez niego archiwalia powinny kiedyś stać się własnością Instytutu. 16 grudnia 1949 r. napisał: W wypadku mej śmierci przekazuję Instytutowi J. Piłsudskiego w New Yorku akta i dokumenty znajdujące się pod moją opieką, częściowo jako depozyty, częściowo uratowane w marcu 1945 roku w przewidywaniu rozwoju wypadków.

Major Chodacki obmyślił skomplikowany system wydobycia archiwaliów od sióstr zakonnych na wypadek swojej śmierci. Potrzebne było hasło słowne, adres i poświadczenie odbioru. Te elementy zostały przekazane na osobnych kartkach różnym osobom, które w wypadku śmierci Chodackiego miały je przekazać władzom Instytutu. Major Chodacki przekazał te archiwa do Instytutu w 1959 r - wiele lat przed swoją śmiercią, która nastąpiła 26 czerwca 1975 r.

Samodzielna Ekspozytura Wywiadowcza “Estezet” swoim zasięgiem obejmowała: Stany Zjednoczone, Kanadę, Brazylię, Argentynę, Chile, Paragwaj, Urugwaj, a także Peru oraz Boliwię i posiadała placówki w innych miastach Stanów Zjednoczonych, jak również w wymienionych krajach. Głównymi zadaniami placówki były: obserwacja sytuacji wojskowej i politycznej krajów obu Ameryk, stanu i rozwoju Polonii, agitacji i penetracji komunizmu ze specjalnym uwzględnieniem jego stosunku do Stanów Zjednoczonych i Kanady oraz spraw polskich, a także stanu, rozwoju i postawy towarzystw ukraińskich oraz analiza prasy mniejszościowej (polskiej, niemieckiej, ukraińskiej, czeskiej, słowackiej, litewskiej i żydowskiej).

Najciekawszą jej część stanowią materiały, które przedstawiają organizację sieci placówek wywiadowczych na świecie ze szczególnym uwzględnieniem Ameryki Północnej i Południowej, i jest ona udostępniona jest online. Duży fragment kolekcji stanowią materiały współpracy z FBI oraz Foregin Economic Administration oraz z Anglikami. Dla badacza interesujące mogą być także materiały będące dziennikiem działań i obserwacji amerykańskiej rzeczywistości przez nowojorską placówkę w latach 1944–1945. Dalsze części kolekcji będą udostępniane online w miarę możliwości. Całe archiwum jest dostępne dla badaczy na miejscu w Instytucie.

Archiwum zostało zdigitalizowane dzięki pomocy Instytutu Pamięci Narodowej, którego archiwiści pracowali w Instytucie Piłsudskiego oraz w IPN. Kolekcja została zeskanowana w Nowym Jorku, a opracowywana jest w Warszawie. Jesteśmy szczególnie wdzięczni Andrzejowi Pieczunce z IPN za pomoc w organizacji pracy i nadzór nad jej wykonywaniem.

Zapraszamy do odwiedzenia! Prosimy również wszystkich korzystających o wypełnianie Ankiety użytkownika. Dane z ankiety pozwolą nam na lepsze spełnianie oczekiwań naszych gości Internetowych.

Instytut Józefa Piłsudskiego w Ameryce jest niezależną placówką o profilu historycznym, jednym z największych polskich i polonijnych archiwów poza granicami kraju, posiadającym zbiory dokumentów, zdjęć, obrazów, medali i innych pamiątek, a także bibliotekę. Aby uzyskać więcej informacji odwiedź nasza stronę www.pilsudski.org.

Poprzednie numery Biuletynu dostępne są na stronie Instytutu, gdzie można również zamówić subskrypcję.Jeśli chcesz włączyć się do prac Instytutu, zostań jego członkiem albo wolontariuszem . Instytut utrzymuje się z donacji i darowizn, jesteśmy wdzięczni za każdą pomoc.

Apelujemy o przekazywanie do Instytutu Piłsudskiego pamiątek rodzinnych, korespondencji i innego rodzaju zbiorów archiwalnych. Instytut potrzebuje także wolontariuszy do pomocy w działalności, opracowywaniu zbiorów, digitalizacji, kwerendach itp.

Biuletyn Instytutu Piłsudskiego by Jozef Pilsudski Institute of America is licensed under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 Unported License.